Mowa - dziecko głuche.doc

ĆWICZENIA

KSZTAŁTUJĄCE I WSPOMAGAJĄCE ROZWÓJ MOWY DZIECKA  Z USZKODZONYM SŁUCHEM

Sporządziła: BOŻENA PADIASEK

                -nauczycielka Przedszkola Samorządowego nr 2

                       im. Jana Brzechwy w Ełku

Artykuł ten zawiera przykładowe ćwiczenia kształtujące i wspomagające rozwój mowy dzieci z wadą słuchu.

I. Ćwiczenia oddechowe-mają na celu wypracowanie oddechu przeponowego,
poszerzenie pojemności płuc, dostosowanie długości wydechu do czasu
trwania wypowiedzi.
-dmuchanie baniek mydlanych
- unoszenie słomką lekkich przedmiotów
-wąchanie kwiatów ,różnych zapachów
-wdychanie powietrza nosem i wydychanie ustami
II Ćwiczenia aparatu artykulacyjnego- ma na celu wyrobienie wrażliwości
miejsc i ruchów w jamie ustnej istotnych dla prawidłowego wymawiania
dźwięków, usprawnienie koordynacji ruchowej w zakresie aparatu
artykulacyjnego, usprawnienie artykulatorów.
a) język
- kierowanie języka w kąciki ust przy szeroko otwartych ustach
- unoszenie języka na górne zęby i opuszczanie przy otwartych ustach
-„malowanie” policzków od wewnątrz
- kląskanie językiem
b)usta
- otwieranie i zamykanie ust
-parskanie
- cmokanie
-ssanie wargi górnej ,potem dolnej
c)warg
-zaokrąglanie warg- robienie ryjka, a następnie ich spłaszczanie
- nadymanie policzków z gwałtownym uwolnieniem nagromadzonego powietrza
- nadymanie policzków i przesuwanie powietrza z jednego do drugiego
d) szczęki
-opuszczanie i unoszenie szczęki przy zamkniętych wargach
-rytmiczne i płynne opuszczanie i unoszenie szczęki dolnej
e) podniebienia miękkiego
- chrapanie
-wymawianie połączeń samogłosek ze spółgłoskami tylnojęzykowymi:
„uku”,  „oko” , „gę- gę”
-przełykanie śliny- świadome wyczuwanie ruchów języka w tylnej jego
części i ruchów podniebienia
III Ćwiczenia fonacyjne- celem jest ustawienie głosu i jego brzmienia ,
zlikwidowanie napięcia mięśniowego aparatu mowy.
- mruczenie: muu, muu
-przeciąganie „ą” , „ę” , wymawianie ich na zmianę lub kilka równocześnie
-śpiewanie piosenek
IV Ćwiczenia słuchowe
a) z wykorzystaniem bodźców niewerbalnych- dźwięki z otoczenia,
instrumentów- pomagają one w różnicowaniu takich cech wypowiedzi jak:
akcent, iloczas, tempo, intonacja
b)słuchu fonematycznego- mają na celu usprawnić umiejętność utożsamiania
i różnicowania dźwięków mowy, dzięki czemu możliwe jest prawidłowe
rozumienie wypowiedzi słownych.
c) słuchu fonetycznego i melodii wypowiedzi
- ćwiczenia iloczasu- różnicowanie czasu trwania dźwięków mowy:
samogłosek, spółgłosek
- ćw. Tempa wypowiedzi
d) ćwiczenia intonacji wypowiedzi- rozpoznawanie przebiegu
intonacyjnego- różnicowanie zdań oznajmujących i pytających.
- zabawy z bębenkiem, cymbałkami
-klaskanie do rytmu rączkami dziecka
-włączanie kaset, płyt ze specjalną muzyką
-tańce z dzieckiem
-zabawy na sygnał połączone z wrażeniami wzrokowymi
V Ćwiczenia pamięci i myślenia
-dopasowywanie identycznych przedmiotów
-dopasowywanie podobnych obrazków
- dobieranie przedmiotów w pary
VI Ćwiczenia kształtujące mowę
a) etap przedsłowny
- przytulanie, kołysanie
- nazywanie i wskazywanie części ciała na zabawkach
-zabawy paluszkowe
b) etap wyrazu
- zabawa z lustrem: wskazywanie części twarzy
- ubieranie lalek, nazywanie części odzieży, ubieranie według poleceń
- zabawy różnymi pojazdami, wskazywanie, podawanie, wyrazy
dźwiękonaśladowcze
c) etap zdania prostego
- wyjście na spacer- bieganie, skakanie, wykonywanie słownych poleceń,
nazywanie czynności
-dobieranie określeń: „Jaka cytryna”; „Żółta cytryna”
- rozpoznawanie i nazywanie zwierząt domowych, egzotycznych- określanie
wielkości
VII Ćwiczenia sprawności motorycznej
- otwieranie pojemników,
-nawlekanie koralików, przewlekanie sznurówki przez dziurki w deseczce,
nakładanie koralików i krążków na patyczek, wrzucanie groszków do
butelki,
-rysowanie po śladzie, łączenie kropek,
-rysowanie w konturach, w labiryntach, po ścieżkach,
-zamalowywanie płaszczyzn,
-obrysowywanie konturów,
-rysowanie według wzoru,
-rysowanie równoległe,
-dorysowywanie brakujących przedmiotów na obrazkach,
VIII Ćwiczenia percepcji wzrokowej Zaburzenia funkcji spostrzegania wzrokowego przejawia się w trudnościach:

-          rozróżniania kształtów graficznych,

-          zapamiętywaniu i odwzorowaniu z modelu lub z pamięci,

-          rozpoznawaniu znaków i przedmiotów zbliżonych wielkością i kształtem,

-          w pisaniu (litery wybiegają poza linie, są nierówne, za duże lub za małe odstępy miedzy literami, często odwrócona kolejność liter, mylenie liter o kształcie zbliżonym u – n, p – b, g – d).

Ćwiczenia usprawniając funkcję spostrzegania wzrokowego

A/Ćwiczenia analizy i syntezy wzrokowej polegające na :

-          wyszukiwaniu różnic między obrazkami,

-          wyszukiwaniu obrazków podobnych,

-          dobieraniu obrazków w pary,

-          rozwiązywaniu zagadki graficznej,

-          łączeniu elementów związanych ze sobą (np. łyżka – talerz),

-          składaniu całości z części,

-          uzupełnianiu niekompletnych obrazków i figur,

-          układaniu mozaiki i prostych figur geometrycznych według podanego wzoru,

-          wypełnianiu konturów,

-          wyszukiwaniu takich samych głosek, sylab,

-          etykietowaniu przedmiotów,

-          układaniu wyrazów z liter, sylab,

-          układaniu zdań z wyrazów.

     - dokładanie elementów ( np. zwierzęta i ich głowy ),
     -dopasowywanie obrazków do konturów i cieni,
     -układanie wzorów atematycznych z figur geometrycznych,
      -układanie czerwonych i białych kwadratów ( bok 2,5 cm ) w ramce o
     wymiarach 15/15 cm, wg wzoru identycznej wielkości o boku trzech lub
     czterech kwadratów,
     -układanie białych, czerwonych, biało - czerwonych ( cztery rodzaje )
      kwadratów w ramce wg zmniejszonego wzoru przedstawionego na oddzielnych
      kartach,
      -układanie wzorów w liniach ( cztery linie imitujące linie w zeszycie )

XI. Ćwiczenia głosowe- prowadzą do wyrobienia umiejętności utrzymywania tej samej wysokości, takiego samego natężenia głosu, wzmacniania i ściszania głosu bez zmiany wysokości.

-          wymawianie samogłosek bez zmiany wysokości głosu,

-          wymawianie samogłosek ze zmianą wysokości głosu,

-          wymawianie samogłosek, sylab, wyrazów głośno,

-          wymawianie samogłosek, sylab, wyrazów cicho,

-          przedłużanie głosek w połączeniu z samogłoską mmma,

-          wymawianie wywoływanych głosek w wyrazach (w nagłosie, w śródgłosie i wygłosie).

Poprzez organizowanie różnych gier i zabaw ruchowych pobudza się do wydawania krzyków, do śmiechu, do naśladowania głosów ludzi, zwierząt, maszyn. Ćwiczenia te przeprowadza się systematycznie i stopniowo rozszerza o poprawne wymawianie wyrazów, zdań, recytowanie wierszy ze szczególnym zwróceniem uwagi na rytmiczność i melodyjność mowy. Powyższe ćwiczenia mają na celu przyzwyczajanie dzieci  z wadą słuchu do mówienia zdaniami, a więc do właściwego doboru słów i poprawnego budowania wyrażeń i zwrotów.

    o      a   

r      ła  

  au         li

Przykłady ćwiczeń:

-          uzupełnianie wyrazów brakującymi głoskami i sylabami:

_ a k,   k_t,  z i m_ ,  _ _t o,  s z k o _ _,   u _ _c a                            

-          uzupełnianie zdań brakującymi samogłoskami,

-          zakreślanie samogłoski w wyrazach, zdaniach,

-          wyklaskiwanie słów sylabami,

-          liczenie ilości sylab w wyrazach,

-          wypowiadanie sylab zakończonych samogłoską,

-          układanie słów z rozsypanek sylabowych,

-          układanie zdań z rozsypanek wyrazowych,

-          odczytywanie wyrazów, zdań,

-          cięcie wyrazów, zdań na sylaby,

-          wymyślanie wyrazów rozpoczynających się na podaną spółgłoskę,

-          wybieranie i wskazywanie obrazów rozpoczynających się podaną głoskę,

-          układanie zdań do ilustracji,

-          rozwiązywanie rebusów wyrazowych,

-          uzupełnianie ilustracji brakującymi elementami,

-          układanie zdań do ilustracji,

-          rozwiązywanie krzyżówki obrazkowej,

-          wyszukiwanie podpisów do obrazków,

-          nazywanie przedmiotów przedstawionych na ilustracji,

-          uzupełnianie zdań brakującymi wyrazami,

-          odgłosy zwierząt - naśladowanie,

-          odgłosy pojazdów – naśladowanie,

X Ćwiczenia  wzbogacające  zasób pojęć:

-          formułowanie odpowiedzi do zadanego pytania,

-          samodzielna próba opisu przedmiotów,

-          prowadzenie dialogu,

-          dobieranie wyrazów o znaczeniu przeciwnym,

-          dobieranie wyrazów bliskoznacznych,

-          utrwalanie zwrotów określających stosunki przestrzenne,

-          grupowanie wyrazów pokrewnych,

-          określanie rzeczowników za pomocą przymiotników,

-          układanie zdań według pytań,

-          układanie zdań z rozsypanki wyrazowej,

-          wyszukiwanie w tekście wyrazów i grupowanie ich wokół pytań.

XI Ćwiczenia  wzbogacające  wypowiedzi dziecka:

-          rozwijanie zdań (na podstawie ilustracji, sytuacji),

-          budowanie zdań złożonych,

-          łączenie zdań przy pomocy spójników,

-          dopełnianie zdań,

-          opisywanie ilustracji, sytuacji w oparciu o pytania,

-          układanie życzeń okolicznościowych,

-          układanie pytań do podkreślonych wyrazów w zdaniu,

-          układanie kolejności zdarzeń – historyjki obrazkowe.

XII Ćwiczenia rozwijające pojęcia matematyczne :

-          ćwiczenia utrwalające podstawowe działania matematyczne,

-          liczebniki główne i porządkowe,

-          rozwiązywanie zadań z treścią.

Przeprowadzając powyższe ćwiczenia, w pracy nad rozwojem mowy i poprawą wyrazistości artykulacji, wykorzystuję aparaturę indywidualną. W ten to sposób dziecko uczy się mowy i jej odbioru drogą wzrokowo – słuchową.

Dwukanałowy odbiór mowy ułatwia opanowanie trudnej umiejętności - odczytywania mowy.

Odczytywanie mowy to zdobycie umiejętności takich jak:

„zdolność odbierania dużej ilości informacji w krótkim okresie czasu, zdolność uzupełniania luk i braków w odbieraniu treści”. (B.Szczepankowski)

XIII Ćwiczenia w opanowania przez dziecko techniki czytania mowy  :

-          odczytywanie samogłosek, sylab,