NOWE TEORIE INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ Ben Rosamond.doc

„NOWE TEORIE INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ” Ben Rosamond [w:] Unia Europejska, Organizacje i funkcjonowanie

WPROWADZENIE

Klasyczna debata między neofunkcjonalistami a reprezentantami podejścia międzyrządowego:

Co odgrywa większą rolę w procesie integracji: instytucje ponadnarodowe i podmioty niepaństwowe czy ma on bardziej charakter międzyrządowy?

Stare teorie zakorzenione w zdeaktualizowanej koncepcji UE – nie potrafią ogarnąć tego co się w UE dzieje obecnie

GRANICE KLASYCZNEJ DEBATY

Krytyka

I.                    Zarzut I

Ø      krytyka neofunkcjonalistów za brak związku między ich teorią integracji a rozwojem tego procesu w E.

-          trwałość uczuć narodowych

-          polityka międzyrządowa w połowie lat 60.

Ø      Podejście międzyrządowe – duża część świadectw stoi w sprzeczności z twierdzeniem, że istotne zmiany w integracji są wynikiem jedynie międzyrządowych porozumień.

II.                 zarzut II

Ø      Stare podejście zagubiło się w bezładzie dyscypliny SM

Ø      Tematy SM: wojna i pokój + stosunki między państwami

Ø      zainteresowanie integracja jako sposobu wyeliminowania wojen

Ø      neofunkcjonaliści: mechanizmy postępującego procesu integracji

Ø      podejście międzyrządowe: w jaki sposób dyplomacja przetrwałą lub została zinstytucjonalizowana w kontekście IE

Ø      UE to nie jedynie kwestia integracji! Zapewnienie realizacji swoich interesów

Ø      UE jako system polityczny nie przystający do żadnego z tradycyjnych sposobów pojmowania państwa

III.              Zarzut III

Ø      Neofunkcjonalizm jako teoria zbyt ogólna, próbująca tłumaczyć mechanizmy integracji regionalnej działające na całym świecie

Ø      Pojawienie się teori średniego zakresu – dążą do wyjaśnienia wybranych askeptów zjawiska, a nie jego całości. Obecnie właściwie nie ma już całościowych teorii IE

IV.              Zarzut IV

Ø      Zmiana celu badań z formy integracji na proces decyzyjny

Krytyka krytyki: Krytyka wobec starych koncepcji  nie sprawdza się do końca

Tradycja konstytutywna – bliski związek między teorią a praktyką, ale ich ocena powinna opierać się na różnych kryteriach

Krytyka wydzielania IE ze SM

Badania nad zjawiskiem są uzależnione tak od zmian zachodzącym w naukach społecznych jak i od kontekstu tworzonego przez to zjawisko

Przejście od pytania „dlaczego dochodzi do integracji” do pytania „jakie są skutki integracji?” – Eurosystem Polit. Przestaje być zmienną zależną, a staje się zmienna niezależną – UE przestaje być zjawiskiem do analizowania, a staje się czynnikiem pomagającym analizować

INSTYTUCJONALIZM A UE

·         Wysoki stopień instytucjonalizacji UE

·         Instytucje ponadnarodowe, międzyrządowe, pomniejsze organy

a.       Założyciele WE w zamyśle starali się zapewnić pożądaną równowagę między siłami narodowymi i ponadnarodowymi, która to okazałą się względnie trwała

b.      Tworzenie się odrębnych kultur w poszczególnych instytucjach

c.       Istnienie elementów nieformalnych

·         Instytucje a nowy instytucjonalizm

ü      Stary instytucjonalizm – instytucja jako organy ustawodawcze, wykonawcze i sądownicze sys. państwowego – badanie tych organów

ü      Nowy instytucjonalizm – instytucje są ważne ponieważ wpływają na zachowanie podmiotów (a nie tylko dlatego  że są wyrazem określonej kultury politycznej); rozszerzenie definicji instytucji

·         Instytucje definiuje się najczęściej w szeroki ujęciu jako utrwaloną praktykę obok formalnie ustanowionych podmiotów

·         Typy nowego instytucjonalizmu

·         Instytucjonalizm racjonalnego wyboru

ü      Badają sposób w jaki zmienia się układ sił poszczególnych podmiotów w wyniku zmian reguł instytucjonalnych

ü      Istoty ludzkie dążą do własnej korzyści, a ich zachowania są racjonalne i strategiczne

ü      Podmioty Polit. Formułują swoje preferencje na podstawie własnych interesów, a ich cele są uporządkowane hierarchicznie

ü      Instytucje jako zmienne modyfikujące – wywierają wpływ na sposób w jaki podmioty wypełniają swoje funkcje

ü      Zmiany w instytucjonalnych regułach gry skłaniaja podmioty do przemyślenia strategii osiągania celów

ü      Tezy dotyczące zmieniającego się układu sił podmiotów instytucjonalnych w procesie decyzyjnym

ü      Koncepcje tej szkoły stanowią podstawę do opracowywania i stosowania sprawdzalnych hipotez

ü      Skupiając się na formalnych regułach pomijają procesy nieformalne

ü      Nie dostrzegają, że interesy i tożsamość podlegają zmianom w procesie socjalizacji (niezmienność podmiotów)

ü      Twierdzą, że ich podejście jest bardziej ścisłe i naukowe niż inne

ü      Ich podejście ma prowadzić do zdobywania wiedzy w sposób usystematyzowany

·         Instytucjonalizm szkoły historycznej

ü      Badają długofalowe skutki konkretnych wyborów instytucjonalnych dokonanych w określonym momencie

ü      Instytucje mają określone kierunki działań i formułują własne interesy i programy o charakterze ciągłym – ich zadania mogą się utrwalić i zyskać cechy trwałości – mechanizm zależności od ścieżki rozwojowej – dążenie do przetrwania – instytucje mogą przeżyć swoich twórców i wywołać skutki, których nie przewidzieli;

ü      Inicjatorzy wspólnej polityki mogą starać się przeprojektować instytucje, muszą jednak liczyć się z ich utrwalonymi programami i interesami, któ®e często trudno jest zreformować

ü      Problem niezamierzonych konsekwencji – projektanci WE zaprojektowali instytucje, które osłabiły możliwość kontrolowania własnych gospodarek przez rządy

ü      Refleksje nad tym jak  instytucje UE uzyskują określone kompetencje w skutek pewnych decyzji i jak racjonalne posunięcia w określonym momencie wpływają na racjonalne działanie w przyszłości

ü      Nikły związek z założeniem o racjonalności podmiotów

ü      W jaki sposób instytucje stają się nośnikami pewnych idei, wartości i norm

ü      Jak kultury instytucjonalne wpływają na etapy procesu decyzyjnego, oddziaływają na wybór działań i politykę oraz pomagają kształtować interesy poszczególnych podmiotów

·         Instytucjonalizm socjologiczny

ü      Uwaga na kulturze instytucji i na sposobie w jaki wzorce komunikacji i perswazji funkcjonują w obrębie instytucji

ü      Odrzucają inne formy instytucjonalizmu ze względu na charakteryzujący je racjonalizm

ü      Wyraźnie odrębna ontologia (podstawowa koncepcja świata)

ü      Interesy podmiotów są endogeniczne tj. ustalają się w trakcie reakcji z innymi podmiotami a nie na jej wstępie (w przeciwieństwie do innych instytucjonalizmów)

ü      Kultura instytucji – wspólne układy odniesienia, normy rządzące zachowaniami raz filtry poznawcze

ü      Instytucje wpływają na strategiczne kalkulacje jednostek (i racjonalnego wyboru) ale też na podstawowe preferencje i tożsamość – obrębie unijnych instytucji tworzą się trwałe wzorce interakcji i formy zachowań

ü      Instytucje mają wpływ na to jak postrzegają je inne podmioty, jak są rozumiane

ü      Czy formalnie międzyrządowe procesy (np. polityka bezp.) to tradycyjne formy interakcji międzypaństwowych Czy też nowe formy kontaktów między przedstawicielami państw członkowskich

ü      Rola perswazji, argumentacji i komunikacji

ü      Inicjatorzy norm – jednostki na wpływowych stanowiskach, będące w stanie przekształcić swoje prywatne przekonania w szeroko podzielane poglądy

TEORIE PROCESU DECYZYJNEGO A UE

·         UE jako system polityczny, od którego oczekuje się spójnej i racjonalnej polityki,  skłania nas do myślenia o niej w kategoriach innych niż te, które charakteryzowały tradycyjne teorie integracji – narzędzia analizy polityki

·         UE źródłem istotnych decyzji w E.

·         Od początku utworzenia WE kompetencje decyzyjne przesunęły się w dużym stopniu z członków na szczebel e.

·         Odejście od idei, że podstawowym ustawodawstwem UE są traktaty – SA tez regulacje techniczne i szczegółowe itp.

·         W różnych rodzajach aktywności różne procedury decyzyjne

·         Teorie analizy polityki

Ø      Trzy poziomy działań przy analizie procesu decyzyjnego

-          Poziom ponadsystemowy- Zmiany w szerszym otoczeniu UE; Analiza za pomocą teorii SM

-          Poziom systemowy - Zmiany instytucjonalne; Analiza za pomocą teorii Nowego instytucjonalizmu

-          Poziom pośredni (sektorowy) - Zmiany zasobów; Analiza sieci polityki

Analiza sieci polityki:

Sieć polityki (Policy networks) – sposób myślenia o złożonych sytuacjach decyzyjnych charakteryzujących się stałymi  relacjami pomiędzy licznymi zainteresowanymi ich wynikiem podmiotami.

Złożoność sprawia, że wiedza specjalistyczna spycha na dalszy plan ideologie ALE

Analiza sieci polityki dotyczy polityki wpływów i wzajemnych zależności wszędzie tam, gdzie władza jest rozproszona .

W sieciach często dochodzi do wymiany zasobów między uczestnikami. Naciska na zrozumienie wzajemnych relacji polegających na zależności, które zachodzą w różnych sektorach.

Taką analizę uzasadnia wielopodmiotowy, płynny, regulacyjny i nierówny charakter unijnej gry decyzyjnej; poza tym pojęcie „sieci polityki” jest płynne i pasuje do rozdrobnionego, złożonego i wielopodmiotowego procesu formułowania polityki UE  

UE a analiza sieci polityki: krytyka: lekceważenie interakcji zachodzących pomiędzy instytucjami;

Koncepcja państwa regulacyjnego Giandomenico Majone’a. Analiza UE w kategorii trendów kształtujących systemy zarządzania.

Analiza zmian, jakie dokonały się w sposobie zarządzania rozwiniętymi gosp. kapitalistycznymi w obliczu wyzwań wynikających z przemian globalnych

Państwa regulacyjne starają się usunąć niedoskonałości rynku (w przeciwieństwie do otwartego interwencjonalizmu i jego redystrybucji zasobów)

Państwem regulacyjnym jest USA; UE ma wiele ważnych cech państwa regulacyjnego – zadania regulacyjne UE

UE jako zespół instytucji regulacyjnych stworzonych przez państwa członkowskie w celu rozwiązania problemów wynikających z niedoskonałości rynku

System zarządzania – zespół działań i instytucji tworzących określony porządek;

Tradycyjne metody państwowej regulacji, interwencji i legislacji są zastępowane innymi, a władza ulega rozproszeniu wśród różnych podmiotów.  

WIELOPOZIOMOWY SYSTEM ZARZĄDZANIA

Charakter zarządzania w Europie w ciągu ostatnich 50 lat tak znacznie się zmienił, że uległy dużemu zatarciu granice między formułowaniem polityki na poziomie narodowym i europejskim. Proces decyzyjny UE nie odbywa się tylko na poziomie europejskim, ale wkracza w systemy narodowe.

Wielopoziomowy system zarządzania - rozproszenie procesu podejmowanie decyzji na różnych szczeblach terytorialnych.

Rządy nadal pozostają ważnymi ośrodkami władzy, ale niektóre kompetencje przesunęły się na szczebel europejskim i doszło do rozproszenia władzy.

Proces legislacyjny składa się  kilku szczebli władzy, a granice pomiędzy nimi są płynne, tak że kształtujące politykę podmioty mogą się poruszać pomiędzy szczeblami. Rozproszenie władzy na różnych obszarach jest nierówne.

UE Z PERSPEKTYWY SPOŁECZNEGO KONSTRUKTYWIZMU

·         Alexander Wandt

·         Interesują się IE jako procesem; koncentrują się na zagadnieniach tożsamości, sposobie tworzenia norm europejskich oraz ich wpływie na instytucje europejskie i państwa członkowskie

·         Wg konstruktywistów teorie realistyczne i liberalne są racjonalistyczne i zakładają interesy za z góry określone.

·         Pozytywistyczna koncepcja gromadzenia wiedzy – neutralność faktów, istnienie postrzeganej rzeczywistości oraz konieczność stosowania metody naukowej

·         Droga pośrednia między relatywizmem a racjonalizmem

·         Interesy kształtują się w społeczności co oznacza, że regularności sys. mn. są konsekwencją zbiorowych znaczeń

·         Interesują się, jak rodzą się zbiorowe percepcje oraz jak instytucje określają interesy i tożsamość podmiotów

·         Dążą do zdobywania wiedzy poprzez jasne programy badawcze, wysuwanie sprawdzalnych hipotez i określanie przyczynowych mechanizmów zaobserwowanych regularności (część konstruktywistów się nie zgadza – debata „jak powinna wyglądać dobra nauka społ.?)

·         Konstruktywiści badają sposób przechodzenia od reżimu negocjacyjnego do sys. politycznego

·         Pojęcie tożsamości europejskiej – badanie jej powstania poprzez użycie języka, zastosowanie pewnych idei  oraz ustanowienie pewnych norm.

·         Normy – zbiorowe oczekiwania dotyczące właściwego zachowania podmiotów o określone tożsamości

·         Poprzez internalizację norm podmioty zyskują tożsamość i określają swoje interesy (konstytutywne skutki norm)

...