Ćwiczenia II 17.10.2009 r.
Zasada proporcjonalności należy do do kategorii zasad poszanowania godności i praw człowieka.
Zasady ogólne praw człowieka
1. Aksjologiczne - > godność > wolność > równość
2. Strukturalne / przesadzają o cechach współcześnie chronionych praw człowieka /
- > nienaruszalność > niezbywalność >powszechność > jedności praw człowieka .
3. Ochrony i poszanowania / określony sposób i zakres ochrony praw człowieka / - > rzeczywistość i skuteczność praw człowieka > sytuacyjność > pomocniczość > proporcjonalność.
Ogranicza się korzystanie z praw człowieka, a nie same prawa człowieka.
W prawach człowieka są mechanizmy ograniczeń.
1.Wyjatki ex definitione
Z treści przepisu prawnego wynika, że jakaś część prawa jest wyłączona z pod ochrony np. wolności wypowiedzi art. 20. Ust.1 i 2 gdzie propaganda wojenna, nienawiść rasowa są ustawowo zakazane.
Art.11.1 prawo do pokojowego zgromadzenia
Art.5.1 nikt nie może być pozbawiony wolności z wyjątkiem ……….
2. Klauzule imitacyjne
- indywidualne / dot. konkretnego prawa / art.8 EKPcz - Każdy ma prawo ……….
- generalne / dot. wszystkich praw i wolności zagwarantowanych w danym akcie /
art.31.3 ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw. , art. 5,17 EKPcz
3. Klauzule derogacyjne – ograniczanie bądź zawieszanie prawa w sytuacji stanów nadzwyczajnych.
Typowa budowa klauzuli imitacyjnej :
1.zasada legalności –ograniczenie musi mieć podstawę prawną
2. celowość/ katalog zamknięty / cele dla których może być ograniczana
3.konieczność / w tym proporcjonalność /
Granice korzystania z konstytucyjnych praw człowieka i obywatela
Przesłanki formalne – każde ograniczenie musi być przewidziane w ustawie, musi posiadać odpowiedni stopień określoności, musi samodzielnie precyzować wszystkie podstawowe elementy ograniczeń , nie może mieć charakteru blankietowego i w całości odsyłać do aktów niższej rangi.
Przesłanki materialne – 1. Konieczność w państwie demokratycznym 2. Celowość : bezpieczeństwo państwa, porządek publiczny, ochrona środowiska, ochrona zdrowia, ochrona moralności publicznej, ochrona praw i wolności innych osób. !!!!!!!!!!!!!! E 3. Zasada istoty ochrony praw i wolności.
Art.31.3 ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.
Klauzule indywidualne
Art.53.5 wolność uzewnętrzniania religii może być ograniczona jedynie w drodze ustawy i tylko wtedy, gdy jest to konieczne do ochrony bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego, zdrowia, moralności lub wolności i praw innych osób.
Art.61.3 ograniczenie prawa, o którym mowa w ust.1 i 2 może nastąpić wyłącznie ze względu na określone w ustawach ochronę wolności i praw innych osób i podmiotów gospodarczych oraz ochronę porządku publicznego, bezpieczeństwa lub ważnego interesu gospodarczego państwa.
Art.64.3 własność może być ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie , w jakim nie narusza ona istoty prawa własności
Konieczność w państwie demokratycznym
1. Warunek przydatności – może być wprowadzony tylko taki środek, który jest w stanie doprowadzić do zamierzonego celu.
2. Warunek adekwatności – spośród wielu środków , które są w stanie doprowadzić do zamierzonego celu , należy zastosować ten najmniej dolegliwy dla jednostki.
3. Warunek proporcjonalności – zawsze należy ważyć wagę realizowanego celu do ograniczeń nakładanych na jednostkę , efekty danej regulacji musza pozostawać w odpowiedniej proporcji do ciężarów nałożonych na jednostkę.
Ochrona istoty = rdzeń + otoczka
Derogacja praw i wolności w stanach nadzwyczajnych :
Stan nadzwyczajny art.228.1 W sytuacjach szczególnych zagrożeń , jeżeli zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające , może zostać wprowadzony odpowiedni stan nadzwyczajny : stan wojenny , stan wyjątkowy lub stan klęski żywiołowej.
Derogacja Konstytucji RP :
1. Legalność – żeby legalność została spełniona musza być łącznie spełnione :
- przesłanka proceduralna – dany stan musi być wprowadzony zgodnie z procedurami przewidzianymi przez prawo krajowe , są one w miarę spójne dla stanu wojennego i wyjątkowego art. 231 rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wojennego lub wyjątkowego prezydent RP przedstawia Sejmowi w ciągu 48 godzin od podpisania rozporządzenia. Sejm niezwłocznie rozpatruje rozporządzenie Prezydenta RP . Sejm może je uchylić bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Musi być opublikowane w DZ.U i podane do publicznej wiadomości. Stan klęski żywiołowej art.232 w celu zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych noszących znamiona klęski żywiołowej oraz w celu ich usunięcia Rada Ministrów może wprowadzić na czas oznaczony nie dłuższy niż 30 dni , stan klęski żywiołowej na części albo na całym terytorium państwa. Przedłużenie tego stanu może nastąpić za zgodą Sejmu.
- przesłanka faktyczna – zaistnieć musi odpowiednia sytuacja ustawowa :
stan wojenny art.229 w razie zewnętrznego zagrożenia państwa , zbrojnej napaści na terytorium RP lub gdy z umowy międzynarodowej wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciw agresji. Prezydent RP na wniosek RM może wprowadzić stan wojenny na części albo na całym terytorium państwa.
stan wyjątkowy art.230 w razie zagrożenia konstytucyjnego ustroju państwa , bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego , Prezydent RP na wniosek RM może wprowadzić na czas oznaczony nie dłuższy niż 90 dni , stan wyjątkowy na części albo całym terytorium państwa.2 przedłużenie stanu wyjątkowego może nastąpić tylko raz , za zgoda sejmu i na czas nie dłuższy niż 60 dni.
Stan klęski żywiołowej art. 232 ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.
- przesłanka ustawowa art. 228.2 stan nadzwyczajny może być wprowadzony tylko na podstawie ustawy, w drodze rozporządzenia , które podlega dodatkowemu podaniu do publicznej wiadomości. art.228.3 zasady działania organów władzy publicznej oraz zakres w jakim mogą zostać ograniczone wolności i prawa człowieka i obywatela w czasie poszczególnych stanów nadzwyczajnych, określa ustawa.
Art..233.1 prawa które nie mogą być ograniczone / k. negatywny / ustawa określająca zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela w czasie stanu wojennego i wyjątkowego nie może ograniczać wolności i praw : godność człowieka, obywatelstwo, ochrona życia, humanitarne traktowanie, poszanowanie odpowiedzialności karnej, dostęp do sadu, dobra osobiste, sumienie i religia, petycje, rodzina i dziecko. !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! E
Art.233 .3 / k. pozytywny / ustawa określająca zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela w stanie klęski żywiołowej może ograniczać wolności i prawa ; wolność działalności gospodarczej, wolność osobista, nienaruszalność mieszkania, wolność poruszania się na terytorium RP, prawo do strajku, prawo własności, wolność pracy, prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz prawo do wypoczynku. !!!!!!!!!!!!!!!!!!!! E
2. Celowość art.228.5 działania podjęte w wyniku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego muszą odpowiadać stopniowi zagrożenia i powinny zmierzać do jak najszybszego przywrócenia normalnego funkcjonowania państwa.
3. Proporcjonalność –środki podjęte muszą odpowiadać stopniowi zagrożenia.
4. Zakaz dyskryminacji
Derogacja w prawie międzynarodowym art.15 EKPCz
1.Przesłanki materialne:
- sytuacja niebezpieczeństwa publicznego zagrażająca życiu narodu / agresja zbrojna, klęski żywiołowe /
- środki ściśle odpowiadające wymogom sytuacji / proporcjonalność /
- legalność międzynarodowa / nie mogą być sprzeczne z innymi zobowiązaniami międzynarodowymi /
- nie może dotyczyć praw niederegowalnych
Prawa niederegowalne – prawo do życia / z wyjątkiem działań wojennych / prawo wolności od tortur i innego nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania , wolność od niewolnictwa i poddaństwa, zakaz karania bez podstawy prawnej, zakaz ponownego sądzenia i karania za ten sam czyn.
2.Przesłanki formalne : obowiązek poinformowania Sekretarza Generalnego danej organizacji międzynarodowej wprowadzeniu stanu nadzwyczajnego, o przyczynach wprowadzenia derogacji, środkach które zostały podjęte. Urzędowe ogłoszenie przez właściwy organ.
aniatalar3