Postawy duchowe osób towarzyszących porodowi w domu.pdf

Ks. Marek Chmielewski

POSTAWY DUCHOWE

OSÓB TOWARZYSZĄCYCH PORODOWI W DOMU 

Wydaje się, że między zagadnieniem porodu w domu a teologią,

zwłaszcza duchowością, nie widać żadnych istotnych związków. Jednak w

świetle współczesnej antropologii teologicznej, jaką prezentuje Jan Paweł

II sytuacja wygląda inaczej. Między innymi w Liście do rodzin Gratissimam

sane (z 2 II 1994) papież zgłasza zupełnie nowy i oryginalny paradygmat

człowieka. Wbrew nowożytnemu racjonalizmowi, który radykalnie prze-

ciwstawia ducha i ciało, papież podkreśla, że człowiek „jest osobą przez

swoje ciało i ducha zarazem. Nie można tego ciała sprowadzić do wymia-

rów czystej materii. Jest bowiem ciałem «uduchowionym», podobnie jak

duch jest tak głęboko zjednoczony z ciałem, że poniekąd można go na-

zwać duchem «ucieleśnionym»” (nr 19).

W świetle tak rozumianej antropologii personalistycznej, cokolwiek

dotyczy cielesnego wymiaru osoby ludzkiej pozostaje w nierozerwalnym

związku z jego wymiarem duchowym, i na odwrót. A zatem poród, jako

pojawienie się nowego człowieka w czasoprzestrzeni jest tym samym za-

początkowaniem jego duchowości, rozumianej najogólniej jako autotrans-

cendencja, czyli zdolność do wykraczania poza sferę biologicznych po-

trzeb 1 . Jak ta duchowość, potencjalnie religijna, rozwinie się w dalszej jego

egzystencji, w znacznym stopniu zależy od przebiegu porodu i to nie tylko

pod względem medycznym. Na podstawie badań prenatalnych wiadomo,

że zarówno na przebieg samego porodu, jak i na kondycję psychiczną

matki oraz noworodka ogromny wpływ ma cały zespół okoliczności, w

jakich ten poród się odbywa.

——————

 Odczyt na Międzynarodowym Sympozjum nt. „Dlaczego rodzić w domu? Poród

domowy w perspektywie interdyscyplinarnej”, KUL, 26 X 2010 r.

1 Zob. K. Wojtyła. Osoba i czyn . Polskie Towarzystwo Teologiczne. Kraków 1985. 217-

— 1 —

221.

Wcale niebagatelną rolę w tym względzie odgrywają duchowe postawy

osób towarzyszących porodowi w domu. Są to głównie ci, którzy tworzą

najbliższą rodzinę, a więc w pierwszym rzędzie ojciec dziecka i zarazem

mąż rodzącej kobiety, a także starsze rodzeństwo noworodka i teściowie.

Jeżeli zatem „rodzina jest szkołą bogatszego człowieczeństwa”, jak przy-

pomniał Jan Paweł II za Soborem Watykańskim II 2 , to ich szczególnym

zadaniem w przypadku porodu w domu będzie stworzyć taką atmosferę

miłości, w której dziecko może realnie odczuć, że jest dzieckiem Boga,

stworzonym na Jego obraz i podobieństwo (por. Rdz 1, 26-27) oraz powo-

łanym nie tylko do życia w doczesności, ale przede wszystkim do nie-

śmiertelności (por. Mdr 2, 23).

Oprócz najbliższej rodziny, bezpośrednio zaangażowanej w poród do-

konujący się w domu, wspomnieć należy o drugim kręgu osób, które towa-

rzyszą temu wydarzeniu w sposób pośredni. Jest to dalsza rodzina, przyja-

ciele i sąsiedzi, jak również wspólnota religijna (eklezjalna), do której przy-

należą rodzice dziecka. Obecny przy porodzie personel medyczny (lekarz,

położna, pielęgniarka) także ma swój udział w omawianym tu towarzysze-

niu duchowym. W ten sposób dom rodzinny, jako przede wszystkim

wspólnota osób ( communio personarum ), zostaje poszerzony o tych wszyst-

kich, którzy są zaangażowani w konkretny przypadek nowego życia przy-

chodzącego na świat.

W zależności od stopnia pokrewieństwa i rodzaju zaangażowania w

omawiane tu wydarzenie, różne będą postawy duchowe wymienionych

osób. Jednak niezależnie od indywidualnych różnic tych postaw, mają one

pewne cechy wspólne, które są przedmiotem niniejszej refleksji.

W teologii duchowości katolickiej przez postawę duchową rozumie się

zajęcie stanowiska wobec kluczowych wartości i postępowanie zgodnie z

tym stanowiskiem, które określić można w trzech zasadniczych aspektach:

poznawczym, aksjologiczno-afektywnym i praktyczno-działaniowym 3 . W

——————

2 Zob. Jan Paweł II. Adhortacja „Familiaris consortio” . 21; Sobór Watykański II, Konstytucja

duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym „Gaudium et spes” . 52.

3 Szerzej na temat koncepcji duchowości jako zespołu postaw duchowych w: W.

Słomka. Teologia duchowości pośród innych dyscyplin teologicznych . w: Veritatem facientes . Red. J. Na-

górny. J. Wróbel. Redakcja Wydawnictw KUL. Lublin 1997. 405-406; H. Wejman. Miłosier-

dzie jako istotny element duchowości chrześcijańskiej . Wydawnictwo Ottonianum. Szczecin 1997.

50-231; M. Chmielewski. Metodologiczne problemy posoborowej teologii duchowości katolickiej . Re-

dakcja Wydawnictw KUL. Lublin 1999. 187-188.

— 2 —

Punktem wyjścia dla zajęcia właściwej postawy duchowej ze strony

kogoś, kto towarzyszy porodowi w domu, jest świadomość tego, co się

dokonuje „hic et nunc”, a mianowicie, że oto rodzi się człowiek 4 . Poród

bowiem nie może być zredukowany jedynie do fizjologii, w razie potrzeby

odpowiednio wspieranej przez medycynę. Jest to obok śmierci jeden z

dwóch krańcowych, a tym samym najważniejszych aktów człowieka, w

którym aktualizuje się odwieczny proces rodzenia nowego życia. Jego

sprawcą jest Bóg Stwórca. Ten, kto towarzyszy porodowi w domu, ma za-

tem wyjątkową okazję bycia świadkiem „cudu życia”, tym bardziej, że jest

to początek życia ludzkiego. Nie jest to więc jakiegokolwiek życie w sensie

biologicznym, które wciąż pozostaje niedostępną tajemnicą dla współcze-

snej nauki, ale życie ludzkie — jedyne i niepowtarzalne. Osoba towarzy-

sząca porodowi w domu staje się więc świadkiem początków nowego

człowieka, czyli niejako staje u boku Stwórcy pełna zdumienia i podziwu;

obcuje z wielką tajemnicą, niedostępną dla rozumu, w którą trzeba jednak

wejść całą osobową wrażliwością. Tajemnica, szczególnie tajemnica życia

ludzkiego, jest bowiem dana nie po to, aby ją zracjonalizować (ująć w po-

jęcia oraz argumenty) i zrozumieć, lecz aby ją doświadczyć, to znaczy

wejść w nią i pozwolić się jej pochłonąć.

Ta świadomość pełna zadumy nad misterium początków konkretnego

człowieka, które odsyła do prapoczątków ludzkości, pociąga za sobą waż-

ne z punktu widzenia życia duchowego pytanie, jakie stawiali sobie świad-

kowie niezwykłych narodzin św. Jana Chrzciciela, które także odbywały się

w domu Elżbiety i Zachariasza. Sąsiedzi i krewni, a więc osoby w jakiś

sposób towarzyszące tym narodzinom, byli pełni radości (por. Łk 1, 58).

Kiedy zgromadzili się po upływie ośmiu dni na uroczyste obrzezanie, wi-

dząc niezwykłe znaki, pytali siebie nawzajem: „Kimże będzie to dziecię”

(por. Łk 1, 66). Podobnie osoby towarzyszące porodowi w domu, w spo-

——————

4 Dalsze rozważania prowadzone są z punktu widzenia duchowości katolickiej.

— 3 —

analizowanym tu przypadku chodzi o nieredukowalny dar życia i osoby

ludzkiej, jako fundamentalne wartości, które należy poznawać, odkrywać i

zaakceptować, a także podejmować odpowiednie do tego konkretne dzia-

łania afirmatywne.

sób niekoniecznie zwerbalizowany, stawiają sobie to samo ewangeliczne

pytanie. Przy czym nie chodzi tylko o płeć dziecka, zwykle już ustaloną w

wyniku badań USG, ale o jego miejsce w historii i świecie: jakim będzie

człowiekiem?, czego dokona?, jaka będzie jego wrażliwość moralna, inte-

lektualna, estetyczna itp.? Są to bowiem pytania stale towarzyszące przyj-

ściu dziecka na świat, pośrednio dotyczące jakości jego sumienia 5 .

Wspomnianych wyżej aksjologiczno-afirmatywny wymiar postawy du-

chowej, dotyczący sfery woli, polega na uznaniu rozpoznanej wartości i

przyjęciu jej jako własnej. Z zasady towarzyszy temu charakterystyczne dla

takich aktów doznanie radości i dumy, uczucie doniosłości chwili, a także

przekonanie, że jest się wybranym i wyróżnionym.

Jeśli chodzi o postawę duchową kogoś, kto towarzyszy porodowi w

domu, to uświadomienie sobie wartości życia jako daru Boga-Stwórcy i

nieredukowalności oraz niepowtarzalności przychodzącego na świat no-

wego członka rodziny ludzkiej, prowadzić powinno do jednoznacznego

aktu woli, aby to rodzące się życie bezwzględnie afirmować. Przejawiać się

to będzie w stanowczej decyzji bronienia go przed jakimkolwiek zagroże-

niem i w stworzeniu najbardziej optymalnych warunków dla jego rozwoju.

Towarzyszy temu ten rodzaj wzruszenia i zachwytu, który szczególnie u

kobiet znajduje wyraz w kontemplacyjnym zapatrzeniu w noworodka, a

także w nieodpartej potrzebie czułości i pieszczoty.

Afirmacja dla „cudu i tajemnicy życia” prowadzi do otwarcia się na

Stwórcę, który jest dawcą życia. Odnośnie do tego Jan Paweł II w encykli-

ce Evangelium vitae (25 III 1995) pisze: „Człowiek jest powołany do pełni

życia, która przekracza znacznie wymiary jego ziemskiego bytowania, po-

nieważ polega na uczestnictwie w życiu samego Boga. Wzniosłość tego

nadprzyrodzonego powołania ukazuje wielkość i ogromną wartość ludz-

——————

5 Odnośnie do tego Jan Paweł II w Liście do młodych „Parati semper” z 31 III 1985 pisał:

„Poziom sumienia, poziom wartości moralnych — to najważniejszy wymiar doczesności i

historii. Historia bowiem pisana jest nie tylko wydarzeniami, które rysują się niejako «od

zewnątrz» — jest ona przede wszystkim pisana «od wewnątrz»: jest historią ludzkich su-

mień, moralnych zwycięstw lub klęsk. Tutaj też znajduje podstawę istotna wielkość czło-

wieka: jego prawdziwie ludzka godność. To jest ów wewnętrzny skarb, w którym człowiek

stale przekracza siebie w kierunku wieczności” (nr 6).

— 4 —

kiego życia także w jego fazie doczesnej. Życie w czasie jest bowiem pod-

stawowym warunkiem, początkowym etapem i integralną częścią całego i

niepodzielnego procesu ludzkiej egzystencji” (nr 2).

W takim duchu zaangażowanie w misterium rodzenia, którego do-

mownicy stają się świadkami, nabiera wymiaru religijnego. Przez odniesie-

nie się do Boga-Stwórcy — Źródła i Dawcy życia wchodzi się w sferę sa-

crum , choć ze względu na cały fizjologiczny realizm porodu zdaje się on

być jedynie sferą profanum .

Najwięcej uwagi wypada teraz poświęcić praktyczno-działaniowemu

wymiarowi postawy duchowej, w nim bowiem najbardziej uwidocznia się

zarówno to, co człowiek „wie” na temat danej wartości, jak i samo „przy-

jęcie” tej wartości. Wymowne pod tym względem są słowa św. Jakuba

Apostoła, który stwierdza, że „wiara, jeśli nie byłaby połączona z uczyn-

kami, martwa jest sama w sobie” (Jkb 2, 17).

Duchowe towarzyszenie porodowi w domu można podzielić na kilka

etapów: towarzyszenie dalsze, bliższe i bezpośrednie w momencie porodu.

Na każdym z tych etapów konkretne działania, odpowiednio zróżnicowa-

ne w zależności od tego kogo dotyczą, motywowane są świadomością do-

konującej się tajemnicy narodzin człowieka i pragnieniem afirmacji daru

życia.

A. Towarzyszenie duchowe dalsze rozpoczyna się z chwilą, kiedy ro-

dzice poczętego dziecka podzielą się tą radosną dla nich wiadomością i

oznajmią zamiar rodzenia w domu, nawet jeśli wprost nie poproszą o du-

chowe wsparcie.

Świadomość i przekonanie, iż poród domowy to nie tylko doniosły akt

fizjologiczny, dokonujący się w naturalnych warunkach, dających poczucie

bezpieczeństwa i komfortu psychicznego rodzącej kobiety, noworodka

oraz najbliższej rodziny, ale obcowanie z Tajemnicą działającego Boga

Stwórcy, skłania do otwarcia się na Jego obecność. Dla katolików oznacza

to przede wszystkim modlitewne i sakramentalne zjednoczenie z Chrystu-

sem przez spowiedź i Eucharystię. Nie chodzi bynajmniej o asekurowanie

się na wypadek sytuacji kryzysowej, ale jak najbardziej pozytywne nasta-

wienie, do jakiego zachęca św. Paweł Apostoł: „Przeto czy jecie, czy pije-

— 5 —

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: