renesans.rtf

1. Awans Zachodu w XIV=XVI stuleciu. Omów powody, dla których w tym okresie Europejczycy zdominowali świat.

Odrodzenie to niewątpliwie czas wielkiego "awansu Zachodu", jak to określił Jean Delumeau. Kultura europejska zdystansowała wszystkie inne sobie współczesne.

Poniosła swój model na inne kontynenty jako uniwersalny wzorzec. Bilans dokonań renesansu nie wygląda jednak tak samo we wszystkich dziedzinach: godny podziwu jest oczywiście rozwój sztuki, a także literatury. Ważny był proces wyzwalania się języków narodowych, spod wpływu łaciny. To okres w którym rozwinęły się nauki przyrodnicze, medycyna, chemia, fizyka i astronomia. Należy tu wspomnieć o najwybitniejszym uczonym doby renesansu- polskim astronomie Mikołaju Koperniku, który w swoim dziele "O obrotach sfer niebieskich", stworzył teorię o heliocentrycznym układzie świata. Był to największy przewrót w nauce tego okresu.   

Kolejnym ważnym czynnikiem był wynalazek Jana Gutenberga, czyli pojawienie się ruchomej czcionki drukarskiej (1440). Dzięki temu drukowano książki w dużych nakładach, niosły one idee renesansowe, humanistyczne i reformacyjne docierając do każdego zakątka Europy. Renesans zrodził w Europie nowy typ szkolnictwa: szkoły o średnim lub wyższym poziomie, zwane gimnazjami w których nauczano retoryki, poezji i języków klasycznych. Od XIV do XVII wieku przybywło w Europie wiele  uniwersytetów.  Rozwijał się mecenat, czyli wspieranie nauki i sztuki, opiekę roztaczno  nad artystami i ludźmi utalentowanymi. Renesans nie nawoływał do poszukiwania antyku, ale spojrzenia na niego na nowo: jako na ideał piękna i wzorzec do naśladowania. W XV i XVI wieku Europa stała się najlepiej rozwinięty miejscem na świecie.

Europejczycy wykazali się najlepszą myślą i nauką. To epoka wielkich odkryć geograficznych, oraz technicznych.

2. Pojęcie renesansu. Omów.

      Słowo "renesans" pochodzi z języka francuskiego ( la renaissance) i oznacza dosłownie "odrodzenie". Termin ten oznacza w dziejach kultury eurpoejskiej epokę, która nastąpiła po średniowieczu, a poprzedziła barok. Rozpoczęła się we Włoszech jeszcze w XIV wieku, a  w krajach Eurpoy Północnej na przełomie wieków  XV i XVI. Szczytowy okres renesansu włoskiego to wiek XV (czyli quattrocento- lata 1400...). Wiek XVI

(Cinquecento), we Włoszech już nieco schyłkowy, w Europie oznacza rozwój sztuki i myśli renesansowej. Koniec epoki odrodzenia przypada zaś na przełom wieku XVI i XVII.

Nazwę "renesans" spopularyzowała fundamentalna praca Jacoba Burckhardta "Kultura odrodzenia we Włoszech", wydana w 1860 roku. Autor zresztą rozciągną w niej granice epoki bardzo szeroko, zaliczając do jej przedstawicieli także Dantego, którego tradycyjnie traktuje się jako                                           

ostatniego wybitnego przedstawiciela literatury średniowiecznej. Rozwój sztuki włoskiej nastąpił wówczas, gdy artyści "zaczęli kopiować z zapałem i pilnością starożytnych".Warto tu dostrzec dwa elementy: z jednej strony artyści i myśliciele byli przekonani, że są kontynuatorami

i prawowitymi dziedzicami kultury antycznej, a z drugiej strony mieli świadomość, że wnoszą do historii Europy coś wyjątkowego, że żyją w epoce niezwykłej i ją współtworzą.

Odrodzenie było zjawiskiem różnorodnym i skomplikowanym, toteż trudno wyjaśnić jego genezę poprzez wskazanie jednego czynnika sprawczego. W rzeczywistości było ich wiele: ekonomiczne, polityczne, ideowe itd. Eurpoa w XIV wieku nie przedstwiała się zbyt zachęcająco.

Nękana przez epidemie, wieloletnie wojny i konflikty popadała stopniowo w ruinę. Stponoiwo wzrost liczby ludności oznaczał  odradzanie się i

umacniał  opustoszałe wsie. Rozwój wsi, uprawa i hodowla nie pozostała bez wpływu na sytuację miast. Jakoż i one przeżywały swój renesans.

Rozwijały się i krzepły ekonomicznie. To właśnie w odrodzeniowych Włoszech rodzi się urbanistyka. Rozwój miast towarzyszy wzrost znaczenia

mieszczaństwa ( ród Medyceuszy). Rozwijała się technika. Czynnikiem napędzającym gospodarkę stało się w XV wieku górnictwo. Rozwijała się również technika zupełnie nowatorska- druk, mający wprost rewolucyjne konsekwencje kulturowe. Bardzo ważnym czynnikiem ekonomicznym był rozwój kupiectwa i bankowości.

Renesans to efekt rozwoju, nie negowano średniowiecza, choć to nowa jakośc epoki. Narodziny humanizmu były ewolucyjne. Nastąpił postęp

w dziedzinie sztuk pięknych, rozkwitało malarstwo i rzeźbiarstwo (greckie posągi). Łacinę średniowieczną zastąpiono wzorcami cycerońskimi, którą następnie wprowadzono na uniwersytety. Rozpoczęły się prace nad Biblią , Marci Luter chciał  aby największa ilośc ludzi była zbawiona, on pragnął uzdrowić Kościół i Biblię. Zmieniały się studia filologiczne, obok retoryki pojawiła się krytyka tekstu. Humanizm rozumiano jako teorię wychowania, która zakładała równoważny rozwój ciała i ducha, aby osiągnąć stan cnoty, czyli doskonałosci. Rozwinęła się nowa fala studiów humanistycznych, na podstawie pism platońskich, zatem rodzi się humanizm jako filozofia (sięgnięcie do źródeł kultury).  We Włoszech rozwinął się awans języków narodowych, wynikał on z wynalazku druku.

Renesans jest nazwą epoki, w której dochodziły do głosu różne prądy umysłowe i religijne. Dwa najważniejsze to właśnie humanizm i reformacja. Humanizm to prąd umysłowy poszukujący i rozwijający tradycję starożytnej wiedzy o człowieku, zawartej w filozofii i literaturze.

Renesans był także okresem rozwoju nauk przyrodniczych. Rozwinęły się wtedy takie nauki jak: medycyna, chemia, fizyka i astronomia.

3. Znaczenie dorobku średniowiecza w rozwoju kultury renesansu we Włoszech.

Równolegle z rozwojem myśli humanistycznej rozkwitały we Włoszech a pózniej w innych krajach Europy sztuki plastyczne.Dla artystów renesansu, tak samo jak dla humanistów, żródłem natchnienia był antyk.

W sztuce również widoczne było uwielbienie dla człowieka, a szczególnie dla piękna i hamonii ludzkiego ciała. Zmiany w stosunku do lat poprzednich widoczne są w tym, ze człowiek przestały być pokazywany niejako szkicowo  i symbolicznie, pokazywano człowieka, którego  anatomia jest doskonsle znana. W sposób realistyczny przedstawiali artyści również inne elementy (zwierzęta, krajobraz), powszechnie przyjęte zostały zasady perspektywy. Nowością była inna metoda operowania barwą w malarstwie, dzięki użyciu barw niejednolitych, pośrednich. Jedną z najbardziej charakterystycznych cech włoskiej sztuki doby renesansu jest wszechstronność działających artystów. Rzadko kiedy któryś z nich zajmował się jedną gałęzią sztuki, a ideałami byli Leonardo da Vinci- filozof, uczony i malarz, lub Michał Anioł- architekt, rzeżbiarz, malarz i poeta (namalował m. in. "Swiętą rodzinę", " Sąd ostateczny"). Osobną pozycję w kulturze włoskiego renesansu zajmowała architektura, której ojczyzną była Florencja.

Uwielbienie dla czasów antyku najbardziej przejawiało się chyba we włoskiej literaturze pięknej, zarówno w formie jak i treści. W epoce renesansu coraz szerzej  zaczął  wkraczać do literatury język włoski.Jej najwybitniejszym przedstawicielem był Lodovico Ariosto, autor poematu "Orland szalony". Poezję obok Ariosta reprezentowali również: Wawrzyniec Medyceusz, Angelo Poliziano i Pietro Aretino. Inną twórczość reprezentował Castiglione, który był autorem dzieła literackiego epoki "Księgi dworzanina", czyli podręcznika dobrego wychowania dla sfer dworskich. 

W sztuce renesansu uzewnętrzniły się najpełniej tendencje odrodzenia wyrażone w ogólnym haśle: "Człowiek, świat, jego piękno i użycie". W przeciwieństwie do średniowiecza sztuka nowej epoki zerwała z religijnym moralizatorstwem, z wychowaniem człowieka tylko dla Boga i Kościoła. Jeśli sięgano po tematy biblijne, to były one ujęte w kategoriach ludzkich i zlaicyzowanych. Na miejsce oderwanej od życia metafizyki jawiło się w dziełach sztuki różnorodne bogactwo świata zmysłowego, realia i sprawdzalna dopczesność. Zgodnie z założeniami humanizmu sztuka lansowała ideę człowieka wyzwolonego z pęt ideologii średniowiecza, człowieka o wszechstronnie rozwiniętym intelekcie i duchowości. Normą artystyczną epoki, obowiązującą wszystkie dziedziny sztuki było stosowanie proporcji, symetrii, prostoty i umiaru. Chcąc poznać harmonię i prawdę o  otaczającym świecie, artysta był zobowiązany do gruntownych studiów. Toteż prawie wszyscy artyści zgłębiali tajniki takich dyscyplin, jak matematyka i geometria, optyka i nauka o barwach, botanika i anatomia, oraz różne dziedziny kultury i obyczaju. Sztuka renesansowa najwięcej nowatorskich i oryginalnych zdobyczy ujawniła w malarstwie, dlatego iż zabytków antycznych w tej dziedzinie dochowało się niewiele. Inaczej natomiast wyglądała sytuacja w rzeźbie, bo czerpała ona obficie tematy z antyku, kult pięknej rzeźby trwał od starożytności. Antyk i mitologia fascynowały artystów, bo stanowiły one ideową przeciwwagę wobec światopoglądu średniowiecza i inspirujące źródło dla nowożytnych dążności, mających na celu odrodzenie człowieka i skierowanie jego uwagi na sprawy doczesne.

We Włoszech, w siedlisku renesansu nawrót do antyku nie oznaczał zasadę kopiowania, lecz przejmowania jego trwałych wartości i ich uno...