Rynek pracy i płace.pdf

-w

I!III!

1'" "... ~If i ;JII

Czesc IV

CENY CZYNNIKÓW WYTWÓRCZYCH.

PODZIAL DOCHODÓW

Rozdzial 12

RYNEK PRACY I PLACE

Jak pamietamy, w gospodarce istnieja trzy podstawowe kategorie zasobów

(czynników produkcji), a mianowicie: praca, ziemia i kapital.

Sposób wynagradzania tych czynników produkcji, taki jak: place, renta, pro-

cent czy zysk, stanowi podstawe teorii dystrybucji, czyli podzialu dochodów.

Najwazniejszym czynnikiem produkcji jest niewatpliwie praca ludzka. Pra-

ca jest towarem szczególnego rodzaju, który pracodawca kupuje od pracownika

za pewna cene, czyli place. Placajest wiec cena pracy.

12.1. Popyt na prace i podaz pracy w warunkach doskonalej

konkurencji

12.1.1. Popyt na prace

Popyt na prace zglaszany jest na rynku przez przedsiebiorców.

W gospodarce rynkowej popyt na prace jest traktowany jako od-

wrotna zaleznosc miedzy placa realna (rozumianajako ilosc dóbr i uslug

nabywanych za place nominalna, przy danym poziomie cen) a wielko-

sciazatrudnienia w danym okresie (ceteris paribus).

ii!

240

Oznacza to, ze przy wyzszym poziomie plac pracodawcy beda zatrudniac

mniej pracowników, w porównaniu z ich niskim poziomem, który bedzie sprzy-

jac powiekszaniu zatrudnienia. Obrazuje to krzywa popytu na prace, która po-

dobnie jak inne krzywe popytu, nachylona jest w dól. Wzrost popytu na prace,

przy danej placy realnej, powoduje przesuniecie krzywej popytu z Dl do Dz,

spadek zas - przesuniecie w lewo, do D3 (rys. 12.1).

placerealne

(W)

I D2

liczba zatrudnionych (L)

Rys. 12.1. Krzywe popytu na prace

Ponizej przeanalizujemy popyt na prace w odniesieniu do krótkiego i dlu-

giego okresu. .

Analiza popytu na prace w krótkim okresie zaklada, ze kapital staly nie ule-

ga zmianie, co oznacza analize przy danym poziomie techniki.

Popyt na prace w krótkim okresie zalezy przede wszystkim od

dwóch czynników:

- popytu na wytwarzane produkty,

- krancowej produkcyjnosci pracy.

Popyt na prace nie ma charakteru bezposredniego. Jest to popyt pochodny,

wynikajacy z popytu na wytwarzana produkcje. Im wiekszy popyt na wytwarza-

ne dobra i uslugi, tym wiekszy popyt na prace sluzaca do ich wyprodukowania

i tym wyzsze place (ceteris paribus).

W analizie popytu przedsiebiorstwa na prace w krótkim okresie interesuje

nas, czy korzysci wynikajace z zatrudnienia dodatkowego pracownika przewyz-

szaja zwiazane z tym koszty. Dla przedsiebiorstwa dzialajacego w warunkach

wolnej konkurencji, krancowa korzysc z zatrudnienia dodatkowegó pracownika

równa jest wartosci krancowego produktu pracy (WKPP), zas krancowy koszt

241

pracy (KKP) - placy dodatkowo zatrudnionego43.W tych warunkach przedsie-

biorstwo zwieksza zatrudnienie do momentu, w którym wartosc krancowe-

go produktu pracy zrówna sie z krancowym

kosztem pracy (WKPP = KKP).

Zaleznosc te przedstawia rysunek 12.2.

place

realne

liczba zatrudnionych

Rys. 12.2. Wyznaczenie granicy oplacalnego zatrudnienia

W dlugim okresie, kiedy wszystkie czynniki produkcji moga zostac

zmienione, popyt na prace zalezy od funkcji produkcji opisujacej do-

.stepne techniki wytwarzania oraz od cen czynników wytwórczych.

Wzrost kosztów pracy bedzie sklanial przedsiebiorstwo do zastepowania

pracy relatywnie tanszym czynnikiem, do stosowania technik bardziej kapitalo-

chlonnych. Postep techniczny upowszechnia pracooszczedne metody wytwarza-

nia i krzywa popytu na prace przesunie sie wówczas na lewo. W przypadku

przejscia do technik produkcji bardziej pracochlonnych, krzywa popytu na prace

przesunie sie odpowiednio na prawo (zob. rys. 12.1).

Omawiajac popyt na prace nie sposób pominac czynniki makroekono-

miczne, które odgrywaja bardzo wazna role w ksztaltowaniu popytu i sytuacji

na rynku pracy. Wsród tych czynników nalezy wymienic: tempo wzrostu pro-

duktu krajowego brutto (PKB), stan bilansu handlowego, tempo prywatyzacji

gospodarki czy dynamike rozwoju sektora malych i srednich przedsiebiorstw.

O tym bedzie szerzej mowa na zajeciach z makroekonomii.

43 Krancowy produkt pracy równy jest przyrostowi produkcji wynikajacemu z zatrudnienia

dodatkowego pracownika, przy danym zasobie kapitalu rzeczowego. Wartosc krancowego pro-

duktu pracy to iloczyn krancowego produktu pracy w jednostkach fizycznych i ceny produktu.

Krancowy koszt pracy to placa dodatkowo zatrudnionego pracownika.

242

12.1.2. Podaz pracy

Podaz pracy oznacza liczbe pracowników chetnych do podjecia

pracy za oferowana na rynku place. Krzywa podazy pracy jest rosnaca

funkcja placy realnej (ceteris paribus).

Przy wyzszej placy wiecej pracowników bedzie sklonnych podejmowac pra-

ce niz przy nizszej (rys. 12.3).

place

realne

liczba zatrudnionych

Rys. 12.3. Krzywe podazy pracy

Wsród czynników wplywajacych na podaz rak do pracy nalezy przede

wszystkim wymienic czynnik demograficzny (liczba i struktura ludnosci we-

dlug plci, wieku i wyksztalcenia). Wiadomo, ze zasoby pracy tworza ludzie be-

dacy w wieku produkcyjnym (18-59 lat kobiety i 18-64 lat mezczyzni). Im

wiekszy jest ich udzial w ogólnej liczbie ludnosci, tym wieksza podaz rak do

pracy. W sytuacji bezrobocia, obnizanie górnej granicy wieku produkcyjnego

jest jedna z metod zmniejszania skali bezrobocia, a wiec zmniejszania potencjal-

nej podazy pracy.

Waznym czynnikiem aktywizujacym zawodowo jest poziom wyksztalcenia.

Wsród osób z wyzszym wyksztalceniemjest najnizsza stopa bezrobocia (w Polsce

w ostatnich latach ksztaltuje sie ona na poziomie ok. 1,5% ogólu bezrobotnych).

Struktura ludnosci wedlug plci równiez determinuje wielkosc podazy pra-

cy. Wiadomo, ze stopa aktywnosci zawodowej kobiet (z wielu powodów) jest

nizsza niz mezczyzn, w zwiazku z czym wyzszy udzial kobiet w populacji dane-

go spoleczenstwa (zwlaszcza w wieku rozrodczym) bedzie powodowal obnize-

nie podazy rak do pracy.

243

Oprócz czynnika demograficznego na podaz pracy wplywa imigracja i emi-

gracja ludnosci. Saldo miedzy tymi dwiema stronami migracji powieksza (gdy

imigracja wieksza) lub pomniejsza (gdy emigracja wieksza) podaz rak do pracy

w danym kraju.

W dluzszym okresie krzywa podazy pracy moze wiec zmieniac swoje polo-

zenie i przesuwac sie odpowiednio na prawo - pod wplywem zwiekszonej poda-

zy sily roboczej (np. gdy liczniejsze roczniki wchodza w wiek zdolnosci do pra-

cy lub zwieksza sie naplyw obcokrajowców), badz na lewo - w przypadku np.

obnizenia górnej granicy wieku produkcyjnego pracowników (rys. 12.3).

Niewatpliwie na podaz pracy maja tez wplyw poziom zasilków dla bezro-

botnych i wysokosc pomocy socjalnej udzielanej przez panstwo, które - odpo-

wiednio wysokie w porównaniu z placa minimalna - moga zmniejszac podaz

pracy i powiekszac tzw. dobrowolne bezrobocie.

Równiez istotnym czynnikiem wplywajacym na podaz pracy bedzie koszt

alternatywny podjecia pracy wzgledem czasu wolnego. Uwzgledniajac koszty

alternatywne kazdej dzialalnosci, pracownik bedzie chcial wykorzystac swój

czas w taki sposób, aby krancowa korzysc, wynikajaca z godziny przeznaczonej

na jakas czynnosc, byla równa krancowej korzysci uzyskiwanej w przypadku

innego sposobu spedzania czasu. Racjonalny pracownik bedzie wiec rezygnowal

z dzialalnosci majacej dla niego mniejsza wartosc na rzecz dzialalnosci uznanej

za wartosciowsza. W zasadzie rozwazania na temat alternatywy: pracowac, czy

korzystac z przyjemnosci czasu wolnego dotyczy ludzi o malych aspiracjach

zyciowych. W wiekszosci przypadków ludzie stoja przed innym wyborem: mie-

dzy zwiekszonym wysilkiem pracy i podejmowaniem pracy w godzinach nad-

liczbowych oraz wyzszym' dochodem, umozliwiajacym lepsze zaspokojenie

aspiracji bytowych pracownika i czlonków jego rodziny, a pozytecznym wyko-

rzystaniem wiekszej ilosci czasu wolnego.

12.1.3. Równowaga na konkurencyjnym rynku pracy

Powyzej omówilismy najwazniejsze czynniki okreslajace popyt i podaz na

konkurencyjnym rynku pracy, gdzie ani pracodawca ani pracownik nie ma

wplywu na stawki plac, akceptujac je jako dane, uksztaltowane przez rynek na

podstawie gry popytu i podazy pracy. Równowage oraz stany nierównowagi na

takim rynku pracy przedstawia rysunek 12.4.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: