Łukasz Łuczyński
Fizjoterapia II st.
Niestacjonarne
Temat: Trening zdrowia osób otyłych
Otyłość jest stanem chorobowym charakteryzującym się nagromadzeniem tkanki tłuszczowej, prowadzącym do upośledzenia funkcjonowania organizmu człowieka i zwiększania czynnika chorobowości i śmiertelności z powodu chorób układu krążenia i nowotworów złośliwych.
Otyłość jest złożoną, wieloczynnikową chorobą przewlekłą rozwijającą się na podłożu interakcji między uwarunkowaniami genetycznymi a środowiskiem. Powstaje w wyniku nieprawidłowej adaptacji organizmu do stylu życia, pracy i rozwoju cywilizacji. Otyłość rozwija się najczęściej powoli. W otyłości wieku rozwojowego zwiększa się liczba komórek tłuszczowych (adipocytów) oraz ich wielkość. U dorosłych osób otyłych dochodzi przede wszystkim d zwiększenia rozmiarów adipocytów. Nadmierny przyrost liczby komórek w okresie dzieciństwa może przyczynić się do rozwoju otyłości w wieku dorosłym, gdyż zwiększenie liczby komórek jest procesem nieodwracalnym. Z tego powodu działanie prewencyjne należy podejmować możliwie wcześnie, aby nie dopuścić do powikłań metabolicznych i narządowych.
Aby zdefiniować otyłość, należy określić ilość tłuszczy w ciele oraz jego rozmieszczenie. Do tego celu stosowane są metody antropometryczne, metody biostymulacji elektrycznej, metody ultradźwiękowe i rentgenowskiej absorpciometrii, oraz rezonans magnetyczny lub tomografia komputerowa. W codziennej praktyce najczęściej stosowane są metody antropometryczne, czyli mierzenie masy ciała i wzrostu oraz obwód pasa i bioder. Wskaźniki te pozwalają określić stopień i typ otyłości.
Wskaźnik stosunku talii do bioder - WHR- pozwala określić rozmieszczenie tkanki tłuszczowej, czyli typ otyłości. Zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) obwód talii mierzy się w połowie odległości między dolnym brzegiem żeber a górnym brzegiem grzebienia kości biodrowej. Najszerszy obwód bioder określa się na wysokości krętarza większego. Pomiaru dokonuje się w centymetrach. Jeżeli wskaźnik WHR jest równy lub wyższy od 0,8 u kobiet, a u mężczyzn gdy WHR jest równy lub wyższy od 1,0 mówimy o otyłości typu jabłko czyli tzw. Otyłości wisceralnej. W przypadku, gdy wartości tego wskaźnika wynosi poniżej 0,8 u kobiet, a także poniżej 1,0 u mężczyzn wówczas mówimy o otyłości udowo-pośladkowej.
Główne przyczyny otyłości
Współczesny człowiek odziedziczył genom, który powstał i rozwinął się u jego przodków prowadzących aktywny tryb życia. Siedzący tryb życia, który stał się normalny w cywilizowanych społeczeństwach, prowadzi do nienormalnej ekspresji naszych genów, co może być przyczyną chronicznych chorób, określanych jako choroby cywilizacyjne.
1. Czynniki dziedziczne
Skłonność do otyłości dotyczy często całych rodzin, stwierdzono że istnieją ku temu predyspozycje genetyczne. U 70% osób otyłych przynajmniej jedno z rodziców było otyłe. Niestety dokładny mechanizm występowania tego typu otyłości pozostaje nieznany; wiadomo, że w procesie powstawania otyłości jest zaangażowanych kilka genów wpływających na przyjmowanie pokarmów i wydatkowanie energii.
2. Czynniki fizjologiczne
Fizjologicznie apetyt regulowany jest wielkością posiłków, ich częstością, składem, smakiem jak również jest pod kontrolą ośrodkowego układu nerwowego (głównie podwzgórza). Na łaknienie mają wpływ neurotransmitery, głównie monoaminy: serotonina, dopamina, noradrenalina. Noradrenalina zwiększa np. apetyt na węglowodany, natomiast serotonina działa przeciwstawnie. Stwarza to możliwość poszukiwania nowych dróg terapii poprzez wpływ na stężenie w organizmie powyższych substancji. Nadmiar węglowodanów z diety jest początkowo odkładany w wątrobie w postaci glikogenu. Następnie nadmiar węglowodanów jest przekształcany w tłuszcz. Nadmiar aminokwasów - pochodzących z białka w diecie - także początkowo przekształcany jest w glikogen, a następnie w tłuszcz, (trójglicerydy) magazynowany w tkance tłuszczowej. W jednym kilogramie tłuszczu magazynowane jest ok. 7000 kcal.
3. Czynniki psychologiczne
Otyłość można traktować jako formę uzależnienia, innymi słowy utraty kontroli nad jedzeniem. Otyłość negatywnie wpływa na jakość życia, bywa że osoba otyła stroni od kontaktu z ludźmi, boi się ich odrzucenia. Paradoksalnie, otyłość może stać się sposobem na życie, wygodnym wytłumaczeniem wszelkich osobistych niepowodzeń, samo jedzenie zaś może być pocieszeniem, sposobem na odreagowanie złości, smutku, czy też sposobem na nudę. Typowa dla ludzi otyłych jest złudna nadzieja, że wszystko w życiu się uda jeśli tylko się schudnie.
4. Styl życia
Otyłość powstaje przede wszystkim w wyniku spożywania nadmiaru tłuszczu oraz zbyt małej aktywności fizycznej. Przeprowadzone badania wykazały, że w latach 1960-1980 nastąpiło znaczne obniżenie aktywności fizycznej społeczeństw cywilizowanych. Obecnie prawie jedna czwarta Amerykanów powyżej 18 roku życia nie wykazuje żadnej aktywności ruchowej w wolnym czasie. Kobiety prowadzące siedzący tryb życia są siedmiokrotnie bardziej predysponowane do przybierania na wadze, natomiast mężczyźni czterokrotnie.
Alkohol spożywany w nadmiernych ilościach prowadzi do zwiększonego dostarczania energii ("puste" kalorie), chorób wątroby i pęcherzyka żółciowego. Palenie papierosów obniża apetyt. Nie jest to jednak metoda pozwalająca utrzymać masę ciała i zachować zdrowie, ponieważ palenie i otyłość są pierwszymi możliwymi do uniknięcia przyczynami zgonów z przyczyn sercowo-naczyniowych. Osoby, które rzuciły palenie, są dwukrotnie bardziej narażone na przybranie na wadze w porównaniu do osób, które nigdy nie paliły. Związane jest to z kompensacyjnym zwiększeniem apetytu po zaprzestaniu palenia.
Otyłość ma negatywny wpływ na funkcjonowanie organizmu, co odzwierciedla się w powstawaniu wielu chorób układu krążenia, układu pokarmowego, układu oddechowego, układu nerwowego, układu kostno – stawowego oraz układu wydzielniczego.
Najczęstszymi chorobami związanymi z otyłością są :
- cukrzyca typu II
- nadciśnienie tętnicze
- hiperlipidemia - czyli podwyższenie poziomu cholesterolu i trójglicerydów we krwi.
- udar mózgowy - ryzyko jego wystąpienia u osób otyłych jest dwukrotnie większe.
- niewydolność serca - ryzyko tej choroby u otyłych jest większe 1,9 razy.
- choroba niedokrwienna serca (choroba wieńcowa)
- kamica pęcherzyka żółciowego
- zmiany zwyrodnieniowe stawów
- nowotwory
- żylaki kończyn dolnych
- zaburzenia hormonalne i powikłania ciąży
Z punktu widzenia rehabilitacji otyłość negatywnie wpływa na układ kostno – stawowy. Najczęściej zauważalnym procesem chorobowym są zwyrodnienia stawów kolanowego i biodrowego. Otyłość jest zróżnicowanym zespołem zaburzeń metabolicznych, zależnych od wielu indywidualnych cech pacjenta. Dlatego u pacjentów ze stwierdzoną otyłością należy dobrać odpowiednią metodę leczenia.
Aktywność ruchowa osób otyłych.
Najlepszy program ćwiczeń dla osób z „bagażem zbędnych kilogramów” to połączenie treningu wytrzymałościowego i siłowego. Jednakże należy mieć na uwadze fakt, iż osoby bardzo otyłe powinny zachować szczególną ostrożność podczas wybierania odpowiedniego treningu, bowiem nie każdy rodzaj ruchu jest dla nich bezpieczny. Większy ciężar ciała sprawia, że trening bez odpowiedniego przygotowania może spowodować ryzyko urazów, zwłaszcza narządu ruchu. Dawka ruchu w przypadku osoby bardzo otyłej powinna być zwiększana ostrożnie i stopniowo.
Sportową karierę należy rozpoczynać powoli. Organizm potrzebuje trochę czasu, by móc przygotować się do większej dawki ruchu. Ciało musi nauczyć się, jak wykorzystywać zapasy tkanki tłuszczowej, by kontynuować trening najdłużej jak to możliwe. Zaleca się treningi długotrwałe, lecz o niskim stopniu intensywności.
Wybór aktywności dla osób ze zbędnymi kilogramami jest bardzo szeroki: spacery, jazda na rowerze, pływanie, treningi aqua, czy też ćwiczenia na stacjonarnych maszynach kardio. Podczas spaceru raczej się nie przetrenujesz, natomiast mięśnie i serce wzmocnią się, a przemiana materii ulegnie przyspieszeniu. Również jazda na rowerze jest idealna dla osób niewytrenowanych, z nadwagą i problemami ze stawami. Jest to forma aktywności łatwa do opanowania i w prosty sposób pozwala sterować intensywnością wysiłku.
Osoby otyłe mogą uprawiać także lekką gimnastykę w grupie, oczywiście pod warunkiem, iż nie mają problemów z kręgosłupem. Powinny jednak unikać zajęć typu aerobik, szczególnie tych, których choreografia opiera się na dużej liczbie podskoków, bowiem ryzyko urazu w tym przypadku jest bardzo duże.
Warto zdecydować się na treningi typu aqua. Ćwiczenia w środowisku wodnym w dużym stopniu odciążają układ kostno-stawowy, są skuteczne ale przede wszystkim bezpieczne.
Korzyści, jakie niesie podejmowanie regularnej aktywności fizycznej, są liczne:
· przyczynienie się do redukcji masy ciała, przyśpieszenie procesu odchudzania,
· zmniejszenie ryzyka wystąpienia efektu jo-jo,
· nadanie sylwetce lekkości i energicznego wyrazu,
· poprawienie nastroju,
· zwiększenie podstawowej przemiany materii,
· poprawienie profilu lipidowego krwi,
· polepszenie wrażliwości tkanek na działanie insuliny,
· uregulowanie (obniżenie) ciśnienia tętniczego krwi,
· zwiększenie wydolności organizmu.
Ważnym aspektem efektywności treningu jest także poziom wytrenowania bowiem im wyższy poziom, tym większe zużycie tlenu podczas wysiłku a to warunkuje większą ilość spalanego tłuszczu. Osoba o wyższym poziomie wytrenowania jest w stanie podczas tego samego wysiłku spalić więcej tłuszczu niż osoba mniej wytrenowana. Systematycznie zwiększając intensywność wysiłku wpływamy także na poziom wytrenowania, a więc na skuteczność przemian tłuszczowych w organizmie, dlatego tak ważna jest progresja treningu także u tych osób, u których głównym celem treningu jest utrata wagi.
fizjoterapia_um