Plan pracy:
I.CZĘŚĆ TEORETYCZNA.
1.Sztuka-nieodłączny element życia człowieka.
2.Wychowanie przez sztukę ze szczególnym uwzględnieniem muzyki.
3.Rola muzyki w działalności dydaktyczno-wychowawczej.
4.Programy nauczania muzyki w ujęciu tradycyjnym i współczesnym.
5.Zajęcia umuzykalniające w świetlicy.
6.Muzykoterapia.
II.CZĘŚĆ PRAKTYCZNA.
1.Formy zajęć umuzykalniających.
a) Percepcja muzyki.
b) Śpiew.
c) Zabawy ze śpiewem.
d) Zabawy rytmiczno-metryczne.
e) Ćwiczenia pobudzająco-hamujące.
f) Zabawy dynamiczno-agogiczne.
g) Ilustracje ruchowe.
h) Proste układy taneczne.
i) Ilustracje instrumentalne (swobodne i kierowane przez nauczyciela.
j) Radiowe i telewizyjne audycje umuzykalniające.
III.ZAKOŃCZENIE.
1. CZĘŚĆ TEORETYCZNA.
l. Sztuka - nieodłączny element życia człowieka.
Sztuka to dziedzina ludzkiej działalności i twórczości artystycznej, wyróżniana ze względu na związane z nią wartości estetyczne a zwłaszcza piękno. Jej wytwory stanowią stały dorobek kultury narodowej. Jest ona nieodłącznym elementem życia człowieka. Towarzyszy mu od zarania dziejów i zaspakaja wymagania piękna, harmonii i estetyki.
Sztuka jako integralny składnik kultury współczesnego społeczeństwa ma wartość autonomiczną, a zarazem niesie w sobie ogólnoludzkie wartości ważne w rozwoju i kształtowaniu osobowości. Dzięki niej ludzie tworzą swój własny świat wzruszeń i przeżyć wzbogacających życie duchowe. Dziecko poprzez kontakty ze sztuką przyswaja sobie specyficzne sposoby poznawania świata. Dzięki sztuce osiąga szeroki zakres swych przeżyć zintegrowanych z rozwojem jego cech osobowości.
2. Wychowanie przez sztukę ze szczególnym uwzględnieniem muzyki.
„Wychowanie przez sztukę zakłada nie tylko kształcenie wrażliwości na piękno, ale włączenie sztuki w całokształt procesu wychowania rozumnego, wrażliwego i twórczego człowieka".1 Przedmiotami nauczania, które mają największe możliwości wychowawczego oddziaływania przez sztukę na dziecko są: plastyka, muzyka, technika. Mnogość form aktywności tych przedmiotów sprawia, że dochodzi w nich do bezpośredniego kontaktu ze sztuką. Formy te odpowiednio wykorzystywane skutecznie oddziaływują na kształcącą się psychikę dziecka.
1 Anna Dasiewicz-Tobiasz „Umuzykalnienie w przedszkolu", WSIP Warszawa 1977.
Wrażliwość na piękno działa również pobudzająco na aktywność poznawczą dziecka, a wychowawcza działalność sztuki jest ogromna, pod warunkiem, że nie nadużyjemy jej do realizacji doraźnych zadań w procesie dydaktyczno-wychowawczyrn.
Muzyka to przedmiot, na którym musi być integralnie powiązane kształcenie wrażliwości estetycznej i umiejętności praktycznych. Dlatego przedmiot ten, jako przedmiot artystyczny wymaga szczegółowego doboru kadry nauczycielskiej, rzetelnych pedagogów, koneserów sztuki z dobrym przygotowaniem warsztatowym.
3. Rola muzyki w działalności dydaktyczno-wychowawczej.
Proces dydaktyczno-wychowawczy w szkole zawiera trzy ściśle ze sobą powiązane zakresy pojęciowe nauczanie, kształcenie, i wychowanie. Nauczanie utożsamiamy potocznie z nabywaniem wiedzy, kształcenie z rozwijaniem umiejętności, zaś wychowanie z formowaniem pozytywnych postaw i cech charakteru, a w konsekwencji całej osobowości.
Nauczyciel otrzymując w swoje ręce „bezkształtną masę kruszków drogocennych" 2 jaką jest dziecko, formuje postawę, kształtuje charakter, uczy zasad moralnych i zachowań w kontaktach międzyludzkich, tworzy istotę, która w przyszłości ma być pełnowartościowym człowiekiem.
Proces dydaktyczno-wychowawczy w szkole podstawowej obejmuje dzieci w wieku młodszoszkolnym i starszoszkolnym. Mają one się rozwijać harmonijnie i wielostronnie to znaczy pod względem intelektualnym, estetycznym, społeczno-moralnym, politechnicznym, emocjonalnym', fizycznym i zdrowotnym.
Muzyka jako przedmiot artystyczny dysponuje różnorodnymi formami aktywności muzycznej: śpiew, granie na instrumentach, ruch zespolony z muzyką, tworzenie i percepcja muzyki.
2 Leopold Staff „Kowal".
Oddziaływanie muzyki na dziecko przynosi duże korzyści wychowawcze i wpływa na jego rozwój intelektualny. W wychowaniu zdrowotnym funkcje muzyki połączonej z ruchem wywierają korzystny wpływ na harmonijny rozwój fizyczny.
Ważne jest to, żeby dziecko już od najmłodszych lat przyzwyczajało się do obcowania z muzyką, a pierwszym zorganizowanym i uporządkowanym kontaktem dziecka z muzyką są zajęcia umuzykalniające w przedszkolu, szkole podstawowej w tym także świetlicy szkolnej.
4. Programy nauczania muzyki w ujęciu tradycyjnym i współczesnym.
Muzyka jako przedmiot według wskazań programu nauczania do 1977 roku, zapoczątkowuje umuzykalnianie dzieci przez rozwijanie słuchu muzycznego, poczucia rytmu, kształcenie głosu oraz rozbudzanie zamiłowania do śpiewu i muzyki. Jako formy wychowania muzycznego w szkole stosuje się śpiew, grę na instrumentach muzycznych, słuchanie muzyki.
Celem pełniejszego rozwinięcia uzdolnień muzycznych uczniów pożądane jest zorganizowanie w szkole zespołu gry na instrumentach odbywającego zajęcia w czasie pozalekcyjnym.
Może tu być wykorzystany zestaw instrumentów perkusyjnych, stosowany na lekcjach w klasie, jak również dostępne i łatwe w użyciu instrumenty muzyczne np.: dzwonki chromatyczne, harmonijki ustne, mandoliny. 3 Na zajęciach świetlicowych dzieci mogą według własnej inwencji twórczej wykonywać dowolne, o różnym brzmieniu instrumenty perkusyjne niemelodyczne jak i melodyczne.
Współczesne koncepcje wychowania muzycznego charakteryzuje wielorakość treści i form. W II połowie XX wieku rozwinęły się w wielu krajach nowe i zróżnicowane systemy powszechnego kształcenia muzycznego
3 Tadeusz Krystyniak „Muzykowanie na lekcjach" PZWS Warszawa 1972.
Systemy te powstawały często z różnych założeń dydaktycznych zawsze jednak dążyły do jednego celu. Jest nim wyposażenie każdego dziecka w taką wrażliwość i wyobraźnię, które trwale pobudzać będą jego zainteresowania mu2yczne. U jednych dzieci będzie to czynne uprawianie muzyki - śpiew czy gra na instrumentach - u innych tylko aktywne i emocjonalne jej słuchanie.
W każdym systemie wychowania muzycznego można wyodrębnić dominującą formę aktywności muzycznej.
W metodzie Zoltana Koday'a 4 rolę taką pełni śpiew i słuchanie muzyki. Natomiast w systemie edukacji muzycznej Carla Orffa 5 główną formą zajęć jest gra na instrumentach połączona ze spontaniczną twórczością dziecięcą.
Metodę Emila Jaques'a - Dalcroze'a 6 charakteryzuje tzw. „gimnastyka rytmiczna", której założeniem było aktywne, świadome i precyzyjne przeżycie rytmu muzycznego w ruchu.
Na podstawie tych trzech systemów kształcenia muzycznego powstała polską współczesna koncepcja wychowania muzycznego.
W 1978 roku opracowano nowy program nauczania, który w swych założeniach wykorzystywał trzy formy aktywności muzycznej, śpiew ze słuchaniem muzyki, grę na instrumentach oraz ruch z elementami tanecznymi, który zasługuje na szczególną uwagę, bowiem w starym programie go niedoceniano.
Program przedmiotu muzyka zaleca rozśpiewanie dzieci, rozwinięcie uzdolnień muzycznych, uwrażliwienie ich na piękno muzyki instrumentalnej, zwiększanie zakresu wiadomości i działalności muzycznej dzieci. Jest on realizowany przede wszystkim przez czynne formy muzykowania jak śpiew, gra na instrumentach, ruch przy muzyce, słuchanie muzyki i improwizacja.
4 Zoltan Koday (1882-1967) węgierski kompozytor, pedagog, badacz folkloru. Zreformowałsystem nauczania muzyki w szkolnictwie węgierskim.
5 Carl Orff (1895 —) niemiecki kompozytor, pedagog, dyrygent. Twórca oryginalnej metodywychowania muzycznego, w której kładzie nacisk na aktywne uprawianie muzyki, śpiew
i grę na łatwych technicznie instrumentach.
6 Emil Jaąues - Dalcroze (1865-1950) szwajcarski pedagog i kompozytor w swej działalnościkładł głównie nacisk na intensywne rozwijanie aktywności i wrażliwości muzycznej.Twórca tzw. „rytmiki Dalcroze "a".
Kształtowanie umiejętności słuchania prostych utworów muzycznych ma na celu dostarczanie dzieciom doraźnej satysfakcji, podstawowych wiadomości o muzyce, a także wychowanie przyszłych odbiorców muzyki. Wiadomości przyswajane przez małe dzieci nie mogą zostawać w sferze abstrakcyjnej, powinny być wprowadzane i utrwalane na materiale muzycznym gdyż wiek młodszoszkolny charakteryzuje się jeszcze myśleniem konkretno-obrazowym. Pojęcia umysłowe powinny być wprowadzane dopiero po opanowaniu umiejętności. Muzykowanie powinno być dla dzieci zabawą, jej uprawianie - przyjemnością i relaksem.
5. Zajęcia umuzykalniające w świetlicy.
Praca świetlicowa wymaga stosowania odpowiednich metod. Dobór ich wiąże się ściśle z celami i zadaniami wychowawczymi, bowiem znajomość tych celów i zadań pozwala określić, jakimi metodami mogą być one osiągnięte.
Przez metody prowadzenia zajęć świetlicowych należy rozumieć sposoby organizowania wychowawczej działalności dzieci pozostających w zasięgu oddziaływania świetlicy.
Metody te są oparte na stałych zasadach, wyznaczających kierunki pracy wychowawczej. Znajomość zasad warunkuje właściwy wybór metod, zaś lekceważenie ich sprawia, że praca ta jest doraźna, chaotyczna i mało skuteczna.
Do podstawowych zasad pracy świetlicowej należą:
a) Zasada dobrowolności.
b) Zasada aktywizacji i usamodzielnienia.
c) Zasada przystępności.
d) Zasada odmienności.
e) Zasada bezpieczeństwa i higieny.
Zajęcia umuzykalniajace stanowią powszechną formę zajęć świetlicowych.
Obejmują one: słuchanie śpiewu i muzyki, śpiewanie piosenek, inscenizacje pieśni, zabawy ze śpiewem i muzyką, ćwiczenia muzyczno-ruchowe, proste formy taneczne i próby muzykowania przez udział w zespołach instrumentalnych.
Wychowanie muzyczne w świetlicy odgrywa doniosłą rolę we wszechstronnym rozwoju dziecka. Różnorodne formy umuzykalniajace prowadzone na zajęciach świetlicowych, jak: śpiew, muzyka, zabawy ze śpiewem, tańce - wdrażają dzieci do aktywności artystycznej, do świadomego korzystania z dorobku polskiej i światowej kultury muzycznej, wyrabiają wrażliwość na pięk...
justynakz