Istota i struktura procesu diagnozy pedagogicznej.pdf

Wstęp do kursu

Przedmiotem kursu Diagnostyka pedagogiczna są podstawowe zagadnienia związane z rozpoznawaniem ogól-

nie pojętej sytuacji człowieka w różnym wieku uwikłanego w konteksty wychowawcze. Głównymi tematami

omówionymi w kursie są: istota i struktura procesu diagnozy pedagogicznej, mnogość obszarów diagnozowa-

nia, cele i metody diagnozy. Zwrócono ponadto uwagę na użyteczność diagnostyki w pracy socjalnej oraz na

formalne, kompetencyjne i etyczne podstawy czynności rozpoznających.

Kurs ukazuje w sposób syntetyczny obszerną wiedzę o diagnozowaniu osoby i sytuacji człowieka w wymiarze

badań pedagogicznych. Cenne i bogate źródło wiedzy diagnostycznej niezbędnej w pracy nauczycielskiej stano-

wią także liczne opracowania z zakresu diagnostyki dydaktycznej oraz badań społecznych.

Problematyka kursu może inspirować do reﬂeksjinadmechanizmamispołecznegopostrzegania,wartościowa-

nia i oceniania ludzi. Chociaż czynności te pozostają w konﬂikciezprofesjonalnymwarsztatemdiagnostykipe-

dagogicznej, mogą wywierać silny wpływ na rozwój człowieka, szczególnie dziecka.

Istota i struktura

procesu diagnozy pedagogicznej

Wstęp do kursu

1. Wprowadzenie

2. Podstawowe pojęcia diagnostyki pedagogicznej

3. Podejścia diagnostyczne, rodzaje i typy diagnoz

3.1. Diagnoza poznawcza i decyzyjna

3.2. Diagnoza środowiskowa

3.3. Diagnoza indywidualnego przypadku i grup społecznych

3.4. Diagnostyka w subdyscyplinach pedagogiki

4. Ogólne uwarunkowania procesów pedagogicznych

5. Znaczenie wiedzy ogólnej i psychopedagogicznej w diagnozowaniu procesu socjalizacji i wychowania

dziecka

5.1. Nauki przydatne w rozpoznawaniu uwarunkowań biopsychicznych podmiotu

5.2. Nauki pomocne w rozpoznawaniu determinantów zorganizowanego procesu wychowania podmiotu

5.3. Nauki pomocne w rozpoznawaniu determinantów rozwojowych

5.4. Nauki pomocne w rozpoznawaniu determinantów społeczno-kulturowych

Bibliograﬁa

1. Wprowadzenie

Rozważania na temat diagnostyki pedagogicznej poprzedzi krótkie repetytorium

z wiedzy o pedagogice jako nauce o wychowaniu, kształceniu i samokształceniu

człowieka. Ukaże nam ono dużą różnorodność ujęć i, co szczególnie istotne dla

diagnostyki pedagogicznej, zróżnicowanie podejść metodologicznych.

W pedagogice wyróżnia się cztery główne działy (Kunowski, 1996):

— pedagogikę praktyczną (empiryczną), której zadaniem jest badanie wszelkich do-

świadczeń wychowawców ,

— pedagogikę opisową lub eksperymentalną uogólniającą doświadczanie i ekspery-

mentalnie badającą prawa rządzące przebiegiem różnych zjawisk związanych z wy-

chowaniem,

— pedagogikę normatywną badającą (w związku z innymi naukami) naturę człowieka

oraz ustalającą na tym tle wartości i cele wychowania,

— pedagogikę teoretyczną (ogólną), korzystającą z dorobku pedagogiki praktycz-

nej, opisowej i normatywnej i zmierzającą do stworzenia zwartej teorii wszech-

stronnego rozwoju człowieka, która będzie obiektywnie odzwierciedlać rzeczy-

wistość wychowawczą.

Badania pedagogiczne prowadzi się po to, by coś rozpoznać i czegoś się dowie-

dzieć. Jakie są cele takiego dociekania?

E. Lisowska (2003: 15), łącząc poglądy wielu badaczy, wymienia następujące cele:

1. Budowanie teorii pedagogicznej (orientacja teoretyczna).

2. Służenie praktyce pedagogicznej (orientacja praktyczna).

W rzeczywistości badawczej cele te uzupełniają się wzajemnie, czyniąc z pedagogi-

ki naukę teoretyczną o użyteczności praktycznej.

Szeroko pojmując działanie diagnostyczne (rozpoznające, badające) w pedagogice,

stawiamy pytania zarówno o meritum pedagogiki, jak i o szczegóły z niego wyni-

kające. Pytamy: ile, jak często oraz w jaki sposób, w jakiej jakości, dlaczego, co od-

zwierciedla ilościowy i jakościowy model badań.

Rysunek 1

Podstawowe pytania

diagnostyki pedagogicznej

Przyjrzyjmy się bliżej pytaniom wymienionym na rysunku 1. Pierwsze z nich to py-

tanie o podmiot — kto bierze udział w procesach wychowania, kształcenia i samo-

kształcenia?

Pytamy zatem o osobę, którą może być:

— wychowawca, wychowanek; rodzic, dziecko; opiekun, podopieczny,

— nauczyciel, uczeń; doradca, radzący się.

Co jednak oznacza pytanie o osobę? Czy będziemy szukać odpowiedzi na pytanie,

jaka jest ta osoba albo jakie cechy posiada? Czy może interesuje nas, jak wypełnia

rolę przypisaną sobie w procesach pedagogicznych?

Następnie pytamy o obszar , w którym zachodzą procesy pedagogiczne. Oczywiste

wydaje się pytanie „gdzie?”, na które pada odpowiedź: dom, szkoła, przedszko-

le, placówka opiekuńcza lub placówka o innych charakterze, grupa rówieśnicza

albo szeroko pojmowane środowisko społeczne (również zakład pracy). Wskazanie

obszaru oddziaływań pedagogicznych zależy od tego, co będziemy rozumieć pod

pojęciem wychowanie czy kształcenie . Co istotne, pytając o obszar (podobnie jak

o podmiot), możemy poszukiwać informacji o jego szczególnych cechach lub też

kierować uwagę badawczą na to, jaką rolę odgrywają cechy środowiska wychowu-

jącego w procesach pedagogicznych.

Pytając o sposób, w jaki przebiegają procesy wychowawcze, szukamy informacji o:

— formach organizacyjnych, jakie te procesy przybierają (zorganizowane, swobod-

ne, zbiorowe, grupowe, indywidualne itp.),

— algorytmach (metodach) postępowania podmiotów działających w ich ramach,

— stosowanych narzędziach wspomagających,

— czasie , w jakim zachodzą procesy.

Zbierając dane o uwarunkowaniach procesów pedagogicznych, zadajemy pytania

o zależność , związki między czynnikami charakteryzującymi wymienione wyżej ka-

tegorie. Nadrzędne jednak wydaje się pytanie o związek pomiędzy szerokimi kate-

goriami: kontekstami wychowania i uzyskiwanymi efektami procesów pedagogicznych .

Wymienione wyżej pytania o rzeczywistość pedagogiczną nie wyczerpują listy za-

gadnień będących przedmiotem badania obszaru pedagogiki. Pokazują natomiast

złożoność struktury diagnostyki pedagogicznej, w której podział na kategorie staje

się jedynie pewną teoretyczną konwencją.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: