KOSZTY DZIAŁALNOŚCI l ICH EWIDENCJA.

Pojęcia kosztowe

Koszty to wyrażone w pieniądzu celowe zużycie czynników działania (produkcji) środków trwałych, wyposażenia, wartości niematerialnych i prawnych, materiałów, paliwa, energii, usług obcych, czasu pracy ludzi oraz niektóre wydatki nie odzwierciedlające zużycia tych czynników w podmiocie gospodarczym w trakcie normalnej działalności (produkcji) w określonej jednostce czasu.

Żeby koszt był kosztem muszą zostać spełnione następujące warunki:

-                                                                        celowość,

-                                                                        wyrażenie w pieniądzu,

-                                                                        związek z normalnymi warunkami działania,

-                                                                        odniesienie do okresu.

Wydatki to celowo zadysponowana suma pieniężna. Wydatek związany jest z kosztem w ten sposób, że każdy koszt rzeczywisty musi być poprzedzony wydatkiem, powstaje przed wydatkiem lub równolegle z nim. Natomiast nie każdy wydatek jest, był lub będzie kosztem.

Straty. są to wydatki, które są wynikiem zużycia czynników produkcji, ale nie na poziomie racjonalnym, czy koszty na skutek chybionych decyzji, nieodpowiedniego wykonania czy prowadzenia działalności muszą być potraktowane jako straty. Są też wydatki spowodowane zdarzeniami losowymi i nadzwyczajnymi. Przyjmuje się, zatem, że stratą jest nieekwiwalentne, niecelowe i nieuzasadnione normalnymi warunkami zużycie czynników produkcji lub zadysponowanie kwot pieniężnych.

Klasyfikacja kosztów

Ze względu na treść ekonomiczną, koszty można rozpatrywać według ich jednorodnych składników czy rodzajów takich jak amortyzacja, zużycie materiałów, wynagrodzenia, narzuty na wynagrodzenia, usługi obce według rodzajów itp.

Ze względu na złożoność (wewnętrzną strukturę kosztów)można je podzielić na:

q       koszty proste,

q       koszty złożone.

Kosztami prostymi są koszty których nie da się rozłożyć na elementy prosztsze.

Koszty złożone są to koszty, które można w danej jednostce rozpatrywać według ich prostych rodzajowych elementów.

              Ze względu na związek z procesem technologicznym koszty dzielą się na:

q       koszty podstawowe,

q       koszty ogólne.

Koszty podstawowe są to koszty bezpośrednio związane z procesem technologicznym czy zasadniczym działaniem, np. zużycie materiałów do produkcji, płace i usługi zużyte w procesie technologicznym, amortyzacja urządzeń produkcyjnych.

Koszty ogólne są związane z organizacją procesu produkcyjnego oraz przedsiębiorstwem jako całością. Są to płace administracji wydziałów, zarządu, amortyzacja budynków i urządzeń biurowych, materiały zużyte w zarządzie firmy.

Ze względu na związek z wyrobami koszty dzielą się na:

q       koszty bezpośrednie,

q       koszty pośrednie.

Koszty bezpośrednie są to koszty , które za pomocą dokumentów źródłowych można przypisać konkretnemu wyrobowi.

Kosztów pośrednich nie da się przypisać za pomocą dokumentów na określony wyrób. Są one za pomocą kalkulacji rozdzielane na określone wyroby.

Ze względu na sposób reagowania kosztów na zmiany rozmiarów działania wyróżnia się:

q       koszty stałe,

q       koszty zmienne.

Koszty stałe związane są z warunkami techniczno-orgnizacyjnymi produkcji i w pewnych przedziałach rozmiarów działania pozostają na mniej więcej tym samym poziomie (podlegają jednak kompresji oszczędnościowej). Oznacza to, że wraz ze wzrostem rozmiarów działalności w tym przedziale, koszty stałe na jednostkę maleją.

Koszty zmienne reagują na zmiany wielkości produkcji i to w różnym stopniu, stąd wyróżnia się koszty proporcjonalnie rosnące do wielkości produkcji (materiały stanowiące istotę produktu), progresywnie (płace przy akordzie progresywnym), degresywnie (materiały pomocnicze).

Podstawowe układy grupowania kosztów

W praktyce rachunkowości w przedsiębiorstwach korzystających w sferze bieżącego zarządzania z informacji kosztowych są one rejestrowane w dwu zasadniczych przekrojach:

1.       rodzajowym

2.       według faz, miejsc powstawania i produktów pracy (układ funkcjonalno – kalkulacyjny) Tak rozbudowana informacja o kosztach służy potrzebom planowania, kontroli i analizy.

UKŁAD RODZAJOWY

( ZAKŁADOWY PLAN KONT,  ZESPÓŁ „4”-KOSZTY WEDŁUG RODZAJÓW I ICH ROZLICZENIE )                                         

·                        ZUŻYCIE MATERIAŁÓW I ENERGII                                                                     

·                        USŁUGI OBCE                                                                                                                             

·                        PODATKI I OPŁATY                                                                                                               

·                        WYNAGRODZENIA                                                                                                               

·                        UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE I INNE ŚWIADCZENIA NA RZECZ PRACOWNIKÓW

·                        AMORTYZACJA                                                                                                                             

·                        POZOSTAŁE KOSZTY RODZAJOWE                                                                     

UKŁAD FUNKCJONALNO - KALKULACYJNY

( ZAKŁADOWY PLAN KONT,  ZESPÓŁ „5”- KOSZTY WEDŁUG TYPÓW DZIAŁALNOŚCI I ICH ROZLICZENIE )

·                        -              KOSZTY DZIAŁALNOŚCI PODSTAWOWEJ

·                        -              KOSZTY DZIAŁALNOŚCI POMOCNICZEJ

·                        -              KOSZTY WYDZIAŁOWE

·                        -              KOSZTY OGÓLNEGOZARZĄDU

·                        -              KOSZTY ZAKUPU

·                        -              KOSZTY SPRZEDAŻY

·                        -              KOSZTY HANDLOWE

Koszty rodzajowe występują najczęściej w następującym uszczegółowieniu dotyczącym poszczególnych kont zespołu 4:

Amortyzacja - koszty zużycia środków trwałych, oraz wartości niematerialnych i prawnych.

Zużycie materiałów - koszty zużycia materiałów podstawowych, pomocniczych, obcych, opakowań, paliwa, części zamiennych, prenumerata czasopism.

Zużycie energii - koszty zużycia energii elektrycznej i cieplnej, wody, pary, sprężonego powietrza, zużywanych na cele technologiczne, energetyczne i gospodarcze, zakupionych z zewnątrz.

Usługi obce obejmują usługi transportowe, remontowe i pozostałe.

Usługi transportowe - koszty w zakresie przewozów towarowych i osobowych, takie jak opłaty spedycyjne, podstawowe i dodatkowe za przewozy ładunków różnymi obcymi środkami transportowymi.

Usługi remontowe - koszty wykonywanych przez obce jednostki usług remontowych na rzecz działalności gospodarczej.

Pozostałe usługi - koszty nabytych z zewnątrz usług obcych nie ujętych na poprzednio wymienionych kontach. Są to usługi łączności, informatyki, projektowania, wynajmu sprzętu, wydawnicze, filmowe, reklamy, biurowe, szkolenia itp.

Wynagrodzenia - koszty wynagrodzeń za pracę (pieniężne i w naturze), bez względu na charakter pracy.

Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia- koszty składek na ubezpieczenia społeczne oraz na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.. Na koncie tym ujmowane są również inne świadczenia na rzecz pracowników np. koszty szkoleń, bhp, dopłaty do biletów miesięcznych, posiłki regeneracyjne itp.

Podatki i opłaty - podatki obciążające koszty działalności np. podatek od nieruchomości, podatek od środków transportu, opłaty skarbowe, notarialne, klimatyczne.

Pozostałe koszty –Inne koszty nie ujęte wyżęj, koszty krajowych i zagranicznych podróży służbowych, ubezpieczenia majątkowe i osobowe, opłaty za wynajem nieruchomości, stypendia, wypłaty za racjonalizację i wynalazczość, itp.

Konta kosztów w układzie według faz, miejsc powstawania i produktów pracy zebrane są w zespole 5.

Układ funkcjonalno-kalkulacyjny jest niezbędny w jednostkach prowadzących działalność na większą skalę, w różnych dziedzinach, z zastosowaniem kosztownej, zróżnicowanej technologii, odnoszącej się do wielu faz powstawania produktu.

Najczęściej w ramach zespołu 5 stosuje się następujące konta z podanymi informacjami o kosztach:

Koszty działalności podstawowej - koszty bezpośrednie działalności podstawowej powstające w ciągu okresu, do których zalicza się zużycie materiałów z narzutami, wynagrodzenia z narzutami, usługi obróbki obcej, energię, zużycie narzędzi specjalnych. Na koniec okresu przenosi się na to konto uprzednio rozliczone koszty wydziałów podstawowych dotyczące odpowiednich produktów pracy.

Koszty handlowe - koszty utrzymania placówek handlowych, sklepów, hurtowni, do których zalicza się wynagrodzenia z narzutami, czynsze, amortyzację, remonty i konserwację, zużyte materiały itp. ewidencja analityczna powinna umożliwić ustalenie i kontrolę kosztów poszczególnych placówek i na tym tle, ich rentowności.

Koszty wydziałowe - koszty ruchu maszyn i urządzeń wydziałów podstawowych oraz koszty ogólne związane z prowadzeniem wydziałów.

Działalność pomocnicza - techniczny koszt funkcjonowania i wytwarzania wydziałów pomocniczych.

Koszty zarządu - koszty związane z organizacją, administracją, kierowaniem oraz obsługą przedsiębiorstwa jako całości. Są one dzielone na koszty ogólno -produkcyjne związane z utrzymaniem obiektów służących całej jednostce oraz administracyjno-gospodarcze dotyczące płac pracowników komórek administracyjnych, kosztów podróży, podatków, wydatków reprezentacyjnych, kosztów biurowych.

Koszty zakupu - koszty ponoszę przez jednostkę przy zakupie materiałów, towarów na potrzeby działalności.

Koszty sprzedaży - rodzajowo są podobne do kosztów zakupu, lecz dotyczą sprzedawanych składników majątku (produktów, materiałów, towarów itp.) wydanych z magazynów lub z produkcji w celu wysłania lub wydania odbiorcy. W szczególności są to koszty przewozów łącznie z kosztami składowania, materiały zużyte na opakowania, koszty zużycia opakowań wielokrotnego użytku, prowizje dla jednostek handlu zagranicznego i pośredniczących, ubezpieczenia w transporcie, koszty reklamy i wynagrodzenia związane z tym zakresem działania.

Warianty ewidencji kosztów

[1]        Koszty ujmowane są tylko w układzie rodzajowym,

[2]        Koszty ujmowane są tylko w układzie kalkulacyjnym,

[3]        Koszty ujmowane są tylko w układzie rodzjowym i kalkulacyjnym.

W najszerszym ujęciu kosztów, gdy rejestracja ich odbywa się jednocześnie na kontach zespołu 4 i 5 można mówić o dwu równoległych ujęciach tych samych kwot kosztów, (patrz dwa schematy ewidencji kosztów).
W celu przejścia z układu rodzajowego na układ kalkulacyjny stosowane jest konto techniczno-rozliczeniowe „Rozliczenie kosztów". Pozwala ono zastosować regułę dwustronnego zapisu oraz spełnić funkcję rozliczeniową kosztów własnych sprzedaży i kosztów rodzajowych okresu, wykorzystywaną przy wyliczeniu wyniku finansowego metodą księgową. Podstawą zapisów są dokumenty określające wysokość umorzeń i amortyzacji, wartość zużytych materiałów, faktury, rachunki, listy wynagrodzeń, polecenia księgowania narzutów na wynagrodzenia, funduszów.