Sign2Baby.pdf

CENTRUM LOGOPEDYCZNE PL

Filozofia Sign2Baby cud pierwszego jêzyka - jêzyka macierzyñskiego

Autor: Beata Musiał

16.08.2007.

Fenomen nabywania jêzyka przez dziecko frapował filozofów ju¿ w staro¿ytno¶ci. Niedawno dopiero stał

siê przedmiotem wnikliwych studiów. Mechanizm przyswajania jêzyka ogl±dany z ró¿nych perspektyw

fascynuje i wci±¿ intryguje. Istnieje wiele teorii opisuj±cych language acquisition, od teorii

psycholingwistycznych, poprzez generatywizm Chomsky’ego, po ujêcia kognitywistyczne. Droga,

jak± dziecko musi samodzielnie przebyæ, aby zyskaæ umiejêtno¶æ komunikacji z otoczeniem, wci±¿ na

wielu odcinkach pozostaje niedostêpna dla badaczy.

Proces nabywania mowy rozpoczyna siê w ¿yciu płodowym. W siódmym tygodniu od chwili poczêcia

zaczynaj± działaæ poł±czenia miê¶niowo-nerwowe, a dziesiêæ tygodni pó¼niej pracuj± ju¿ miê¶nie

fonacyjne i oddechowe. W trzecim miesi±cu ¿ycia płodowego s± ju¿ ukształtowane wi±zadła głosowe. J.

C. Grimwade odkrył, ¿e w szóstym miesi±cu płód dobrze słyszy d¼wiêki przenikaj±ce z zewn±trz i ju¿ od

tego momentu do ¶wiadomo¶ci dziecka docieraj± niektóre cechy prozodyczne mowy. Na tym etapie mózg

jest całkowicie ukształtowany i jego struktura siê nie zmienia. (Kornas-Biela, 1983).Na pierwszy rok ¿ycia

dziecka przypada wielkie intelektualne wyzwanie: marsz od pierwszego krzyku do pierwszego słowa. M.

Przetacznik-Gierowska twierdzi, ¿e wiek niemowlêcy to okres przygotowawczy w rozwoju mowy. Od

drugiego miesi±ca ¿ycia dziecko ró¿nicuje krzyk. W nastêpnych miesi±cach zaczyna głu¿yæ (gruchaæ),

czyli odruchowo wydaje ró¿nego rodzaju piski, mlaski, pomruki, a tak¿e d¼wiêki artykułowane. Jest

rzecz± znamienn±, ¿e gruchanie wystêpuje równie¿ u dzieci głuchych. Nastêpnym krokiem w rozwoju

mowy dziecka jest gaworzenie. W trzecim kwartale ¿ycia dziecko wydaje d¼wiêki bêd±ce zlepkami

samogłosek i spółgłosek, np.: pa, ba, ma, la. (Przetacznik-Gierowska, Makieło-Jar¿a, 1977).Dziesi±ty

miesi±c ¿ycia to tzw. okres przedjêzykowy. W tym czasie dziecko chêtnie na¶laduje d¼wiêki wypowiadane

przez dorosłych, rozumie proste słowa i wyra¿enia. Umie siê te¿ posługiwaæ nieskomplikowanymi gestami

- takimi jak machanie dłoni± na po¿egnanie, klaskanie czy podnoszenie r±k w górê, aby mama wziêła na

rêce. Pod koniec pierwszego roku rozwija siê słuch fonematyczny.Przełom pierwszego i drugiego roku

¿ycia przynosi pierwsze słowa – typu: mama, tata, baba, to, tu, da. Słowa wówczas mog± mieæ

wiele znaczeñ w zale¿no¶ci od sytuacji, w jakiej s± u¿yte. W ci±gu kolejnych dwóch lat dziecko zwiêksza

swój czynny słownik od kilku do około 2000 słów i zaczyna posługiwaæ siê zdaniami. Wiêkszo¶æ trzylatków

jest ju¿ w stanie skutecznie siê porozumiewaæ z otoczeniem za pomoc± mowy. Badacze rozwoju mowy

utrzymuj±, ¿e rozwój ten dobiega koñca około szóstego czy siódmego roku ¿ycia. Po osi±gniêciu tego

wieku przez dziecko wszelkie zaburzenia okre¶lane s± jako opó¼nienia rozwoju mowy. (Grabias,

Kurkowski, 2000; Słodowik-Racaj, 2000). Siedmiolatek ma ju¿ gramatykê gotow±. Komunikacja

niewerbalna Rzecz jasna, dziecko, które jeszcze nie opanowało jêzyka, nie ¿yje w pró¿ni komunikacyjnej i

porozumiewa siê jako¶ ze ¶wiatem zewnêtrznym. Zanim bowiem dziecko pozyska umiejêtno¶æ mówienia,

korzysta z rozmaitych technik niewerbalnych. D. Bouvet uwa¿a, ¿e w komunikacji z niemowlêciem ¶rodki

gestowo-mimiczne maj± pierwszeñstwo przed mow± d¼wiêkow± . Ju¿ od pierwszych chwil dziecko

podejmuje próby komunikowania siê ze swoj± matk±, która nie tylko potrafi rozró¿niæ kilka rodzajów

płaczu, lecz tak¿e bezbłêdnie odczytywaæ mowê ciała niemowlêcia. Z drugiej za¶ strony ró¿ne wła¶ciwo¶ci

zachowañ matki, nie tylko zreszt± jêzykowych - w rodzaju intonacji, prozodii, mimiki, ruchów ciała itp. -

pomagaj± dziecku interpretowaæ komunikaty. W latach 1950. pojawiło siê wielkie zainteresowanie

problematyk± komunikacji pozawerbalnej. Ciekawe, ¿e zagadnienia te, obok aspektów naukowych, miały

i maj± wymiar praktyczny, a nawet komercyjny – od mass mediów poprzez kryminalistykê po

sferê PR. Powstawały prace dotycz±ce interakcji uczestników sytuacji komunikacyjnych, mowy ciała,

komunikacji parajêzykowej, ale tak¿e jêzyków wizualno-przestrzennych, czyli migowych.Ogromny

potencjał komunikacyjny zachowañ niewerbalnych zilustrowaæ mog± twierdzenia powtarzane przez

autorów ró¿nych opracowañ. Głodowski pisze nastêpuj±co: &bdquo;1. niewerbalne sygnały s± najstarsz±

form± porozumiewania siê ludzi, poprzedzaj±c± i warunkuj±c± powstanie jêzyka mówionego; 2. rozwój

psychofizyczny jednostki uwarunkowany jest opanowaniem przez ni± umiejêtno¶ci kodowania i

dekodowania przekazów niewerbalnych; 3. w bezpo¶redniej interakcji a¿ 2/3 przekazywanych i

odbieranych znaczeñ zawartych jest w niewerbalnych sygnałach“ (Głodowski,

1999).Systematyczne oberwacje rozmaitych sytuacji komunikacyjnych wskazuj±, ¿e kanał werbalny i

niewerbalny s± ze sob± nierozerwalnie splecione. Badania relacji ilo¶ciowych pomiêdzy tre¶ciami

werbalnymi a niewerbalnymi zdaj± siê potwierdzaæ domniemanie, ¿e jedynie około 30% sensów

niesionych jest przez słowa (Głodowski, 1999).Bardzo trudno jest przeprowadziæ ostr± granicê miêdzy

komunikacyjnymi zachowaniami jêzykowymi i pozajêzykowymi. Aby siê komunikowaæ skutecznie, trzeba

mieæ biegło¶æ nie tylko w słowach, ale równie¿ w intonacji, prozodii, gestach, ruchach czy mimice. U

¼ródeł filozofii Sign2Baby Komunikacja niewerbalna le¿±ca u podstaw kontaktu z małym dzieckiem, o ile

jest odpowiednio pielêgnowana, spełnia swoje zadanie nie tylko jako pierwotne narzêdzie

http://www.logopedia.pl

Kreator PDF

Utworzono 12-01-2008, 18:05

CENTRUM LOGOPEDYCZNE PL

porozumiewania siê, ale równie¿ jako bodziec do szybszego opanowania mowy i jêzyka w ogóle.

¦wiadome wprowadzenie do komunikacji z niemowlêciem prostych gestów czy znaków migowych daje

mo¿liwo¶æ znacznie wcze¶niejszego komunikowania siê z dzieckiem.Od dwudziestu lat dziesi±tki tysiêcy

rodzin w Stanach Zjednoczonych Ameryki, Kanadzie i Wielkiej Brytanii korzystaj± z programów

komunikacji wizualno-przestrzennej z niemowlêciem. Zanim aparat artykulacyjnie osi±gnie sprawno¶æ,

zanim dziecku wyrosn± zêby, a miê¶nie jêzyka i wi±zadła głosowe bêd± gotowe do błyskawicznych

przeł±czeñ &bdquo;d¼wiêczna – bezd¼wiêczna”, niemowlê mo¿e wyra¿aæ swoje potrzeby i

spostrze¿enia za pomoc± r±k, ciała i mimiki. Wystarczy zaopatrzyæ niemowlê w narzêdzie, jakim jest w

tym wypadku znak migowy. U ¼ródeł tych programów le¿± fascynuj±ce obserwacje rodzin Głuchych, w

których pierwszym jêzykiem dzieci głuchych i słysz±cych jest jêzyk migowy.Znamienne, ¿e mówi±c o

&bdquo;rozwoju jêzykowym”, ma siê na my¶li niemal wył±cznie jêzyk mówiony. Pierwsze

wymówione słowo traktowane jest zarówno przez rodziców, jak i wiêkszo¶æ specjalistów jako sygnał

opanowania umiejêtno¶ci wyra¿ania siê w sposób symboliczny oraz u¿ywania symboli w kontaktach z

otoczeniem. Tymczasem przełom w spojrzeniu na wczesny etap rozwoju jêzyka dziecka przyniosła praca

Wernera i Kaplana (1963).Prze¶ledzenie procesu nabywania symboli arbitralnych jeszcze w okresie

przedjêzykowym zaowocowało spostrze¿eniem, ¿e rozwój zdolno¶ci do reprezentowania fragmentów

rzeczywisto¶ci przez symbole wymaga od dziecka dopuszczania coraz wiêkszego dystansu pomiêdzy

symbolem a referentem. Praca ta skierowała uwagê badaczy na rolê działañ fizycznych, w tym równie¿

na gesty. Analizie poddano wszelkiego rodzaju gesty produkowane przez dziecko w celach

komunikacyjnych, pocz±wszy od performatywów u¿ywanych przez niemowlêta około dziesi±tego miesi±ca

¿ycia po kształtowanie siê zdolno¶ci pantomimicznych w okresie przedszkolnym. Badania

O’Reiilyego z 1995 roku ujawniły, ¿e od 3. do 5. roku ¿ycia dziecko wykonuje milowy krok w

rozwoju komunikacji gestowej. Podczas wyra¿ania czynno¶ci za pomoc± pantomimy dzieci trzyletnie

wykazuj± wyra¼n± tendencjê do bazowania na czê¶ciach ciała, czyli na konkrecie. Piêciolatki potafi± ju¿

kodowaæ (i dekodowaæ) informacjê o czynno¶ci &bdquo;abstrakcyjnej“, a tak¿e dystansowaæ

symbol od nadawcy . Zainteresowanie badaczy wzbudziły równie¿ proste gesty ikoniczne trzylatków z

rodzin bilingwalnych. Prace Acredolo i Goodwyn Linda Acredolo i Susan Goodwyn, psychologowie z dwóch

uniwesytetów kalifornijskich, zajêły siê komunikacj± w okresie przedjêzykowym. Pierwsze badania miały

wykryæ techniki &bdquo;przedmowne”, w tym przede wszystkim spontaniczne tworzenie gestów

symbolicznych w wieku 10-24 miesiêcy . Nastêpnie zbadały, jaki wpływ na rozwój mowy ma stosowanie

we wczesnej komunikacji prostych symboli – typu: dyszenie w znaczeniu ‘pies’,

uniesienie r±k w górê w znaczeniu ‘na rêce’, machanie dłoni± w znaczeniu ‘do

widzenia’.Wyniki były zaskakuj±ce zarówno dla psycholingwistów i logopedów, jak i rodziców

dzieci. Długoterminowe eksperymenty wykazały jednoznacznie, ¿e wspieranie mowy prostymi gestami

nie tylko umo¿liwia wcze¶niejsz± komunikacjê z niemowlêtami, ale równie¿ wpływa korzystnie na rozwój

mowy i zdolno¶ci jêzykowe. Potwierdzono te¿, ¿e miganie stymuluje rozwój intelektualny dzieci -

niemowlêta posługuj±ce siê znakami w komunikacji z rodzicami osi±gały wy¿sze wyniki w testach na

inteligencjê.W roku 1996 Acredolo i Goodwyn opublikowały ksi±¿kê z autorskim programem edukacyjnym

dla słysz±cych niemowl±t: &bdquo;Baby Signs: How to Talk with Your Baby before Your Baby Can

Talk” (‘Dzieciêce znaki: jak rozmawiaæ z dzieckiem, zanim bêdzie umiało mówiæ’).

Program ten wykorzystuje w komunikacji z niemowlêtami bardzo proste znaki, które zostały wymy¶lone

tak, aby wszystkie dzieci były w stanie je wykonaæ. Programy te zyskuj± w ten sposób na uniwersalno¶ci.

Trac± jednak szansê na otwarcie drogi do nauki wła¶ciwych jêzyków migowych oraz mo¿liwo¶æ kontaktów

ze ¶wiatem ludzi Głuchych. Joseph Garcia i głusi U schyłku lat 1970. pewien tłumacz American Sign

Language (ASL), Joseph Garcia, zauwa¿ył, ¿e słysz±ce dzieci głuchych rodziców nawi±zuj± z rodzicami

kontakt znacznie wcze¶niej, ni¿ zaczynaj± mówiæ. To nasunêło mu pomysł eksperymentów z komunikacj±

ze słysz±cymi niemowlêtami w jêzyku migowym. Narodziny dwóch synów w drugiej połowie lat 1980.

dały mu sposobno¶æ przetestowania metody uczenia niemowl±t prawdziwego jêzyka migowego. Badania

dowiodły, ¿e dzieci, które od szóstego miesi±ca ¿ycia stale i regularnie obserwuj± znaki, s± w stanie za

ich pomoc± komunikowaæ siê ze swoimi rodzicami ju¿ w wieku 8-9 miesiêcy. W roku 1994 Joseph Garcia

opublikował pierwsz± ksi±¿kê &bdquo;Toddler Talk” (‘Jêzyk niemowl±t’), w której

zawarł program &bdquo;Sign with your Baby” wykorzystuj±cy znaki naturalnego jêzyka Głuchych,

czyli ASL, do komunikacji w rodzinach słysz±cych. W ten sposób wszedł do akcji rzeczywisty jêzyk

Głuchych. Sign2Baby: jak to działa? Istot± metod typu Sign2Baby jest stopniowe wprowadzanie znaków

przy okazji wykonywania rutynowych czynno¶ci. Podstaw± komunikacji pozostaje nadal jêzyk foniczny;

wrêcz przestrzega siê przed pokazywaniem znaków bez mówienia. Znaki maj± ilustrowaæ odpowiednie

tre¶ci; dopiero z czasem stan± siê dla dziecka narzêdziem przekazu jego komunikatów.Wprowadzanie

symboli mo¿na zacz±æ w dowolnym momencie (nawet od pierwszego dnia ¿ycia maleñstwa). Wiêkszo¶æ

jednak dzieci przed ukoñczeniem ósmego czy dziewi±tego miesi±ca ¿ycia nie jest wystarczaj±co sprawna

manualnie, dlatego programy zalecaj± rozpoczêcie pracy od 6-9 miesi±ca ¿ycia. Dzieci najpierw

obserwuj± znaki, potem oczekuj± ich, czasem wrêcz domagaj±c siê ich pokazania w znanych sytuacjach, i

wreszcie pokazuj±, ¿e rozumiej± sens. Czas, jaki jest potrzebny dziecku do wyprodukowania (czyli

http://www.logopedia.pl

Kreator PDF

Utworzono 12-01-2008, 18:05

CENTRUM LOGOPEDYCZNE PL

opanowania czynnego) pierwszego znaku, zale¿y od wielu czynników, m.in. czêstotliwo¶ci pokazywania

znaku, dopasowania słownictwa do potrzeb dziecka czy indywidualnych predyspozycji. Dzieci najpierw

imituj± gesty rodziców, a niedługo potem u¿ywaj± ich we własnych komunikatach. Ju¿ 8-miesiêczne

dzieci s± w stanie informowaæ o swoich potrzebach i spostrze¿eniach. Niemowlêta sygnalizuj±, ¿e s±

głodne, chc± piæ albo spaæ, ¿e słysz± szczekanie psa, chc± posłuchaæ muzyki – albo ¿e ¶nieg jest

zimny. Słownik rocznego dziecka mo¿e składaæ siê z kilkudziesiêciu znaków (nazw przedmiotów, cech,

zjawisk, czynno¶ci, uczuæ), u¿ywanych zwykle w ró¿nych odniesieniach.Trzeba mocno podkre¶liæ, ¿e na

tym etapie rozwoju jêzykowego dziecka posługiwanie siê znakami daje wyra¼n± przewagê nad

porozumieniem werbalnym. Przeciêtne roczne dziecko u¿ywa ze zrozumieniem ledwie kilku słów typu

mama, tata, baba, da, nie (Styczek, 1969). Po¿ytki z komunikacji manualnej Badania nad

neurologicznymi podstawami jêzyka wykazały, ¿e mózgi niemowl±t stale tworz± my¶lowe reprezentacje i

wywołuj± z pamiêci pojêcia oraz programuj± niezliczone czynno¶ci długo wcze¶niej, ni¿ wypowiedz±

pierwsze słowo . Komunikaty gestowe tworzone przez niemowlêta potwierdzaj± nie tylko zdolno¶æ dziecka

do tworzenia reprezentacji przedmiotów, zdarzeñ i zwi±zków miêdzy nimi (czyli do klasyfikowania

składników ¶wiata), ale równie¿ zdolno¶æ rozumienia mowy na du¿o wy¿szym poziomie, ni¿ dot±d

s±dzono.Okazało siê, ¿e dzieci w procesie nabywania mowy korzystaj± ze znaków dla doprecyzowania

jeszcze niewyra¼nych komunikatów werbalnych. Równoczesne posługiwanie siê przez dziecko symbolami

manualnymi i werbalnymi daje mo¿liwo¶æ wzmacniania komunikatu. Z czasem, gdy dziecko nabywa

zdolno¶ci mówienia, samoistnie rezygnuje ze wspierania mowy znakami, wybieraj±c formê

skuteczniejsz±, bardziej ekonomiczn± i praktyczn±.Lista korzy¶ci płyn±cych ze stosowania jêzyka

migowego we wczesnej komunikacji ze słysz±cym niemowlêciem z roku na rok ro¶nie wraz z liczb±

rodzin, która decyduje siê na ten model komunikacji. Migaj±cy rodzice potwierdzaj±, ¿e miganie do

niemowl±t nie tylko sprawia, ¿e dziecko łatwiej i wcze¶niej komunikuje siê z otoczeniem, ale równie¿

łagodzi frustracjê wynikaj±c± z dysproporcji pomiêdzy tym, co dziecko chce wyraziæ, a tym, co potrafi.

Niezaprzeczalnie komunikowanie siê z dzieckiem ju¿ od najwcze¶niejszych miesiêcy ¿ycia wzmacnia wiê¼

emocjonaln± dziecka z rodzicem. Jêzyk migowy wpływa korzystnie na rozwój mowy i otwiera dziecko na

inne jêzyki. Badania przeprowadzone w ostatnich latach dowiodły, ¿e miganie ułatwia i przyspiesza naukê

czytania, pisania oraz liczenia . Przy okazji udało siê obaliæ, chyba na zawsze, zgubny mit, ¿e jêzyk

migowy utrudnia opanowanie jêzyka mówionego. Przekonaniu temu hołdowali nauczyciele Głuchych od

połowy XIX wieku. Stereotyp ten, jak wiadomo, spowodował wyrugowanie migania ze szkół dla

niesłysz±cych, aby wymusiæ na nich mówienie. Tymczasem okazało siê, ¿e komunikacja manualna nie

opó¼nia, ale przy¶piesza nabywanie mowy.Programy edukacyjne oparte na jêzyku migowym doskonale

siê sprawdzaj± w rodzinach wielojêzycznych, stanowi±c punkt odniesienia dla dwóch ró¿nych jêzyków

fonicznych. Miganie do niemowlêcia stymuluje nie tylko rozwój intelektualny, ale tak¿e sprawno¶ci

manualne. Miganie jako terapia Jêzyk migowy znalazł równie¿ zastosowanie jako nieocenione narzêdzie

do komunikacji z dzieæmi, które z ró¿nych powodów nie mog± porozumiewaæ siêga pomoc± jêzyka

mówionego. Dotyczy to dzieci z syndromem Dawna, dzieci autystycznych, z pora¿eniem mózgowym,

apraksj± mowy, afatyków, dzieci z upo¶ledzeniem zdolno¶ci uczenia lub dziedziczonym syndromem

alkoholowym. Komunikacja wizualno-przestrzenna przydaje siê i dzieciom w traumatycznych sytuacjach

zdrowotnych, jak tracheotomia, opó¼nienia spowodowane wcze¶niactwem, stany pooperacyjne hamuj±ce

mowê czy niemo¿no¶æ mówienia jako skutek uboczny chemioterapii. Literatura:

- Bouvet D., Mowa dziecka. Wychowanie dwujêzykowe dziecka niesłysz±cego, WSiP, Warszawa, 1996

- Głodowski W., Bez słowa. Komunikacyjne funkcje zachowañ niewerbalnych, Warszawa, 1999.

- Typologie zaburzeñ słuchu, głosu i komunikacji jêzykowej, Red. Grabias S., Kurkowski M., Lublin, PTL,

2000

- Kornas-Biela D., Prenatalne uwarunkowania rozwoju mowy, w: Rocławski B., Opieka logopedyczna od

poczêcia, Uniwersytet Gdañski, Glottispol, 1983.

- Przetacznik - Gierowska M., Makiełło - Jar¿a G., Psychologia rozwojowa, Warszawa, 1977

- Słodowik - Racaj E., O mowie dziecka, Warszawa "¯ak", 2000. (Styczek, 1969): Styczek I., Logopedia,

Warszawa, PWN, 1969.

http://www.logopedia.pl

Kreator PDF

Utworzono 12-01-2008, 18:05

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: