PROBNA_MATURA_GRU2007_Polski_PR.pdf

LPDr 11/15/07 7:32 AM Page 1

dysleksja

Miejsce na identyfikacj´ szko∏y

ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY

Z OPERONEM

J¢ZYK POLSKI

POZIOM ROZSZERZONY

GRUDZIE¡

ROK 2007

Czas pracy 180 minut

Instrukcja dla zdajàcego

1. Sprawdê, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 14 stron.

Ewentualny brak zg∏oÊ przewodniczàcemu zespo∏u nadzo-

rujàcego egzamin.

2. Rozwiàzania zadaƒ zamieÊç w miejscu na to przeznaczo-

nym.

3. Pisz czytelnie. U˝ywaj d∏ugopisu/pióra tylko z czarnym

tuszem/atramentem.

4. Nie u˝ywaj korektora, a b∏´dne zapisy wyraênie przekreÊl.

5. Pami´taj, ˝e zapisy w brudnopisie nie podlegajà ocenie.

6. Mo˝esz korzystaç ze s∏ownika poprawnej polszczyzny

i s∏ownika ortograficznego.

Za rozwiàzanie

wszystkich zadaƒ

mo˝na otrzymaç

∏àcznie

50 punktów

˚yczymy powodzenia!

Cz´Êç I – 10 pkt

Cz´Êç II – 40 pkt

Wpisuje zdajàcy przed rozpocz´ciem pracy

PESEL ZDAJÑCEGO

KOD

ZDAJÑCEGO

Arkusz opracowany przez Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON.

Kopiowanie w ca∏oÊci lub we fragmentach bez zgody wydawcy zabronione. Wydawca zezwala na kopiowanie zadaƒ przez

dyrektorów szkó∏ bioràcych udzia∏ w programie Próbna Matura z OPERONEM.

LPDr 11/15/07 7:32 AM Page 2

J´zyk polski. Poziom rozszerzony

Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetà Wyborczà”

Cz´Êç I – rozumienie czytanego tekstu

Przeczytaj uwa˝nie tekst, a nast´pnie wykonaj zamieszczone pod nim zadania. Odpowiadaj jedynie

na podstawie tekstu i w∏asnymi s∏owami – chyba ˝e w zadaniu polecono inaczej. Udzielaj tylu od-

powiedzi, o ile jesteÊ proszony. W zadaniach zamkni´tych wybierz tylko jednà z zaproponowanych

odpowiedzi.

Pawe∏ ¸uków, Niedêwiedzia przys∏uga

1. Zwolennicy wprowadzenia do szkó∏ kreacjonizmu twierdzà, ˝e jest to teoria alternatywna wo-

bec ewolucjonizmu. Stanowisko religijno-filozoficzne traktujà jak teori´ naukowà, a wyznawców do-

s∏ownej interpretacji przekazu biblijnego obsadzajà w roli naukowców. Tymczasem dos∏ownej inter-

pretacji Ksi´gi Rodzaju nie nale˝y uto˝samiaç z kreacjonizmem – to tylko jedna z jego wersji – zaÊ

sam kreacjonizm nie jest ani teorià, ani naukà.

2. Kreacjonista to nie biolog, który opowiada si´ za jednà z konkurujàcych ze sobà teorii nauko-

wych, lecz myÊliciel religijny, g∏oszàcy okreÊlony poglàd na sens istnienia Êwiata i cz∏owieka. Bio-

log prowadzi badania, stosujàc si´ do wymogów metody naukowej, która maksymalizuje prawdopo-

dobieƒstwo uzyskania wiarygodnych wyników. JeÊli nie post´puje ÊciÊle wed∏ug wymogów, mo˝e

dojÊç do wniosków, które w najlepszym razie b´dà niesprawdzonymi hipotezami, a w najgorszym

– spekulacjami.

3. Ale czynienie zadoÊç wymogom metodologicznym to nie wszystko. Wyniki swoich badaƒ bio-

log przedstawia spo∏ecznoÊci naukowców, którzy wytrwale je sprawdzajà: wysuwajà kontrargumen-

ty, szukajà niespójnoÊci, wskazujà ograniczenia. Dopiero gdy jego tezy przetrwajà te próby, mogà

staç si´ cz´Êcià teorii, która pozwoli wyjaÊniaç nowe zjawiska. W∏aÊnie tak by∏o z teorià Darwina.

4. O trafnoÊci konkluzji biologa nie Êwiadczy si∏a, z jakà jest do nich przywiàzany, lecz to, ˝e zo-

sta∏y zaakceptowane przez zbiorowoÊç naukowców, którzy podj´li nieudane próby ich obalenia.

Gdyby systematycznie prowadzi∏y do twierdzeƒ sprzecznych z faktami, odrzucono by je lub ograni-

czono ich stosowalnoÊç do cz´Êci Êwiata o˝ywionego.

5. Osoba wierzàca w przekaz biblijny nie dochodzi do swoich przekonaƒ na podstawie badaƒ, po-

legajàcych na zbieraniu informacji i porzàdkowaniu ich w spójnà ca∏oÊç. Nabywa ich w procesie wy-

chowania lub nawrócenia religijnego, który nawet nie przypomina tworzenia teorii naukowych. Ar-

gumentowanie przeciw przekazowi biblijnemu nie ma wi´kszego sensu, poniewa˝ nie wiadomo, co

mo˝e stanowiç racj´ przemawiajàcà przeciw wierze w ten przekaz. Brak spójnoÊci nie musi prowa-

dziç do odrzucenia wizji biblijnej, mo˝e za to dowodziç, ˝e ukryta jest w niej jakaÊ g∏´boka tajemni-

ca. Dowodem fa∏szywoÊci przekazu biblijnego nie b´dzie te˝ systematyczna nietrafnoÊç opartych

na nim wyjaÊnieƒ. Osoba religijna potraktuje jà raczej jako wskazówk´, Êwiadczàcà o jego niedosta-

tecznym zrozumieniu, b∏´dzie w interpretacji lub o nieprzewidywalnoÊci zamiarów Boga.

6. Ewolucjonizm i kreacjonizm nale˝à do ró˝nych porzàdków ludzkiego myÊlenia. Teoria ewolu-

cji to cz´Êç nauki, która wyjaÊnia zdarzenia, odwo∏ujàc si´ do faktów „z tego Êwiata”. Majàc tak wy-

znaczonà dziedzin´ badaƒ, nie odpowie na wszystkie mo˝liwe pytania. Naukowcy wyjaÊniajà, jak

dosz∏o do powstania ˝ycia na Ziemi w znanej nam formie. Nie odpowiadajà jednak na pytania o sens

tego, ˝e ˝ycie na Ziemi istnieje i to w takiej a nie innej postaci. MyÊliciele religijni i zwykli wierzà-

cy pytajà: „Co to wszystko znaczy? Jaki jest sens istnienia Êwiata i co w tym Êwiecie robi cz∏owiek?”

Naukowcy nie zajmujà si´ tymi kwestiami, poniewa˝ rygory metody naukowej ograniczajà ich dzia-

∏ania do poszukiwania przyczyn i przewidywania nast´pstw badanych zjawisk. Wierzàcy i myÊlicie-

le religijni pytajà o zamys∏, wed∏ug którego powsta∏ Êwiat. Przedmiotem zainteresowaƒ naukowca

jest sama przyroda, a ona nie ma zamiarów i zamys∏ów. JeÊli u podstawy Êwiata le˝y jakiÊ zamys∏, to

znajduje si´ poza przyrodà, a wi´c i poza kompetencjà nauki.

7. Poszukujàc zamys∏u, który zdecydowa∏ o obecnym kszta∏cie Êwiata, myÊliciele religijni przyj-

mujà, ˝e Êwiatu przys∏ugujà w∏asnoÊci wykraczajàce poza to, co dost´pne oglàdowi. Dlatego te˝ od-

wo∏ujà si´ do objawienia, prze˝yç mistycznych i cudów.

8. Jednak objawienie nie przynosi wiedzy o powstaniu Êwiata. ObjaÊnia za to zwiàzek tego Êwiata

z Bogiem. Prze˝ycie mistyczne pomaga myÊlicielom religijnym ustaliç relacj´ cz∏owieka z Bogiem,

LPDr 11/15/07 7:32 AM Page 3

J´zyk polski. Poziom rozszerzony

Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetà Wyborczà”

a cudowne wydarzenia dostarczajà inspiracji do prób zrozumienia ludzkiego losu. Przekaz biblijny

nie s∏u˝y wyjaÊnianiu obserwowanych przedmiotów i zjawisk. Wskazuje kierunek namys∏u poszuku-

jàcym sensu Êwiata i sensu swojego ˝ycia. Jego przedmiotem nie sà poszczególne gatunki, lecz ˝y-

cie na Ziemi w ogóle i ˝ycie cz∏owieka w szczególnoÊci. Historia biblijna inspiruje do konstruowa-

nia cz∏owieczego stosunku do rzeczywistoÊci; dlatego mo˝na byç biologiem i zarazem wierzàcym.

9. Dos∏owna interpretacja przekazu biblijnego to jedna z wersji kreacjonizmu. KtoÊ, kto przedsta-

wia jà jako ca∏y kreacjonizm i konkurencj´ dla teorii ewolucji, wykazuje ignorancj´ wykraczajàcà

poza niezrozumienie biologii. Daje Êwiadectwo nieznajomoÊci specyfiki nauki i refleksji religijnej.

Przekaz Ksi´gi Rodzaju nie spe∏nia wi´kszoÊci kryteriów teorii naukowych i spe∏niç ich nie mo˝e, bo

nie jest jednà z nich. Forsujàc jego dos∏ownà interpretacj´ jako alternatyw´ dla teorii ewolucji, wy-

Êwiadcza si´ wierzàcym niedêwiedzià przys∏ug´. Zach´ca si´ ich, by do przekazu zawartego w tra-

dycji religijnej stosowali rygory poprawnoÊci naukowej, których on nie spe∏ni, bo nie dla niego zo-

sta∏y zaprojektowane.

„Âwiat Nauki” 12/2006

Zadanie 1. ( 1 pkt )

Z akapitu 1. wypisz zdanie b´dàce tezà, którà autor rozwa˝a w swoim tekÊcie.

Zadanie 2. ( 2 pkt )

Wymieƒ etapy pracy biologa. Co jest jej celem?

Zadanie 3. ( 1 pkt )

Co jest sprawdzianem trafnoÊci teorii naukowej?

LPDr 11/15/07 7:32 AM Page 4

J´zyk polski. Poziom rozszerzony

Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetà Wyborczà”

Zadanie 4. ( 1 pkt )

WyjaÊnij, dlaczego, wed∏ug autora, nie nale˝y polemizowaç z przekazem biblijnym.

Zadanie 5. ( 2 pkt )

Co jest, wed∏ug autora, domenà nauki? Jakie jej ograniczenia zosta∏y wskazane w tekÊcie?

Zadanie 6. ( 1 pkt )

Czy, wed∏ug autora, nauka i religia wykluczajà si´? Uzasadnij odpowiedê.

Zadanie 7. ( 1 pkt )

WyjaÊnij, na czym, wed∏ug autora, polega b∏àd tych, którzy przeciwstawiajà kreacjonizm teorii ewo-

lucji.

Zdanie 8. ( 1 pkt )

Podaj znaczenie u˝ytego w tytule tekstu frazeologizmu „niedêwiedzia przys∏uga”.

LPDr 11/15/07 7:32 AM Page 5

J´zyk polski. Poziom rozszerzony

Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetà Wyborczà”

Cz´Êç II – pisanie tekstu w∏asnego w zwiàzku z tekstem literackim zamieszczonym w arkuszu

Wybierz temat i napisz wypracowanie nie krótsze ni˝ dwie strony (oko∏o 250 s∏ów).

Temat 1. Âmierç ˝o∏nierza. Na podstawie analizy i interpretacji podanych fragmentów przed-

staw i porównaj kreacje bohaterów. Zwróç uwag´ na kontekst historyczno-literacki

i styl narracji.

Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem (fragmenty)

Pan Longinus zamyÊli∏ si´ g∏´boko, a˝ czo∏o pokry∏o mu si´ bruzdami, i ca∏y czas siedzia∏ milczà-

cy. Nagle podniós∏ g∏ow´ i rzek∏ ze zwyk∏à sobie s∏odyczà:

– Ja si´ podejm´ przekraÊç przez Kozaków... [...]

– CzyÊ waÊç rozwa˝y∏, co mówisz? – rzek∏ Skrzetuski.

– Dawno rozwa˝y∏em – rzek∏ Litwin – bo ju˝ to nie od dziÊ mi´dzy rycerstwem mówià, ˝e trzeba

daç znaç królowi jegomoÊci o naszym po∏o˝eniu [...]. Ja, lichy cz∏ek, co ja znacz´? Co mnie b´dzie

za szkoda, chocia˝ usiekà po drodze?

– Ale˝ usiekà bez pochyby! – zawo∏a∏ Zag∏oba. – S∏ysza∏eÊ waÊç, co pan starosta mówi∏, ˝e to

Êmierç oczywista?

– Tak i co z tego, brateƒku? – rzek∏ pan Longinus. – Jak Bóg zechce, to przeprowadzi, a nie, to

w niebie nagrodzi. [...]

Droga [...] by∏a wielce niebezpieczna, bo ˝eby dostaç si´ do d´biny, trzeba by∏o przechodziç

wzd∏u˝ ca∏ego boku kozackiego taboru, ale pan Longinus wybra∏ jà umyÊlnie, bo w∏aÊnie ko∏o tabo-

ru przez ca∏à noc kr´ci∏o si´ najwi´cej ludzi i stra˝e najmniej dawa∏y baczenia na przechodzàcych.

[...]

Czo∏ga∏ si´ ciàgle, modlàc si´ jednoczeÊnie – w obron´ z cia∏em i duszà mocom niebieskim si´

oddajàc. PomyÊla∏, ˝e mo˝e los ca∏ego Zbara˝a zale˝y w tej chwili od tego, czy on si´ teraz przez

owà gardziel przedostanie, wi´c modli∏ si´ nie tylko za siebie – ale i za tych, którzy w tej chwili

na okopie modlili si´ za niego.

Po obu stronach wszystko by∏o spokojne. Cz∏ek si´ nie ruszy∏, koƒ ˝aden nie zachrapa∏, pies ˝a-

den nie zaszczeka∏ – i pan Longinus przeszed∏. Czernia∏y teraz przed nim chrusty i gàszcze, za któ-

rymi ros∏a d´bina, za d´binà bór a˝ hen, do Toporowa, za borem król, zbawienie i s∏awa, i zas∏uga

przed Bogiem i ludêmi. Czym˝e by∏o Êci´cie trzech g∏ów wobec tego czynu, do którego coÊ wi´cej

prócz ˝elaznej r´ki trzeba by∏o posiadaç.

Pan Longinus sam czu∏ t´ ró˝nic´ – ale nie wezbra∏o pychà to czyste serce, tylko jak serce dziec-

ka rozp∏yn´∏o si´ w ∏zy wdzi´cznoÊci. [...]

Otó˝ i d´by! [...]

D´bina rzednie. Pewnie to b´dzie pierwsza ∏àka. D´by zaszumia∏y mocniej, jakby chcia∏y rzec:

„Zaczekaj, bezpiecznie ci by∏o wÊród nas” – ale rycerz nie ma czasu i wst´puje na odkrytà ∏àk´. Je-

den tylko stoi na niej dàb w Êrodku, ale pot´˝niejszy od innych. Pan Longinus zmierza do tego d´bu.

Nagle, gdy ju˝ jest o kilkanaÊcie kroków, spod roz∏o˝ystych ga∏´zi olbrzyma wysuwa si´ ze dwa-

dzieÊcia czarnych postaci, które zbli˝ajà si´ w wilczych skokach do rycerza.

– Kto ty? kto ty?

J´zyk ich niezrozumia∏y, nakrycia g∏owy jakieÊ spiczaste – to Tatarzy, to koniuchowie, którzy si´

tu przed deszczem schronili.

W tej chwili czerwona b∏yskawica rozÊwieci∏a ∏àk´, dàb, dzikie postacie Tatarów i olbrzymiego

szlachcica. Krzyk straszliwy wstrzàsnà∏ powietrzem i walka zawrza∏a w jednej chwili.

Tatarstwo rzuci∏o si´ na pana Longina jak wilcy na jelenia i chwyci∏o go ˝ylastymi r´koma, lecz

on wstrzàsnà∏ si´ tylko i wszyscy napastnicy opadli tak z niego, jak dojrza∏y owoc opada z drzewa.

Po czym straszliwy Zerwikaptur zazgrzyta∏ w pochwie – i wnet rozleg∏y si´ j´ki, wycia, wo∏ania o ra-

tunek, Êwist miecza, charkotanie pobitych, r˝enie przera˝onych koni, szcz´k ∏amanych szabel tatar-

skich. Cicha ∏àka zabrzmia∏a wszystkimi dzikimi g∏osami, jakie tylko mieszczà si´ w ludzkich gar-

dzielach.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: