gramsci - partia a rewolucja(6).pdf - Gramsci - Ferdek1956

Antonio Gramsci

Partia a rewolucja

Studenckie Koło Filozofii Marksistowskiej (Uniwersytet Warszawski)

WARSZAWA 2007

Antonio Gramsci – Partia a rewolucja (1919 rok)

Artykuł Antonio Gramsciego „Partia a rewolucja”

ukazał się bez podpisu w piśmie „L'Ordine

Nuovo” I, nr 31 z 27 grudnia 1919 r.

Podstawa niniejszego wydania: Antonio Gramsci,

„Pisma wybrane”, tom 1, wyd. Książka i Wiedza,

Warszawa 1961.

Tłumaczenie z języka włoskiego: Barbara

Sieroszewska.

– 2 –

www.skfmuw.w.pl

Antonio Gramsci – Partia a rewolucja (1919 rok)

Partia Socjalistyczna ze swoją siecią sekcji (które w wielkich ośrodkach przemysłowych są z kolei

osią zwartego i silnego systemu kół dzielnicowych), ze swymi federacjami prowincjonalnymi, mocno

scementowanymi przez prądy ideowe i działalność promieniujące z sekcji miejskich, ze swymi

corocznymi zjazdami, stanowiącymi najwyższą władzę zwierzchnią partii, sprawowaną przez masy

członkowskie za pośrednictwem delegatów o ściśle określonych i ograniczonych pełnomocnictwach, ze

swymi zjazdami, zwoływanymi zawsze doraźnie dla przedyskutowania i rozwiązania konkretnych i

bezpośrednich zagadnień, ze swym kierownictwem, wyłonionym bezpośrednio przez zjazd i stanowiącym

jego stały komitet wykonawczy i kontrolujący – Partia Socjalistyczna stanowi aparat demokracji

proletariackiej, który fantazja polityczna łatwo przedstawić sobie może jako aparat „wzorowy”.

Partia Socjalistyczna jest wzorem społeczeństwa „wolnościowego”, dobrowolnie i świadomie

zdyscyplinowanego. Wizja przedstawiająca całe społeczeństwo ludzkie w postaci gigantycznej Partii

Socjalistycznej – z jej systemem wniosków o przyjęcie w poczet członków i systemem usuwania

członków – nie może nie drażnić przesądów o umowie społecznej, żywionych przez liczne buntownicze

duchy, wychowane raczej na Janie Jakubie Rousseau i na broszurach anarchistów niż na historycznych i

ekonomicznych doktrynach marksizmu. Konstytucja Rosyjskiej Republiki Rad opiera się na zasadach

identycznych z tymi, na jakich zbudowana jest Partia Socjalistyczna: rząd rosyjskiej władzy ludowej

funkcjonuje w formach uderzająco podobnych do form, jakimi posługuje się Partia Socjalistyczna. Nie

jest więc bynajmniej rzeczą dziwną, że z tych analogii i instynktownych aspiracji zrodził się mit

rewolucyjny, w którym władzę proletariatu pojmuje się jako dyktaturę systemu sekcyjnego Partii

Socjalistycznej.

Ta koncepcja jest co najmniej równie utopijna, jak koncepcja, która formy procesu rozwoju

rewolucyjnego widzi w związkach zawodowych i Izbach Pracy. Społeczeństwo komunistyczne może być

pojmowane jedynie jako formacja „naturalna”, ściśle związana z narzędziem produkcji i wymiany;

rewolucja zaś – jako akt historycznego uznania „naturalności” owej formacji. Proces rewolucyjny jest

więc jednoznaczny tylko z żywiołowym ruchem mas pracujących, spowodowanym ścieraniem się

interesów, nieodłącznym od współżycia ludzi w ustroju własności kapitalistycznej. Masy, dławione w

kleszczach konfliktów kapitalistycznych, zagrożone bezapelacyjnym skazaniem na utratę praw cywilnych

i duchowych – odsuwają się od burżuazyjnych form demokracji, wychodzą poza legalność konstytucji

burżuazyjnej. Społeczeństwo poszłoby w rozsypkę, upadłaby wszelka produkcja użytecznych bogactw, a

ludzie pogrążyliby się w ponurą otchłań nędzy, barbarzyństwa i śmierci, gdyby nie reakcja świadomości

historycznej mas ludowych, które znajdują sobie nowe ramy prawne, wprowadzają nowy ład do procesu

produkcji i podziału bogactw. Walczące organizacje proletariackie są „czynnikami” tego gigantycznego

ruchu mas; Partia Socjalistyczna jest niewątpliwie najsilniejszym czynnikiem tego procesu rozpadu i

kształtowania nowego społeczeństwa, ale nie jest – i nie może być – pojmowana jako forma tego procesu,

forma giętka i dająca się urabiać wedle woli przywódców. Socjaldemokracja niemiecka (w rozumieniu

całości ruchu zawodowego i politycznego) próbowała zrealizować paradoksalny zamiar wtłoczenia

procesu niemieckiej rewolucji proletariackiej w swoje formy organizacyjne i zdawało się jej, że

zapanowała nad historią. Stworzyła odgórnie s w o j e własne rady i zapewniła w nich większość swoim

ludziom; okiełznała rewolucję, obłaskawiła ją. Dziś już utraciła wszelki kontakt z rzeczywistością

historyczną poza kontaktem pięści Noskego z karkiem robotnika, a proces rewolucyjny płynie dalej

własnym nie kontrolowanym, tajemniczym nurtem, zasilany przez nieznane źródła gwałtu i cierpienia.

Partia Socjalistyczna, ze swoją nieprzejednaną działalnością w dziedzinie władzy politycznej,

osiąga takie same wyniki, do jakich dochodzą związki zawodowe w dziedzinie ekonomicznej: kładzie

kres wolnej konkurencji. Partia Socjalistyczna ze swoim programem rewolucyjnym odbiera aparatowi

państwa burżuazyjnego jego demokratyczną podstawę aprobaty rządzonych. Dociera ona swymi

wpływami coraz dalej w głąb mas ludowych, wpajając w nie przekonanie, że ucisk, któremu podlegają, to

– 3 –

www.skfmuw.w.pl

Antonio Gramsci – Partia a rewolucja (1919 rok)

nie rzecz przypadku, ani też nie zło bez wyjścia, ale że stan ów odpowiada obiektywnej konieczności, jest

nieuchronnym momentem procesu dialektycznego, który musi znaleźć ujście w gwałtownym rozdarciu, a

następnie regeneracji społeczeństwa. Tak więc partia identyfikuje się ze świadomością historyczną mas

ludowych i kieruje ich spontanicznymi, niepowstrzymanymi dążeniami; kierownictwo to jest bezcielesne,

działa poprzez miliony więzi duchowych, jest promieniowaniem autorytetu i tylko w kulminacyjnych

momentach może przekształcić się w efektywny rząd przez apel skierowany do wszystkich, przez

zgromadzenie wszystkich sił bojowych, gotowych walczyć, by odeprzeć niebezpieczeństwo i rozproszyć

groźne chmury reakcyjnego gwałtu.

Po sparaliżowaniu funkcji legalnego rządu rozpoczyna się dla partii faza o wiele trudniejsza i

delikatniejsza: faza działalności pozytywnej. Poglądy rozpowszechniane przez partię działają

autonomicznie na świadomość jednostek i stwarzają nowe, odpowiadające im konfiguracje społeczne,

organizmy funkcjonujące na zasadzie wewnętrznego prawa, embriony aparatu władzy, w których masy

realizują swoją władzę, w których zdobywają świadomość swojej odpowiedzialności dziejowej i swojej

właściwej misji stworzenia warunków niezbędnych dla odrodzonego komunizmu. Partia, jako formacja

zwarta i walcząca o określoną ideę, wpływa na ten proces tworzenia się nowych struktur, na pracę

milionów mikroskopijnych organizmów społecznych, pracowicie wznoszących czerwone ławice

koralowe, które pewnego bliskiego już dnia wyłonią się na powierzchnię i złamią impet oceanicznej

nawałnicy, przywrócą spokój falom, ustalą nową równowagę prądów i klimatów; ale ten wpływ jest

wpływem organicznym, wyrażającym się w krążeniu idei, w utrzymywaniu się rządu duchowego oraz w

fakcie, że miliony robotników, tworząc nowe hierarchie, zaprowadzając nowy ład, wiedzą, że

świadomość historyczna, która nimi kieruje, znajduje żywe wcielenie w Partii Socjalistycznej, jest

poparta doktryną, doktryną Partii Socjalistycznej, i dysponuje potężnym taranem – siłą polityczną Partii

Socjalistycznej.

Partia jest najwyższą hierarchią tego niepowstrzymanego ruchu mas, partia sprawuje najbardziej

skuteczną z wszelkich dyktatur – tę, która powstała na gruncie autorytetu, która oznacza świadome i

spontaniczne uznanie autorytetu jako elementu koniecznego do pomyślnego wykonania podjętego dzieła.

Biada, jeżeli w myśl sekciarskich pojęć o roli partii w rewolucji chce się tę hierarchię zmaterializować,

jeżeli chce się wtłoczyć aparat rządzący walczącymi masami w mechaniczne formy władzy

bezpośredniej, wcisnąć proces rewolucyjny w ramy formalne partii. Zdoła się wówczas sprowadzić część

ludzi na inne drogi, zdoła się „opanować” historię, ale rzeczywisty proces rewolucyjny wymknie się spod

kontroli i wpływu partii, która stanie się nieświadomie organizmem konserwatywnym.

Propaganda Partii Socjalistycznej kładzie dziś nacisk na następujące niezaprzeczalne tezy:

Tradycyjne stosunki polegające na przywłaszczaniu sobie przez kapitalistę produktu pracy

ludzkiej uległy poważnym przemianom. Przed wojną warunki pracy we Włoszech pozwalały, bez

poważniejszych wstrząsów, na przywłaszczenie sobie przez znikomą mniejszość kapitalistyczną i przez

państwo sześćdziesięciu procent wyprodukowanych bogactw, podczas gdy dziesiątki milionów ludzi

pracy musiały zadowolić się skąpymi czterdziestoma procentami na zaspokojenie swych elementarnych

potrzeb życiowych oraz potrzeb życia kulturalnego. Dzisiaj, po wojnie, jesteśmy świadkami takiego oto

zjawiska: społeczeństwo włoskie produkuje zaledwie połowę dóbr konsumowanych. Państwo zadłuża się

na rachunek przyszłej pracy na kolosalne sumy, a tym samym oddaje coraz bardziej pracę ludności

włoskiej w niewolę międzynarodowej plutokracji. Do dwóch obcinaczy kuponów (kapitalistów i państwa)

przybył teraz trzeci, na wskroś pasożytniczy: drobna burżuazja rekrutująca się z kasty wojskowo

biurokratycznej powstałej w czasie wojny. Przejmuje ona właśnie tę nie wyprodukowaną połowę dóbr,

która stanowi zadłużenie na poczet przyszłej pracy; przejmuje ją bezpośrednio – w postaci pensji i rent –

oraz pośrednio, jej pasożytnicza funkcja narzuca bowiem konieczność utrzymywania całego

– 4 –

www.skfmuw.w.pl

Antonio Gramsci – Partia a rewolucja (1919 rok)

pasożytniczego aparatu. Jeżeli społeczeństwo włoskie produkuje bogactwa na sumę zaledwie 15

miliardów, konsumuje zaś 30 miliardów, a owe 15 miliardów są owocem ośmiu godzin pracy dziennej

dziesiątków milionów ludności pracującej, której zarobki wynoszą sześć do siedmiu miliardów, to bilans

kapitalistyczny można zrównoważyć w jeden jedyny sposób, a mianowicie zmuszając dziesiątki

milionów ludności, aby za tę sumę zarobków dawały jedną, dwie, trzy, cztery czy pięć godzin pracy

więcej, pracy nie wynagradzanej, pracy obracanej na tuczenie kapitału i umożliwiającej mu odzyskanie

jego funkcji akumulowania pracy obracanej na zapełnienie kasy państwa i umożliwiającej mu spłatę jego

długów, pracy przeznaczonej na zabezpieczenie sytuacji ekonomicznej drobnej burżuazji, pobierającej

pensje i renty za oddane państwu i kapitałowi usługi policyjne przy wyciskaniu z ludności pracującej

ostatniego tchu przy maszynie czy na roli.

W takim ogólnym układzie stosunków kapitalistycznych walka klasowa nie może być skierowana

ku innemu celowi aniżeli zdobycie władzy w państwie przez klasę robotniczą i zwrócenie tej potężnej siły

przeciwko pasożytom, zmuszenie ich do wzięcia się do pracy i natychmiastowe zniesienie monstrualnego

haraczu, nałożonego na ludność pracującą. W realizowaniu tego celu współdziałać muszą wszyscy ludzie

pracy, wszyscy ludzie pracy muszą też osiągnąć formę świadomości zgodnie z rolą, jaką pełnią w

procesie produkcji i wymiany, każdy zatem robotnik, każdy chłop powołany jest do Rady, do współpracy

w dziele odrodzenia, powołany jest do tworzenia aparatu kierującego przemysłem i do tworzenia

dyktatury: Rada jest wcieleniem aktualnej formy walki klasy dążącej do władzy. Sieć instytucji, w

ramach których rozwija się proces rewolucyjny, kształtuje się w następujący sposób: rada, związek

zawodowy, Partia Socjalistyczna. Rada – historyczna formacja społeczna, zdeterminowana przez

konieczność opanowania aparatu produkcji, formacja zrodzona ze zdobycia samowiedzy przez

wytwórców. Związek zawodowy i partia – zrzeszenia dobrowolne, czynniki napędowe procesu

rewolucyjnego, czynniki „kierownicze” rewolucji. Związek zawodowy, który koordynuje siły wytwórcze

i nadaje aparatowi przemysłowemu formę komunistyczną; Partia Socjalistyczna – żywy i dynamiczny

model społecznego współżycia, w którym dyscyplina godzi się z wolnością i przywraca duchowi

ludzkiemu całą energię i entuzjazm, do jakich jest on zdolny.

– 5 –

gramsci - partia a rewolucja(6).pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: