Psychologia wychowawcza jako psychologia nauczania i wychowania.pdf

Wstęp do kursu

Psychologia wychowawcza, mimo niedługiej historii, jest dziedziną psychologii, która ma bogaty dorobek na-

ukowy. Powstała na przełomie XIX i XX wieku i wciąż prężnie się rozwĳa,oczymświadcząlicznebadaniana-

ukowe i publikacje z zakresu tej dziedziny. Jest ona bliska życiu każdego człowieka, ponieważ bada podstawy

wychowania i nauczania, a więc procesów, które oddziałują na rozwój każdego z nas w zróżnicowany sposób

i w różnych okresach życia.

Wychowanie i nauczanie zmierzają w wyznaczonym przez wychowawcę/nauczyciela kierunku. Oddziaływania

te dążą do wywołania zmian w psychice człowieka, kształtujących jego umysł, uczucia, wolę, charakter i osobo-

wość. Zarówno same procesy wychowania i nauczania, jak i ich efekty mogą być jednak różne. Zależą bowiem

od licznych czynników, które są przedmiotem badań naukowych. W oparciu o ich wyniki powstają liczne teorie

mające na celu wyjaśnienie przyczyn trudności związanych z nauczaniem i wychowaniem, a także z próbą opty-

malizacji tych procesów. Nauczanie i wychowanie nie są bowiem prostym procesem przebiegającym według

określonego schematu, lecz złożoną czynnością rozwiązywania problemów.

Celem kursu jest właśnie przygotowanie studenta do samodzielnego rozwiązywania wielu problemów związa-

nych z nauczaniem i wychowaniem, a także z optymalizacją tych procesów mającą na celu zwiększenie ich efek-

tywności w oparciu o przekazaną tu wiedzę. Nie sposób uciec od tych problemów, ponieważ dotyczą one każ-

dego z nas. Można tylko lepiej lub gorzej sobie z nimi poradzić. Pierwszym krokiem do lepszego ich rozwiązania

będzie zapoznanie się z kolejnymi tematami kursu.

Psychologia wychowawcza jako psychologia

nauczania i wychowania

Wstęp

1. Psychologia wychowawcza jako dziedzina nauki

2. Nauczanie a wychowanie — cechy wspólne i różnice

3. Analiza procesu nauczania

4. Wybrane zagadnienia teoretyczne z psychologii wychowania

Bibliograﬁa

Wstęp

Psychologia wychowawcza to dyscyplina naukowa, zarówno teoretyczna, jak i prak-

tyczna, pełniąca funkcje użytkowe w stosunku do systemu oświaty i wychowania

nie tylko dzieci i młodzieży, ale także starszego pokolenia. Psychologia wychowaw-

cza mieści w sobie psychologię nauczania i wychowania, a więc obszary wiedzy,

które są nam szczególnie bliskie i z którymi stykamy się na co dzień. Wciąż bowiem

pozostajemy w relacjach nauczyciel–uczeń czy wychowawca–wychowanek, pełniąc

raz jedną, raz drugą rolę.

Codziennie także napotykamy różne problemy związane z procesem nauczania,

uczenia się czy wychowania, które mają swoje uzasadnienie w różnych podejściach

teoretycznych, zweryﬁkowanych zazwyczaj empirycznie. Warto wtedy sięgnąć do

podstaw teoretycznych, by móc je później zastosować w praktyce. Nie zawsze opła-

ca się nauka na własnych błędach — często można ich uniknąć, korzystając ze zdo-

bytej wcześniej wiedzy.

Moduł pierwszy rozpoczyna temat analizujący psychologię wychowawczą jako

dziedzinę nauki. Temat drugi ukazuje psychologię wychowawczą jako psycholo-

gię nauczania i wychowania, wskazując na cechy wspólne nauczania i wychowania

oraz na różnice między nimi. W temacie trzecim zawarta jest analiza procesu na-

uczania, a w czwartym omówione są wybrane zagadnienia teoretyczne z psycholo-

gii wychowania.

Tematy te potraktowano jako wstęp teoretyczny, pewną bazę podstawowych wia-

domości potrzebnych, by móc przejść na wyższy poziom wiedzy i analizować wy-

brane zagadnienia z psychologii nauczania i wychowania.

1. Psychologia wychowawcza

jako dziedzina nauki

Powstanie psychologii wychowawczej i jej rozwój

Trudno jest podać dokładną datę wyodrębnienia się psychologii wychowawczej

spośród innych nauk psychologicznych. Datuje się jej powstanie na przełom XIX

i XX wieku. Początkowo psychologia wychowawcza przyjęła nazwę psychologii pe-

dagogicznej. Nazwa ta była już używana w latach 80. poprzedniego stulecia, ale nie

w znaczeniu samodzielnej dyscypliny. Słynny ﬁlozofipedagog,F.Herbart(1776–

–1841), traktował psychologię pedagogiczną jako naukę pomocniczą dla pedago-

giki i psychologii, dostosowaną do potrzeb nauczania i wychowania (Przetacznik-

-Gierowska, Makiełło-Jarża, 1992; Przetacznik-Gierowska, Włodarski, 1998a).

Za jednego z pierwszych przedstawicieli psychologii wychowawczej można uznać E.

Meumanna (1862–1915). Wystąpił on z obszernym programem badań nad proce-

sem uczenia się, nauczania i wychowania. Badania stanowiły część nauki o dziecku

jako wychowanku. Meumann przedstawił wyniki własnych badań nad pracą szkol-

ną uczniów, które obejmowały m.in. takie zagadnienia, jak warunki uczenia się roz-

maitych przedmiotów czy wpływ czynników organizacyjnych i dydaktycznych na

zmęczenie ucznia podczas lekcji (Przetacznik-Gierowska, Makiełło-Jarża, 1992).

Mówiąc o początkach psychologii wychowawczej, warto także wspomnieć o wkła-

dzie w rozwój tej nauki E. Lee Thorndike’a (1874–1948). Thorndike, amerykań-

ski psycholog, opublikował Psychologię wychowawczą (t. 1 w 1905 r.). Dzieło to,

obok przeglądu wyników własnych badań eksperymentalnych nad pamięcią i ucze-

niem się, stanowiło próbę systematyzacji problemów nowej gałęzi psychologii. Ba-

dania Thorndike’a nad uczeniem się zwierząt i ludzi były prekursorskie w stosunku

do powstającego wówczas behawioryzmu. Zasługą Thorndike’a stało się włącze-

nie psychologii wychowawczej do nauk psychologicznych (Przetacznik-Gierowska,

Makiełło-Jarża, 1992; Przetacznik-Gierowska, Włodarski, 1998a).

Wpływ na rozwój psychologii wychowawczej miała także koncepcja A. Adlera

(1870–1937). Dzięki niej rozwinęły się w latach 20. XX wieku badania nad śro-

dowiskiem wychowawczym i jego rolą w kształtowaniu osobowości uczniów, po-

znawaniem ich osobowości przez nauczycieli, indywidualną terapią trudności

wychowawczych. Zakres zagadnień podejmowanych przez psychologię wycho-

wawczą poszerzył się o problemy psychodydaktyki dotyczącej różnych przedmio-

tów szkolnych, motywów uczenia się, zainteresowań i zdolności uczniów. Badano

m.in. czynniki sprzyjające osiągnięciom w nauce, a także warunkujące niepowo-

dzenia szkolne. Przedmiotem zainteresowania były tu również metody poznawa-

nia i kształtowania osobowości wychowanków oraz dobór odpowiednich środków

proﬁlaktycznych iterapeutycznych przeciwdziałających trudnościom wychowaw-

czym (Przetacznik-Gierowska, Makiełło-Jarża, 1992).

Psychologia wychowawcza w Polsce

Wkład wielu polskich uczonych w kształtowanie się psychologii wychowawczej jest

znaczny, jednak największe zasługi dla rozwoju tej dziedziny położyli w I połowie

XX wieku S. Szuman i S. Baley.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: