Etyczne problemy wpsółczesności(1).docx

ETYCZNE PROBLEMY WSPÓŁCZESNOŚCI

Dr H. Ciążela

Wykład Integracja włączająca

Zaliczenie = egzamin 3 pytania

2 ogólne z wykładów 1 z przeczytanej lektury

29.01.2012 Egzamin

(wykład 1) 01-10-2011

Etyka – filozoficzna nauka o moralności, powstała w V w. p.n.e. w starożytnych Atenach, w dobie kryzysu rządów arystokracji i rządów ludu w okresie demokracji ateńskiej. Ojcem etyki jest Sokrates, ogromny wkład w narodziny etyki wnieśli też Sofiści.

Podział etyki

21

Etyka opisowa – nauka, jak każda nauka szczegółowa (chemia, fizyka) bada i opisuje zjawiska moralne a więc fakty społeczne, które miały miejsce i stwierdza jak było lub jest.

Etyka normatywna – jest działem etyki, w ramach którego tworzy się koncepcje wychowania, dookreślonych wartości; koncepcje życia godziwego, szczęśliwego. Etyka normatywna w ten sposób postuluje określone dobro moralne, określone wartości. Twórca danego systemu uważa za pożądana, słuszną. W ramach etyki normatywnej wyróżnia się etyki cnót i etyki zasad.

Co to jest cnota ? – wartość zaleta dyspozycja umiejętność, duchowego doskonalenia się i czynienia dobra dla innych ludzi.

Normy moralne to podstawowe składniki systemów etycznych i moralności, funkcjonujące zazwyczaj w postaci imperatywów – zakazów, nakazów, czasami w postaci zaleceń.

MORALNOŚĆ – indywidualna dla każdego człowieka

Etyka jest zawsze jakąś naukową bądź nie w pełni naukową teorią, dziedziną teoretyczną, natomiast moralność należy do ludzkiej praktyki. Etykę się uprawia a moralności się ma. Etyki się przestrzega lub nie  moralność się posiada taką lub inną. Etyka jest zawsze teoretyczna, naukowa, obiektywizowana (w mniejszym lub większym stopniu związaną z logiką) natomiast moralność jest związana z naszym subiektywnym, emocjonalnym odbiorem świata, w którym żyjemy, zarówno ludzkiego jak i całego. Jest ściśle związana z naszym światopoglądem zrozumianym przez nas porządkiem świata tym co w świecie uznajemy za najważniejszy i w związku z tym, tym ku czemu chcemy zmierzać.

Niema cnoty etycznej bez wspólnoty – o człowieku cnotliwym możemy mówić tylko wtedy, gdy istnieje wspólnota, którą łączą wartości, bądź człowiek nawet jeśli taka wspólnota nie istnieje nakierowany jest na czynienie dobra innemu człowiekowi.

Etyki cnót tworzono przede wszystkim w starożytności i średniowieczu, gdy istniały wspólnoty nakierowane na te same wartości (wspólnota polityczna ateńczyków, chrześcijan), gdy u schyłku średniowiecza jako monolity wyłaniały się jednostki nakierowane na różne wartości następuje kres etyk cnót. Od początku nowożytności po dzisiejszy dzień tworzone są etyki zasad (bądź mieszane)

Etyka cnót to z reguły koncepcja wychowania do określonej wartości. Na tyle trwałego, że człowiek jako dorosły w obliczu różnych okoliczności potrafi tych wartości bronić.

Etyka zasad najczęściej jest jakimś zbiorem norm, które są proponowane ze względu na przyjęte założenia. Klasycznym przykładem etyki zasad są etyki powstałe w XVII i XVIII w. dla których podstawowym położeniem była natura ludzka (zła lub dobra) – a więc stałe, konstytutywne cechy człowieka wyróżniające go od zwierząt.

Etyka harcerska (skautowska)

Etyka pozostaje działem filozofii. Jest ona pewnym sposobem samo kreślenia się człowieka wobec świata, sposobem będącym wyrazem wyboru wartości i działań. Jest to pewien sposób poszukiwania tego jak człowiek ma żyć jako człowiek – szczęśliwie, godnie, by jego życie miało sens, było wartościowe

Ważnym elementem definicji jest to, że etyka jest filozoficzną nauką o moralności oznacza to więcej niż tylko to, że jest ona działem filozofii.

FILOZOFIA

Filozofia na gruncie europejskim narodziła się w VI – VII p.n.e. w koloniach jońskich starożytnej Grecji leżących przy zachodnich wybrzeżach Azji Mniejszej.

Kultura Grecka zwana Kreteńską. Grecy jako prymitywne plemiona rolnicze przybyli z północy na południe Europy w ciągu kilku wieków za najwcześniejszy moment migracji greków uważany jest XX w p.n.e. Grecy przybywali jako tzw. wielkie plemiona (Jonowie Achajowie, Dorowie). Jako piersi przybyli Dorowie.

Greckie plemiona to równi sobie chłopi ceniący wiejski tryb życia, uprawę ziemi i nic ponad to. W Grecji o ubogiej ziemi uprawnej wobec wzrostu naturalnego nie dało się długo utrzymać wiejskiego tryby życia. Zaczynał panować głód, wobec którego problemu pojawiły się dwa rozwiązania:

·         Pomoc biedniejszym przez bogatszych

·         Założenie kolonii (jońskich)

Południowa Italia nazywana była Wielka Grecją.

Pomoc biedniejszym przyniosła konsekwencje – podział równych sobie ludzi na arystokrację i lud. Natomiast Założenie kolonii zmiana sposobu życia, zająć, to z jednej strony polepszenie losu, a z drugiej zaprzestanie tradycji wg której grecy dotychczas żyli.

Pierwszym filozofem był Tales z Miletu. Przed filozofią była politeistyczna religia o bogach, Grecka mitologia to przypowieści o Bogach, herosach związane z grecką religią.

Filozofia to nauka określana jako dziedzina ogólnych rozważań formułująca najbardziej ogólną refleksję na temat świata przyrodniczego społecznego oraz człowieka, jego miejsca w świecie i stosunku poznawczego wobec świata. Filozofia jest nauką specyficzną, od nauk szczegółowych różni ją to, że formułuje najbardziej ogólne, abstrakcyjne prawa w stosunku do tych, które następują w naukach szczegółowych. Swoją refleksją obejmujemy cały świat a nie jego poszczególne aspekty. Wyników jej rozważań nie można podać pełnej obiektywizacji, weryfikacji, tak jak jest to  możliwe na gruncie nauk szczegółowych, ponieważ sens życia, szczęście są indywidualne dla człowieka.

nauka

filozofia

religia

Tales: Jaki jest świat, który otacza człowieka? (inaczej poszukiwać odpowiedzi, nie odwoływać się do mitów sam zaczął poszukiwać odpowiedzi posłując się naturalnymi czynnikami w Świeciem a obiektywizowanymi argumentami) tym co sam posiadał (zmysł, rozum). Obserwował świat, wyciągał z tego wnioski dochodząc do odpowiedzi, że tym co stanowi arche (początek, natura świata) stanowi woda.

ZWIĄZEK ETYKI Z FILOZOFIĄ

Ø      Filozofia narodziła się w wyniku kryzysu tradycji, tradycja ta przestała być wystarczającym sposobem opisywania i wyjaśniania świata.

Ø      Filozofia narodziła się w wyniku zapotrzebowania na nowy sposób wyjaśniania świata (zanim narodziła się w Grecji istniał okres Siedmiu Mędrców Greckich, do których zwracano się o odpowiedni oparty na czymś innym niż tradycja)

Przed religią była magia – przekonanie, że istnieją zjawiska nadprzyrodzone, powiązane ze sobą, na które można wpływać poprzez np. zaklinanie.

Nie rozumiejąc świata taktując go jako splot zjawisk nadprzyrodzonych ludzie odprawiali rytuały, posługiwali się magią.

Związek Etyki z Filozofią

Proponuje się koncepcję etyczne, sposoby życia szczęśliwego, wartościowego. Związana z określoną filozofią świata, z którym człowiek żyje (założenia ontologiczne i teoriopoznawcze). W oparciu o określone koncepcję świata przyrodniczego i społecznego i o koncepcje poznawania tego świata. Nie można zrozumieć żadnej etyki bez filozofii jednym nurtem, który odrywa moralność jest postmodernizm zakładający nieuchwytność świata, oraz związane z tym niemożność opisu naukowego świata, niepowtarzalność świata, dynamika, zmienność świata.

(wykład 2) 15-10-2011

Na gruncie wydzielonej z filozofii etyki którą należy jak zauważyliśmy widzieć w szerokim kontekście filozoficznym pojawiły się różne kierunki, nurty, stanowiska, podziały spośród których warto podkreślić takie jak:

Podział na etyki

1.      Społeczne i indywidualistyczne – podział ten wynika z tego jakie dobro moralne preferowane jest na gruncie tej etyki. Dobro społeczne Jeśli dobro społeczne dominuje nad jednostkowym to taką etykę nazywa się społeczną. Jeśli natomiast uznaje się za najważniejsze dobro różnie nazywane ale jednostki to taką etykę nazywa się indywidualistyczną.  Przykładem etyki społecznej jest etyka zaproponowana przez Platona ale również przez Hopsa. Przykładem etyki indywidualistycznej są etyki Stoickie i Epikurejskie bądź współczesne wydanie utylitaryzmu.

2.      Heteronomiczne i autonomiczne – podział ten wynika rozróżnienia źródła norm i ocen moralnych. Jeśli źródło norm moralnych jest poza człowiekiem a więc stanowi je Bóg, państwo, władca, pracodawca to mamy do czynienia z etyką heteronomiczną. Jeśli człowiek jest sam prawodawcą moralnym to taka etyka jest etyką autonomiczną. Przykładem etyki heteronomicznej najwyraźniejszym są etyki religijne gdzie prawodawcą dla człowieka jest Bóg. Przykładem etyki autonomicznej jest zdecydowanie etyka zaproponowana przez Kanta ale również może to być propozycja Hiuma pewnym sensie te kryteria spełnia współczesny utylitaryzm, czy nawet przewrotna propozycja Fryderyka Nietsche

ETYKA PLATONA

Etyka która zaproponował Platon zakorzeniona w jego ontologii, gnozeologii, sprowadzała się do twierdzenia, że życie właściwe słuszne wartościowe pod względem etycznym sprowadza się do dążenia przez wszystkich członków życia społecznego do realizacji dobra najwyższego będącego kulminacją wszelkich dóbr i wartości stanowiących o sile i wielkości państwa, społeczeństwa, wspólnoty ateńskiej. Platon swoją propozycję normatywną wyprowadził z jego koncepcji świata idei koncepcji idealnego państwa, koncepcji trójdzielnej duszy.

Koncepcja świata idei wg Platona

Świat idei wydedukowała z analizy pojęć języka opisującego rzeczywistość w której żyją ludzie. Skoro język jakim opisujemy rzeczy zjawiska, ludzi nie odpowiada opisywanym przez siebie rzeczywistości, a skoro również jeśli o czymś mówimy to, to musi istnieć to jeśli pojęciom którym używamy nie odpowiadają opisywane przez nie rzeczy, zjawiska to znaczy że istnieje jakaś inna rzeczywistość niż ta którą dokoła siebie widzimy, jakiś inny świat, świat wzorców, idei.

Koncepcja idealnego państwa Platona

              Założeniem ontologicznym przyjętym przez Platona był świat idei, doskonały, stały, niezmienny będąc wzorcem dla świata materialnego. Platon założył, że kierunkiem jaki należy przyjąć jest porządek jaki wynika z idealnego państwa. Każde z greckich państw jakie obserwował były nietrwałe, jeśli tak to, co jest ważne to jest wzór państwa.

Koncepcja duszy trójdzielnej Platona

              Człowiek posiada duszę, która jest niejednolita, nie jest materialna (jak uważali grecy), ale złożona z trzech komponentów

a)      Duszy impulsywnej – zdolna do panowania nad sobą

b)     Duszy pożądliwej – zdolna do męstwa

c)      Duszy rozumnej – zdolna do mądrości

Każda z nich zdolna jest do czegoś innego. Ludzie modlą się z przewagą określonego rodzaju duszy wobec czego, do czego innego są zdolni. Tylko ludzie z przewagą duszy rozumnej są najmądrzejsi ponieważ dusza rozumna jest nieśmiertelna, przebywa w świecie idei wobec czego tylko ci ludzie, najbardziej znają wzorce, idee na które należy nakierować całe społeczne życie. Na te wzorce tylko wtedy państwo może być silne, gdy życie moralne pojedynczych jednostek będzie realizacją zadań narzucanych jednostce przez władzę.

EPIKUREIZM

Epikureizm jest filozofią życia w której zalecenia moralne wynikają jedynie z porządku kosmosu, porządku świata natury. Epikur przyjął porządek proponowany przez Demokryta w świetle którego świat jest materialny, zbudowany z najmniejszych niepodzielnych cząstek, a więc atomów. Z atomów zbudowane jest ludzkie ciało i dusza. Dla życia moralnego jednostki niema znaczenia życie społeczne. Jest ono wręcz dla człowieka ryzykiem, którego należy unikać. Liczy się jedynie kosmos i natura. Człowiek powinien potrafić urządzić sobie szczęśliwe, jednostkowe życie. Szczęście zapewniają jednostce przyjemności. Stanowisko w etyce w myśl którego życie należy nakierowywać na przyjemności jest HEDONIZM. (twórca to Arystyp z Cyreny). Epikureizm to filozofia życia jednostkowego, zakładająca przyjemności jako cel ludzkiej egzystencji. Życie jest jedno, krótkie i szybko przemijające. Po życiu nie ma nic dlatego należy je cenić i jak najlepiej przeżyć. Ludzie obawiają się, iż nie są na tyle mądrzy, by umieć żyć szczęśliwie, obawiają się cierpienia., boją się śmierci, czując lęk przed bogami. Epikur utwierdza człowieka w przekonaniu, że jeśli zechce to jego mądrość wystarczy mu na urządzenie sobie szczęśliwego życia. Nie ma sensu bać się cierpienia, ponieważ jeśli bardzo boli to krótko, a jeśli mniej to można z tym żyć. Nie należy bać się śmierci, ponieważ jeśli żyje to nie wie co to śmierć, a jeśli przyjdzie to ona i tak już go nie dotyczy.

Bogów nie należy się ich bać, ponieważ jeśli są tak doskonali to nie zajmują się niedoskonałym człowiekiem. Żyć szczęśliwie to żyć mądrze. Człowiek może maksymalizować przyjemności poprzez zaspokajanie swoich potrzeb, które mogą rosnąć. Może ich być coraz więcej w życiu, chodzi o to, by było przyjemnie, a co najmniej o to by nie było przykro. Dlatego lepiej chcieć mniej niż więcej. Im więcej człowiek ma tym więcej może stracić. Dlatego potrzeby należy ograniczać, by nie doprowadzać do stanów przykrości. Epikureizm jako etyka w normach której mówi się o tym jak pojedynczy człowiek ma żyć szczęśliwie, jest filozofią dystansu wobec życia, minimalizmu życiowego, a nawet wycofywania się z życia. Człowiek ma się cieszyć tym, że życie, że ma to, co dla niego najcenniejsze, a więc jego życie. Ma się urządzać w świecie, niezależnie od tego gdzie się urodził. Na wspólnotę nie można liczyć.

ETYKA AUGUSTYNA

Święty Augustyn przeniósł treści zawarte w Biblii na grunt filozofii. Zaproponował etykę żarliwej miłości do Boga. Koncepcja świata stworzonego przez Boga, po drugie możliwość poznania Boga poprzez myślenie o Bogu, izolację, wczuwanie się . Etyka czynienia dobra w drodze do dotarcia do dobra najwyższego.

Człowiek sam z siebie nie jest w stanie czynić dobra, jest obciążony grzechem pierworodnym, dlatego po mimo że ma wolną wolę, Bóg obdarzył człowieka łaską boską, jest warunkiem czynienia dobra. Tylko człowiek, którego Bóg chce, potrafi zbliżać się ku Bogu, wczuwać się w Boga, czynić dobro. Tylko Bóg ukierunkowuje człowieka.

ETYKA KANTA

              Sam człowiek jako wolny, rozumny jest w stanie właśnie dzięki rozumowi być dla siebie moralnym prawodawcą. Człowiek sam może wykształcić w sobie dobrą wolę, czyli chęć wypełniania obowiązków. Pokonując własne emocje, dokonując rozumnego namysłu może dokonywać poprawnych, słusznych, moralnych wyborów. Z perspektywy Kanta nasz moralność jest przede wszystkim moralnością obowiązku, rygorystycznie wypełnionego. Na ten rygoryzm człowieka musi być stać. Człowiek musi pokonać samego siebie. Nikt z zewnątrz nie może człowieka zmusić, nakazać. Jeśli tak się dzieje, to nie jest to już moralność czy etyka. Człowiek powinien wypełniać obowiązek.

              Imperatyw kategoryczny – nakaz,

·         Postępuj tak, byś chciał, by zasady twojego postępowania stały się prawem powszechnym

·         Postępuj tak, być zawsze drugiego człowieka traktował jako, cel nigdy jako środek

Bycie człowiekiem obowiązkowym wynika z nas samych, z naszego rozumu.

PODZIAŁ ETYKI

Biorąc pod uwagę koncepcje w etyce dzieli się je wg różnych kryteriów

1.       

a) etyka cnót

b) etyka zasad

2.      kryterium dobro

a)      etyki społeczne

b)     etyki indywidualistyczne

3.      kryterium to źródło norm i ocen moralnych

a)      etyki heteronomiczne

b)     etyki autonomiczne

4.      wynika z nazwania dobra moralnego

a)      eudajmonizm – w myśl tego stanowiska celem ludzkiego życia jest szczęście (etyka Arystotelesa)

b)     hedonizm – celem ludzkiego życia jest przyjemność

c)      teocentryzm – celem ludzkiego życia jest Bóg (etyka Augustyna)

d)     rygoryzm – celem ludzkiego życia jest obowiązek (etyka Kanta)

e)      utylitaryzm – celem ludzkiego życia są wszelkie działania które są użyteczne dla jednostki lub społeczeństwa. Pod pojęciem użyteczności funkcjonują różne wartości.

EUDAJMONIZM

              Etyka Arystotelesa – człowiek dąży jako jednostka do indywidualnego szczęścia we wspólnocie w której życie. Człowieka wychowuje się do bycia człowiekiem szczęśliwym poprzez przyzwyczajanie do zachowań związanych z hołdowaniem wartościom będących średnią pomiędzy skrajnościami np. dziecko należy wychować do takiej wartości jak np. hojność rozumiana przez Arystotelesa jako wypośrodkowanie pomiędzy skąpstwem i rozrzutnością. Dziecko należy przyzwyczajać. Wychowywanie do wartości będących średnią miarą między skrajnościami zdaniem Arystotelesa dawała gwarancję tego, że taki człowiek będzie umiał zachować miarę będzie szczęśliwy. Nie będzie chciał za dużo. Z takim człowiekiem innym będzie dobrze żyć.

UTYLITARYZM

Wprowadzony do filozofii przez John Stuart Miller, J. Bentham na przełomie XVIII i XIX wieku. Rozwijał się głownie w XX wieku. W świetle utylitaryzmu nie jest ważna dyskusja tocząca się w XVII w., jacy ludzie są, ważny jest rachunek największego szczęścia, największej liczby ludzi. Utylitarny oznacza użytkowy, pożądane są więc wszelkie działania i sytuację przynoszące ludziom pozytywne skutki np. szczęście. Utylitaryzm zdecydowanie jest ważniejszą filozofią współcześnie. Wedle tej filozofii życia żyją te społeczeństwa gdzie życie nie jest regulowane przez etyki religijne np. Ameryka Północna, Europa Zachodnia.

Utylitaryzm jako filozofia dzisiejszego życia:

·         Człowiek jest wolny, jeśli jest pełnoletni i zdrowy na umyśle oraz nie wkracza na teren dobra drugiego człowieka to sam decyduje o kształcie własnego życia

·         Znany jest dzisiaj pod nazwą współczesnego hedonizmu, filozofii ułatwionego życia, filozofii łatwych wyborów. Wszystkie te 3 pojęcia mają sugerować negatywną ocenę tej etyki jakoby w świetle tej etyki człowiek mógł żyć w myśl przysłowiowej zasady „hulaj dusza piekła niema”. Natomiast warto zauważyć, że wcale nie jest łatwo być człowiekiem, który z jednej strony żyje tak jak chce, jak sam uważa a z drugiej jest jednocześnie dobry wobec własnej rodziny, znajomych i otoczenia.

·         Ważną współczesną koncepcją jest personalizm katolicki

...