Palladio i palladianizm
Andrea di Pietro, zwany Palladio, urodził się w 1508 r. W Padwie i tam wyuczył się zawodu kamienierza. W 1524 r. Przybył do Vicenzy, gdzie znalazł przyjaciela i protektora w osobie humanisty, poety Gian Giorgio Trissino. W 1540 Palladio rozpoczął uwieńczoną sukcesami karierę architekta. W 1570 ukazało się "I Quattro Libri dell'Architettura", dzieło, które przez stulecia należało do podstawowych lektur każdego architekta. Palladio przeszedł do historii architektury już wraz z przebudową bazyliki w Vicenzy. Na jej fasadziezastosował jako główny temat znany już z Serlia motyw arkad z bocznym, wąskim, podpierającymi belkowanie prześwitami – wielokrotnie kopiowany potem jako tzw. Styl palladiański.
Obok różnych pałaców miejskich wzniósł Palladio w Vicenzy w 1580 r. Teatro Olimpico, na krótko przed śmiercią. Jest to wolnostojąca budowla, pierwsza tak kompleksowa rekonstrukcja antycznego teatru według zasad przedstawionych przez Witruwiusza.
Głównym tematem twórczości Palladia była willa, której antykizujący typ idealny realizował w różnych wariantach. Cechy wyróżniające palladiańskie rezydencje to symetria, harmonijne proporcje i wtopienie w krajobraz. Do najsłynniejszych realizacji należy Villa Capra, tak zwana Rotonda. Wznosi się ona wokół kwadratowego, przekrytego kopułą trzonu, do którego dobudowano z czterech stron naśladujące świątynie antyczne fronty.
Wykorzystanie frontonu antycznej świątyni dla potrzeb budownictwa sakralnego to drugi motyw przewodni twórczości Palladia. Konstrukcja fasady kościoła stanowiła dla architektów renesansu istotne wyzwanie. Z drugiej strony faworyzowana przez teoretyków forma rotundy zaczęła w czasach kontrreformacji uchodzić za pogańską, a zalecany od tej pory rzut na planie krzyża łacińskiego zdecydowanie odbiegał od wyobrażeń Palladia o "świątyni chrześcijańskiej". Jednak w weneckich kościołach Il Redentore i S.Giorgio Maggiore architekt dokonał niemożliwego, łącząc różne formy przestrzenne i spajając je za pomocąwspólnego podziału ścian. Dowodem geniuszu Palladia jest wznosząca się nad Canale della Giudecca fasada kościoła Il Redentore, gdzie nakładają się na siebie dwa frontony świątyni antycznej. Za scenograficznie ukształtowanym frontonem wznosi się wysoka, dominująca kopuła.
Cechy:
- monumentalna prostota
- doskonałość proporcji
- jasne podziały struktury architektonicznej
- pewna surowość w stosowaniu dekoracji
- występuje wielki porządek
- motyw serliany
U schyłku XVII i początku XVIII wieku w architekturze angielskiej nastąpił ważny zwrot. Zaczęto poszukiwać formuły architektury wolnej od płaskiej powierzchowności, "opartej na prawdzie i naturze". Był to nurt palladiański, wprowadzony przez Inigo Jonesa (1573-1652), surowy, rygorystycznie inspirujący się duchem architektury klasycznej pod niemałym wpływem renesansu francuskiego. Richard Boyle był przywódcą ruchu neopalladiańskiego. Celem ruchu był powrót do "prawdziwych i szlachetnych reguł", które, jak sądzono, urzeczywistniał antyk w interpretacji Palladia i dziełach Inigo Jonesa. Klasyczna forma i narodowa tradycja określały architekturę angielską przez kolejne dziesięciolecia. Wyobrażenia "Dilletanti", znawców sztuki zgromadzonych wokół lorda Burlingtona (Richard Boyle), wywarły wpływ zwłaszcza na budownictwo świeckie. Sam Boyle stworzył najwspanialszy przykład architektury neopalladiańskiej. Chiswick House w Middlesex przypomina, choćby ze względu na skromne rozmiary, wille rejonu Veneto. Rzut oparty na kwadracie, w który wpisany został oktagon, nawiązuje do Villa Rotonda Palladia. Burlington wyposażył wnętrze w dużej mierze według wzorów Jonesa, który z kolei swobodnie przekształcił pomysły Palladia.
Nurt palladiański trwał nieprzerwanie przez wiek XVII i pierwszą połowę XVIII.
a.bunia