BIOLOGIA ZYCIA OS I SZERSZENI
Tryb życia
*samotnie
*gromadnie(taszczyn Pszczeli)
*społecznie –podział na kasty
-matki w pełni rozwinięta płodnie samica
-robotnice samice o uwstecznionym układzie rozrodczym
-samce
DRAPIERZNIKI
*polując zdobywają pokarm dla larw – larwy mięsożerne (np. owady)
*osobniki dorosłe –pokarm białkowy- wydzielina larw
Szerszenie nie produkują mleczka, larwy produkują substancje silnie energetyzującą VAAM-w skrócie, które przekazuja dorosłym osobnikiem, które dostarczaja im pokarmu przynoszonego do gniazda
GNIAZDO
-miejsca gniazdowania-poddasza dziuple opuszczone nory gryzoni rzadziej otwarta przestrzeń, samotne kopią w ziemi
-gniazdo zbudowane z rozdrobnionego drewna zmieszanego ze śliną
-plastry ułożono są poziomo
*gniazdo os klecanki z jednego plastra bez osłoniętych warstw zewnętrznych
Szerszenie też budują gniazdo z papieru z drzewa żywego. Komórki sa większe, w Polsce jest 1-en gatunek szerszeni olbrzymi W Japonii 18 gat.
Gniazdo szerszeni olbrzymich ma średnio ok. 1m, zbudowane jest z 9 pięter. Są one bardzo czujne, są aktywne w dzień i w nocy
CYKL ROZWOJOWY os i szerszeni
-zimuje młoda unasienniona samica
-hibernuje-stan anabiozy
-wiosna wraz ze wzrostem temperatury wzrasta aktywność
-matki wylatują i poszukują pokarmu i miejsca na gniazdo
-rozpoczyna budowę gniazda 1-sze kilka komórek- w dzień zdobywa pokarm dla larw a nocą je ogrzewa
-po 3 tyg. pojawiają się pierwsze robotnice, wyręczają matkę w zdobywaniu pokarmu i budowaniu gniazda
-gniazdo stopniowo się rozwija osiągając apogeum rozwoju, w połowie lata pojawiają się osobniki płodne
-od tego momentu zaczyna się powolny schyłek kolonii zachowania równowagi między robotnicami a osobnikami płciowymi stopniowo narastający deficyt pokarmu
-matki kopulują z samcami, kolonia upada
-jesienią matki szukają miejsca na przetrwanie zimy(suche liście, kępy trawy)
-wychowanie form płodnych kosztowne i nieopłacalne - w przypadku słabiej zorganizowanych.
U os i szerszeni hibernuje w ziemi młoda zapłodniona samica po zimie znajduje miejsce na założenie gniazda. Zaczyna tam budować z drewna + ślina (papier)- w tej osłonce z papieru osy budują maleńki plasterek sześciokątny jednostronny. Do tych komórek matka składa jajeczka. Z nich wykluwają się L i matki opiekującymi się nimi.
ZNACZENIE EKOLOGICZNE OS
-element łańcucha troficznego –są pokarmem dla innych owadów i gryzoni
-zapylanie- raczej marginalne znaczenie są słabo owłosione; pyłek i nektar nie stanowią głównego źródła pokarmu
-drapieżnik- niszczą wiele szkodliwych owadów np. much i mszyce
ZNACZENIE NEGATYWNE
-szerszenie i taszczyn polują na pszczoły
-uszkadzają owoce co powoduje ich psucie
-szerszenie mogą być niebezpieczne bezpośrednie zagrożenie dla gniazda
CZY SPOSOBY DZIKO ŻYJACYCH PSZCZOŁ W POLSCE SĄ WYSTARCZAJĄCE DLA POTRZEB ZAPYLANIA?
*aspekt jakościowy 450 gat. wystarczająco
*aspekt ilościowy (zagęszczenie)- ważny dla rolnictwa produkcji nasiennych
*dzikie zapylacze –kilka do kilkunastu % dominuje pszczoła miodna
-pszczoła miodna 2 000-25 000 osobników na ha
-dzikie owady zapylające 45-1 000 osobników na ha
PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA ODŻYWIANIE
*politropy-pokarm z różnych roślin ok 70%
*oligotrofy-pokarm z określonych rodzin ok. 25%
*monotrofy- pokarm z określonych gat. roślin ok. 5%
ŻYJĄ: -samotnie –gromadnie –grupowo
Samice są samo wystarczalne, same budują gniazda na ogół jedno bądź kilka w gnieździe od jednej do kilku komórek, komórka napełniona pyłkiem bądź nektarem
PSZCZOŁY SAMOTNE GNIAZDUJĄ
W glebie gliniaste piaszczyste, zbocza skarpy, kopią norki głębokość kanału do 50cm (korytarz komora lęgowa lub więcej komsór)
Pszczoły MURARZE komory przedzielają gliną z slina
Pszczoły gniazdujące w częściach roślin zajmują gotowe miejsca po innych organizmach bądź samodzielnie drążą kanały w drewnie lub w łodygach spróchniałych roślin
PRZENOSZENIE PYŁKU
-na 3-ciej parze nóg
-na spodniej stronie odwłoka
-nieowłosione- w wolu
Niektóre gatunki są pasożytami składają jajo do gniazd innych gat. pszczół
ZIMUJĄ -stadia rozwojowe(jaja, larwy, poczwarki, imago) w zależności od gatunku- pora występowania
W jednym roku składne jaja w drugim roku wyjście potomstwa. Matka ginie po zbudowaniu komór lęgowych, zapełnieniu ich pyłkiem i złożeniu jaja-pokolenia nie zazębiają się- brak kontaktu potomstwa z matką.
CYKL ROZWOJOWY
I ROK
1. Wychodzenie dojrzałych osobników- kopulacja. Same samce zdobywają pokarm (nektar i pyłek)
2. Unasienione samice zakładają komory lęgowe- zapełniają pyłkiem, składają jaja, zamykają komory, następna komora- zapełniają pyłkiem
3. Samice giną, a ich potomstwo rozwija się samodzielnie- przed zimą dochodzi do stadium typowego
II ROK
1.Zależnie od gatunku wychodzenia osobników dorosłych-gatunki wcześniejsze lub dokończenie rozwoju osobniczego; wychodzenie osobników dorosłych kopulacja- samice zakładanie komory; cykl roczny się zamyka.
MIESIARKOWATE Megachilidae
*języczek 4-7mm
*żyją w pustym starym drzewie, pustych łodygach roślin, w piasku, glebie, same czasami budują baryłkowate twory gdy nie ma miejsca na gniazdo
*komory budują z kawałków liści, płatków kwiatowych, z papki roślinnej, z gliny, z piasku
*pyłek przenoszą na włoskach zbierających na spodniej stronie odwłoka
*większość politropy, również pasożytnicze
*89gat
*przedstawiciel murarka ogrodowa
-oblatuje na wiosnę przez 2,5 m-ca
-600 samic aby zapylić ha sadu jabłoniowego
-w 1-szym kolanie wygryzają się samce
-bardzo dobrze pracuje pod osłonami w tunelach szklarniowych
Miesiarka lucernówka (lucerna)
-mocno owłosiona
-2-a pokolenia w roku
-też zakłada gniazda w rurkach
-tapetuje na zielono
-larwy karmią się 64%nektar 36%pyłek
WYKORZYSTANIE PSZCZÓŁ SAMOTNIC
-zapylanie upraw nasiennych
-upraw pod osłona
-zapylenie lucerny
-introdukcji do środowiska
ZAGROŻENIE
-wypalanie traw
-urbanizacja
-chemizacja rolnictwa
-uprawy monokulturowe- zmiana struktury krajobrazu zubożenie jakości ilości szaty roślinnej. Brak ciągłości taśmy pokarmowej w okresie zakładania gniazd
Degradacja stanowisk ostojowych, zanik mozaikowatości i różnorodności
CHÓW PSZCZÓŁ SAMOTNYCH
Najbardziej rozwinięta hodowla miesiarki lucernówki i murarki ogrodowej
Znajdujemy naturalne miejsce gniazd ostoje pszczół samotnych
W tym miejscu umieszczamy pułapki gniazdowe z rurek trzciny lub plastikowych rurek, pszczoły zakładają tam gniazda lub kupujemy gotowe kokony gniazdo
Pułapki gniazdowa pozostawiamy do 1-szych chłodów gdy temp spadnie poniżej 0*C
Gniazda przechowujemy w chłodnym i bezpiecznym miejscu (myszy, ptaki), rozłupujemy rurkę
Przechowywanie ich do wiosny przez utrzymywanie w określonej temp-regulacja terminu wygryzania
Kokony umieszcza się w pojemniku z otworami w miejscach uprawy (bezpiecz. przed ptakami) obok pułapek gniazdowych
Kokony umieszcza się też w miejscach introdukcji
Budowa i mechanizm otwarcia kwiatu lucerny-siła która może podnieść 5g ciężaru
…
TRZMIELE- wszystkie krajowe gatunki prawnie chronione
Na świecie 200gat w kraju 23gat
*ziemny *gajowy *ogrodowy * kamiennik* rudy
WYSTĘPOWANIE
CHARAKTERYSTYCZNA CECHA BUDOWY ZEWNĘTRZNEJ
-silnie owłosione ciało przystosowanie do chłodnego klimatu
*włoski są elektrostatyczne-zapylanie
BIOLOGIA TRZMIELI
*wszystkie gatunki właściwie społeczne
-opieka nad potomstwem
-występuje reprodukcyjny podział prac (nie wszystkie osobniki w społeczności przystępują do rozrodu sterylne pomagają w wychowie potomstwa
-potomstwo pomaga rodzicom w utrzymaniu koloni
GNIAZDA TRZM.
W opuszczonych norach gryzoni, kępy traw, mchu
POKARM TRZM.
Pyłek i nektar larwy karmione surowym pyłkiem lub mieszaninami pyłku i miodu
ZDOLNOŚĆ WYPACANIA WOSKU
(osy nie maja tej zdolności) gniazdo budują nieregularnie baryłkowate komórki zwrócone do góry
Składanie WIELU JAJ do jednej komórki, larwy wychowują się w grupie, konkuruja o pokarm- robotnice różnej wielkości
POLIMORFIZM
Silniej zaznaczony niż u os. Matki różnią się od robotnic tylko rozmiarami ciała czasem…
Słabo rozwinięty polietyzm wiekowy robotnice różnią się wielkością- większe na ogół zbierają pokarm mniejsze pracują w gnieździe. Stosunkowo prymitywne zachowania społeczne utrzymywanie stałej temp. gniazda- chłodzenie
Dominacja REPRODUKCYJNA matki przez agresywne zachowanie także robotnice mogą zachowywać się wobec siebie…agresywnie
Brak alarmowania chemicznego i rekrutacji- brak FEROMONÓW matka i porozumiewanie się
Wielkość kolonii przeciętnie 50-500osobników (największa kolonia 2 183 osobników w klimacie ciepłym)
CYKL ROZWOJOWY TRZMIELI- analogicznie cykl jednoroczny
*Zimuje unasienniona samica w komorze wykopanej w glebie
*Wiosna szuka miejsca na gniazdo buduje dwie pierwsze komórki 1-sza pyłek 2-a nektar
*Składa 8-14 jaj do komórki z pyłkiem rozwój osobniczy 20 dni (samica w chłodne dni i noce ogrzewa komórki z larwami0
*Młode robotnice wyręczają matkę - szybki rozwój kolonii
*Dwa typy żywienia larw: DOWOLNY (larwy w komórce wypełnionej pyłkiem; DAWKOWANY – miód i pyłek
Po dwóch, trzech pokoleniach pojawia się POKOLENIE PŁCIOWE z dobrze odżywionych larw wyrastają matki składają jaja z nie zapłodnionych wyrastają samce.
Młode matki kopulują z samcami, poszukują miejsca do przetrwania zimy – hibernacja.
Samce zdolne są do samodzielnego zdobywania pokarmu.
Wychowanie form płciowych kosztowne i nieopłacalne
- w przypadku słabiej zorganizowanych społeczeństw kończy się upadkiem kolonii – zwane jest pokoleniem pasożytów płciowych.
Podobnie jak u os…
- inna bud gniazda
-
ZNACZENIE EKOLOGICZNE TRZMIELI
Zapylenie roślin o długich rurkach kwiatowych np. koniczyna czerwona
* języczek 14 mm – pszczoły max 7 mm
Jeden z pierwszych zapylaczy pojawiających się wiosną
Zaczynają pracę w gorszych warunkach pogodowych niż pszczoły , już przy 5-8 *C
Trzmiel jest pokarmem dla:
*ptaków
*pająków
Jest cwany – wygryza dziurę w dnie płatków, wypija nektar a nie zayla.
Jest coraz mniej naturalnych miejsc do gniazdowania trzmieli
GOSPODARCZE ZNACZENIE
*zapylanie upraw pod osłonami
- wzrost plonów do 30%
-lepsza jakość produktów
-mniejszy nakład pracy
CHÓW TRZMIELI- spadek liczebności dzikich pszczół
Jak założyć chów TRZMILI
1*wystawianie ulików wczesna wiosna
*wabienie samic poszukujących gniazda
*dobrym pomysłem jest rurka
2*bardziej wydajne zmuszenie schwytanych wiosną lub sztucznie przezimowanych samic
*jak buduje gniazdo można pozwolić na wylot po pokarm
*jest to skuteczne z trafieniem w gotowość matki do założenia gniazda
*+ważna jest rurka
3*metoda BILIŃSKIEGO oddział pszczół skuteczność 80% … w Puławach
*do chowu konieczne jest założenie poletka z JASNOTA BIAŁĄ
*tuż przed zakwitnieniem …
WYKŁADY
Ok. 30 mln lat temu przodkiem pszczoły był TASZCZYN
Od 20 mln lat ewolucja pszczół ściśle związana z ewolucją roślin nasiennych (okrytozalążkowych)
Człowiek pojawił się w czwartorzędzie ok. 2 mln lat temu.
Ok. 10 tys. ...
silki1