Pojęcie komunikacji.
Komunikacja – jest zjawiskiem pierwotnym, poprzedzającym takie zjawiska jak polityka, ekonomia, czy religia i kultura.
Komunikacja społeczna może być przedmiotem badań naukowych, ale do tego celu potrzebujemy wielu interdyscyplinarnych metod.
Szukamy bogactwa i ograniczeń w definicjach słownikowych. Definicje najczęściej wywodzą się z greki lub łaciny.
Najbliższe znaczeniowo słowu komunikacja jest łacińskie communicatio – oznaczające doniesienie lub użyczenie. Pojęcie to wskazuje na rzecz. Komunikacja określana, jako communicatio nie oznacza użyczania czy donoszenia. Musimy znaleźć inne słowo określające tę czynność – łać. Communico. Pojęcie to ma dwa znaczenia:
a) Coś z kimś mieć wspólnego, z kimś coś dzielić; w tym znaczeniu pojęcie to nawiązuje do 3 innych pojęć łacińskich:
a. Communio – umocnić, upewnić, wzmocnić,
b. Communis – wspólny, powszechny, ogólny, zwykły, przyjęty,
c. Communitas- wspólność, poczucie łączności, wspólnota.
Przy pojęciu komunikacja idziemy w kierunku pojęć łacińskich, które określają efekt działania, czynność, która pozwala zbliżyć się do tego pojęcia, określających efekt działania i wskazują, że komunikacja to efekt działania. Należy przyjąć, że źródłosłowem słowa komunikacja jest łacińskie communis – wspólny.
b) Drugie rozumienie communico bliższe jest przekazywaniu komunikatu, oznacza komuś, czegoś udzielić, dopuścić do udziału. Communio w tym drugim znaczeniu wskazuje na pewne warunki wspólności, którą jest czynność udzielania czegoś przez kogoś. To rozumienie wskazuję jednokierunkowy proces i przez to może tworzyć warunki do powstawania wspólnoty.
Istota komunikacji
Jednokierunkowe użyczenie może wnosić pewne treści, które będą łączyć, lecz też mogą dzielić, oddalać, zniechęcać. Można, bowiem udzielać dobra atrakcyjnego, pożądanego, lecz także może oznaczać odrzucenie, ale również także negatywne dla odbiorcy odrzucenie: kara, nagana. Może to być wspólnota radości, ale także wspólnota nienawiści.
Walter Ong – „Przepaść między naszymi dwiema wewnętrznymi jaźniami, nie może być zamknięta. Możemy, bowiem przerzucić most nad tą przepaścią poprzez miłość. Wszystkie ludzkie komunikowania, nawet najbardziej jałowe, zawierają pewien rodzaj miłości, stosunek łączenia, komunii, stosunek do innej osoby, jako osoby. Ta miłość może być przemieszana z innymi postawami, pogardą, strachem, także sama może stać się okrutna. Nawet wykrzykiwana nienawiść ukazuje pewien typ złączenia pomiędzy wrzaskliwymi wrogami. W istocie wykrzykiwania nienawiść jest najpowszechniejszym z najbardziej jasnym przemieszaniem uczucia w stosunkach wrogich tak jak pomiędzy członkami grupy rodzinnej. Kiedy zapanuje totalna wrogość, werbalna komunikacja kończy się, osoba jest odcięta, nigdy już się do niej nie zwracamy, traktujemy ją jak rzecz.”
Z tego, co powiedział Ong, że wszystkie jasne, wrogie odniesienia się dwóch osób są komunikacją przez to, że czynią wspólnotę, Ta ustaje dopiero, gdy przekazy te przestają przepływać, ponieważ uczestnicy zdecydowali, że partner przestał dla nich istnieć, stał się rzeczą, nie jest już osobą. Ten stan odcięcia to brak wspólnoty poprzez ekskomunikację (excommunicatio – łac. Wydalenie ze wspólnoty).
Komunikacja, zatem czyni wspólnotę, ponieważ ludzie do siebie mówią, coś z siebie udzielają. Walter Ong łączy to z uczuciem miłości, która nawet w formie nienawiści nie traci swej pozytywnej treści budowania stosunków z innymi tzn. poprzez wrzaskliwą przyganę daję komuś do zrozumienia, że nadal wierzę w jego poprawę, możliwość zbliżenia, że jest osobą. Rezygnacja z komunikacji, kończy ten stosunek, odcina partnera od wspólnoty, eliminuje go. Także szerokie pojęcie komunikacji mieści się w łacińskiej definicji komunikacji.
Sens terminu komunikacja sugeruje, zatem, że celem komunikacji nie jest tylko wyrównywanie poziomu wiadomości (wymiana znaczeń) między nadawcą a odbiorcą, ale także budowanie porozumienia łączności, współudziału inaczej mówiąc tworzenia wspólnoty.
Ciekawy temat na komunikację porusza Mocher Fleischer: „Komunikacja to proces i leżący u jego podstaw mechanizm gwarantujący przystosowanie, dopasowanie, wytyczanie, sondowanie, rewidowanie i kontrolowanie socjalnie i kulturowo uwarunkowanych interesów, obiektywnie wytworzony przez jednostki i środowiska społeczne, funkcjonujących, jako konstruktywnych komunikatów i obrazów świata w celu wyprodukowania i zachowania systemu kultury. Komunikacja to proces wyrażania i konfrontowania interesów w obrębie dyskursów w celu wyprodukowania, sterowania celów dyskursów i zmiany ich danych. Zatem Fleischer wskazuje, iż komunikacja odbywa się poprzez dyskurs. Również komunikacja wg Fleischera nie jest ukierunkowana jedynie na przekazywanie informacji, lecz na odbywające się za pomocą komunikatów, dopasowanie, przystosowanie, sprawdzenie, negocjacje oraz definiowanie prowadzące do porozumienia się. Komunikacja oznacza, zatem przepływ a nie tylko przekazywanie jednokierunkowe informacji, czy innych treści, inaczej mówiąc informacje krążą w systemie. W komunikacji nie ma centralnego ośrodka, który przekazuje informację do całej populacji. Istnieje sieć nadawców oraz adresatów, czytelników komunikatów pełniących swoje role wymiennie.
Komunikacja społeczna, jako przedmiot interdyscyplinarny.
Komunikacja społeczna, jako nauka jest dyscypliną o procesach porozumiewania się ludzi. Stanowi ona obszar zainteresowań badawczych specjalistów z wieku dziedzin nauki, m.in. takich jak: semiotyka, czyli nauka o przekazywaniu wszelkiego rodzaju komunikatów,
-lingwistka, czyli nauka o badaniu nad przekazywaniem komunikatów werbalnych,
-semantyka - dział lingwistyki najbardziej związany z badaniem znaczeń,
-retoryka – sztuka efektywnego wykorzystania słów w pisaniu i mówieniu,
-psychologia – nauka badająca procesy myślowe,
-psychologia społeczna - jako nauka o procesach interakcji w małych grupach,
-antropologia społeczna i filozoficzna – nauki rozpatrujące człowieka, jako istotę społeczna powiązana ze światem kultury,
-socjologia – nauka o życiu grupowym człowieka,
-organizacja,
-zarządzanie,
-marketing,
Różni autorzy w zależności od reprezentowanej dyscypliny naukowej, wskazują w swoich opracowaniach na odmienne cechy komunikacji społecznej. Komunikację społeczną rozpatrują, jako m.in.:
-transmisje komunikatów,
-porozumiewanie się,
-proces rozumienia,
-społeczną interakcję,
-wymianę znaczeń,
-sposoby oddziaływania,
-przekazywanie informacji,
-rodzaj działań społecznych.
Dlatego też komunikacja oznacza przepływ, a nie tylko przekazywanie i transmisję informacji czy innych treści. W komunikacji informacje krążą w systemie. W komunikacji nie ma centralnego ośrodka, który przekazuje swoje treści do całej populacji, ale jest sieć nadawców i czytelników komunikatów, pełniących swe role wymiennie. Dlatego też dla oznaczenia przepływu przekazów i informacji między ludźmi posługiwać się będziemy pojęciem „komunikacji społecznej”. W obrębie semantycznym tego pojęcia występuje wiele różnych rodzajów komunikacji społecznej. Mamy komunikację horyzontalną (poziomą), wertykalną (pionową), werbalną, symboliczną i niewerbalną, formalną, nieformalną, intencjonalna, nie intencjonalna, osobowa, nieosobowa.
Komunikacja horyzontalna ma miejsce wówczas, gdy przepływ informacji odbywa się pomiędzy jednostkami lub grupami zajmującymi w danej hierarchii społecznej czy strukturze organizacyjnej, takie same albo podobne pozycje.
Komunikacja wertykalna ma miejsce, gdy przepływ informacji i innych przekazów odbywa się między osobami lub grupami zajmującymi różne pozycje.
Komunikacja werbalna to komunikacja dokonująca się za pomocą języka.
Komunikacja niewerbalna to komunikacją dokonująca się za pośrednictwem gestów i innych form ekspresji.
Komunikacja formalna, taka, gdzie przepływ informacji dokonuję się przez zinstytucjonalizowany system informacji.
Komunikacja nieformalna, taka gdzie przepływ informacji dokonuję się za pomocą kanałów nieoficjalnych.
Komunikacja symboliczna ma miejsce, gdy w trakcie przepływu informacji i innych przekazów wykorzystujemy określone symbole.
Komunikacja intencjonalna ma miejsce wtedy, gdy przepływ informacji i innych przekazów wywołany został w sposób zamierzony.
Komunikacja nie intencjonalna ma miejsce, gdy przepływ informacji wywołany został w sposób niezamierzony.
Komunikacja scentralizowana odbywa się za pośrednictwem koordynatora tzn. jednostki zajmującej centralną pozycje w grupie i dzięki temu mogącej kontrolować przebieg komunikowania się między innymi osobami.
Komunikacja zdecentralizowana ma miejsce, gdy wszyscy członkowie grupy mają możność swobodnej komunikacji między sobą. Przepływ informacji dokonuje się bez żadnych formalnych przewodników.
Komunikacja osobowa charakteryzuje się tym, że zarówno nadawca informacji czy innego przekazu jak i adresat pozostaje w bezpośredniej fizycznej bliskości. Komunikacja twarzą w twarz.
Komunikacja nieosobowa ma miejsce, gdy brakuje bliskości fizycznej i bezpośredniego kontaktu twarzą w twarz w trakcie przepływu informacji między nadawcą a adresatem. Często komunikację nieosobową określamy, jako komunikację społeczną technicznie uzbrojoną (za pośrednictwem Internetu, telefonu itd.)
Komunikacja masowa jest to zorganizowana i nieosobowa zapośredniczona komunikacja społeczna, która dzięki pośrednictwu technicznych środków masowego przekazu dociera do dużej liczby osób na całym świecie.
Do opisu różnych aspektów osobowej i nieosobowej komunikacji społecznej wykorzystywane są wyrażenia wskazujące na kanały komunikacyjne.
Kanał komunikacyjny to część struktury komunikowania pośrednicząca w przekazie informacji i sygnałów pomiędzy nadawcą a adresatem.
W komunikacji mamy 3 podstawowe kanały:
-niewerbalny,
-oralny,
-pisemny,
Drugorzędnym kanałem komunikacyjnym jest kanał elektroniczny.
Najbogatszym kanałem komunikacyjnym pod względem liczby dostarczanych informacji jest kanał oralny. Dzięki komunikacji bezpośredniej jest możliwy przekaz nie tylko komunikatu werbalnego. Zarówno nadawca jak i adresat mogą wykorzystywać zachowania niewerbalne swojego partnera.
13.02 wykład
14.02
Komunikowanie społeczne.
Ten łaciński rzeczownik został przyjęty przez kultury nowożytne, jako Communication, co oznacza, wejście we wspólnotę, uczestnictwo. Od 16 w. w związku z rozwojem poczty i dróg również tym pojęciem zaczęto oznaczać transmisję przekaz. Zatem w terminie communicatio zawarte są 2 podstawowe znaczenia. 1. Przemieszczanie ludzi i przedmiotów w przestrzeni za pomocą środków komunikacji, 2. Przekazywanie treści na odległość, za pomocą technicznych środków przekazów takich jak radio, telewizja, Internet. W naukach humanistycznych w tym teorii komunikacji, ale również w socjologii i komunikacji społecznej, gdy mówimy o komunikowaniu się, komunikowanie czy komunikacji generalnie mamy na myśli komunikację treści symbolicznych. Każdy z tych trzech terminów na nieco inny odcień znaczeniowy. Komunikacja wg tego humanistycznego podejścia występuje, kiedy dochodzi do przepływu informacji i innych komunikatów między partnerami aktu komunikacji. Termin komunikacja oznacza przepływ krążenie przekazów w systemie. Używając terminu przepływu można powiedzieć, że komunikacja to nieustanne krążenie informacji i innych przekazów między aktorami aktu komunikacji. Zjawisko to jest następstwem tego, że komunikacja, jako porozumiewanie się między ludźmi ma charakter kołowy a nie linearny. Wynika to przede wszystkim z faktu nieustannej wymiany sekwencji komunikatów między partnerami aktu komunikacji. Każdy z uczestników aktu komunikacyjnego ma skłonność do traktowania własnego zachowania, jako reakcji na odpowiednie zachowanie swojego partnera. W komunikacji nie ma dominacji nadawcy nad adresatem. Kształtuję się układ dwóch podmiotów. Partnerzy traktują się podmiotowo. W tym układzie nie traktuję się adresata, jako biernego odbiorcę, lecz jako czytelnika przekazu i czytelnika mediów.
Komunikowanie natomiast przy zastosowaniu kryterium przepływu wyraża jednokierunkowość. Nadawca mówi (podmiot) odbiorca słucha (przedmiot). Nadawca występuje w charakterze pomiotu, odbiorca występuje, jako przedmiot oddziaływania. Komunikowanie jest zjawiskiem bardziej rozpowszechnionym w przyrodzie niż komunikacja. Jest to spowodowane pragmatyką życia społecznego. Szczególnie ze względu na hierarchiczny układ różnych struktur przesyłających informacje i komunikaty. Ale ten typ nudzi. Boooring…
W społeczeństwie industrialnym i postindustrialnym do tego jest dostosowana cała infrastruktura komunikacyjna, która była do tej pory tworzona w poszczególnych etapach rozwoju cywilizacyjnego. Znaczenie komunikowania w społeczeństwie jest istotne również, dlatego, że całe dziedziny życia społecznego wymagają bardziej komunikowania niż komunikacji, komunikowanie w wielu wypadkach jest czynnością bardziej efektywną, dlatego też obie występują równolegle ze sobą w społeczeństwie.
Komunikowanie, jako proces.
Można wymienić kilka podstawowych:
-komunikowanie, jako transmisja – przekazywanie treści, informacji, idei, umiejętności, wg kogoś tam to właśnie ten akt nazywany jest komunikowaniem.
-komunikowanie, jako rozumienie – Adler twierdzi, że to proces, dzięki któremu rozumiemy innych i z kolei sami staramy się być zrozumianymi, komunikowanie jest procesem, przez który dwie osoby dochodzą do tych samych myśli lub uczuć,
-komunikowanie to działanie, wg kogoś tam, słowo komunikowania używamy dla określenia wszystkich sposobów, przez które ludzie oddziałują na siebie. Inne znaczenie mówi, że to użycie znaków i symboli, dzięki którym sprawowana jest władza.
-komunikowanie to łączenie, tworzenie wspólnoty, -komunikowanie to proces, który łączy nieciągłe części naszego otoczenia; komunikowanie to tworzenie społecznej całości z jednostek przy użyciu języka lub znaków. Komunikowanie to interakcja – komunikowanie to społeczna interakcja przy pomocy symboli.
-komunikowanie to wymiana – to wymiana znaczeń między ludźmi, możliwa jest w stopniu w jakim jednostki mają wspólne postrzeżenia, pragnienia i postawy.
-komunikowanie to składnik procesu społecznego – to akt komunikacyjny, który jest środkiem poprzez, który są wyrażane normy grupowe, sprawowana kontrola społeczna, przydzielane role, jak też dzięki komunikowaniu osiągana jest koordynacja wysiłków społeczeństwa.
Niektórzy autorzy obejmują nazwą komunikowanie wszelkie formy przekazu informacji zarówno między ludźmi, jak i pomiędzy zwierzętami i maszynami. Takie szerokie definiowanie komunikowania wywodzi się z tradycji cybernetyki, która to nauka stara się odkryć podobieństwa leżące u podstaw wszelkich procesów sterowania czy zarządzania. Inni autorzy zwłaszcza socjolodzy ograniczają to tylko do zjawisk porozumiewania się ludzi. Zatem komunikowanie w wielu naukach mimo pewnych różnic sprowadza się do przekazywania i oddziaływania. Zatem każdy proces komunikowania musi opierać się na schemacie komunikowania obejmującymi 3 elementy: nadawcę, przekaz i odbiorcę. To model kanoniczny. Jeżeli brak któregoś z tych elementów nie ma komunikowania ani pełnego opisu komunikowania. Komunikowanie społeczne jest rodzajem kontaktu nawiązanego za pomocą zmysłów bądź specjalnie do tego przygotowanych narzędzi (media), między co najmniej dwiema osobami, z których jedna (nadawca) przekazuje drugiej za pomocą zrozumiałych dla nich obu znaków pewne treści pojęciowe lub emocje z zamiarem wywołania u odbiorcy określonych reakcji.
Cechy komunikowania:
-jest specyficznym procesem społecznym, ponieważ odnosi się przynajmniej do dwóch jednostek i przebiega zawsze w środowisku społecznym,
-zachodzi w określonym kontekście społecznym determinowanym przez liczbę uczestników procesu, może to być kontekst interpersonalny, grupowy, instytucjonalny, publiczny, masowy lub międzykulturowy.
-jest to proces kreatywny, polegający na budowaniu nowych pojęć i przyswajaniu wiedzy o otaczającym świecie,
-ma charakter dynamiczny, polega na przyjmowaniu rozumieniu i interpretowaniu informacji,
-to proces ciągły, bowiem trwa od chwili narodzin człowieka aż do jego śmierci,
-to proces symboliczny, bowiem posługuję się symbolami i znakami, aby mogło dojść do procesu komunikowania uczestnicy tego procesu muszą stanowić wspólnotę semiotyczną, czyli muszą operować tymi samymi znakami i symbolami,
-to proces interakcyjny to znaczy, że między jego uczestnikami wytwarzają się określone stosunki, które mogą mieć charakter partnerski (symetryczne) lub opierać się na stosunku dominacji i podporządkowania (niesymetryczne, komplementarne),
-jest celowe i świadome, ponieważ działaniem każdego uczestnika procesu kierują określone motywy,
-jest nieuchronne, nikt nie może się nie komunikować, oznacza to, że ludzie zawsze i wszędzie będą się sobą porozumiewać, bez względu na ich uświadomione bądź nieuświadomione zamiary.
-jest procesem złożonym, czyli wieloelementowym, wielofazowym i może mieć charakter dwustronny i jednostronny,
-w przeciwieństwie do pewnych procesów fizycznych czy chemicznych, komunikowanie jest nieodwracalne, nie da się go cofnąć, powtórzyć czy zmienić przebiegu,
Każdy proces komunikowania składa się z kilku niezbędnych elementów, są one ze sobą ściśle powiązane i decydują o dynamicznym i transakcyjnym charakterze komunikatu. Do stałych elementów zalicza się:
-kontekst, - to warunki, w jakich odbywa się proces komunikowania, można mówić o kilku aspektach kontekstu komunikowania:
a) fizyczny – jest on wyznaczony przez otoczenie, czyli temperaturę, czas, miejsce;
b) historyczny – dotyczy takich sytuacji komunikacyjnej, w której uczestnicy odwołują się innych zaistniałych w przeszłości epizodów;
c) psychologiczny – odnosi się do sposobów,; w jakich uczestnicy procesu postrzegają się nawzajem np. życzliwość, formalność, bezpośredniość, jak to wpływa na znaczenia, jakie kreowane są w tym procesie,
d) kulturowy – jest systemem wiedzy, która jest udziałem relatywnie szerokiej grupy ludzi, łączy w sobie wierzenia, wartości, symbole, zachowania uznawane przez tę zbiorowość,
-uczestników – odgrywają role nadawców i odbiorców, w procesach sformalizowanych role te z reguły są jednoznacznie określone i nie wymienialne, w przypadku spontanicznego komunikowania, jednoczesne i wymienne. Każda jednostka jako uczestnik procesu komunikowania, jest produktem swojego indywidualnego doświadczenia, uczuć, idei, nastrojów, wykonywanych zajęć czy też religii, z tego powodu komunikat wysyłany i odebrany nie może mieć takiego samego znaczenia. Uczestników różnią 3 elementy: stosunek do innych, płeć, kultura, dlatego też jednostki komunikujące się mają ograniczony stosunek do pozostałych członków procesu, co wpływa na ich percepcję, komunikowanych myśli i uczuć,
-kanał – to droga przekazu i środek transportu, za pomocą, których przekaz pokonuję drogę od nadawcy do odbiorcy,
-szumy – to pojęcie wprowadzone przez cybernetyków, mogą mieć charakter wewnętrzny, zewnętrzny i semantyczny. Każdy szum może blokować odbiór na etapie kodowania. Szum wewnętrzny to uczucia i predyspozycje psychiczne uczestników komunikowania, (ból głowy, stereotyp, uprzedzenie). Szum semantyczny jest konsekwencją zamierzonego bądź niezamierzonego złego użycia przez nadawcę znaczenia, które blokuje jego odkodowanie przez odbiorcę, bowiem znacznie słów w kodzie werbalnym zależy od doświadczenia każdego człowieka, dlatego ludzie mogą interpretować znaczenia inaczej.
-sprzężenie zwrotne – to reakcja odbiorcy na komunikat po jego odkodowaniu, mówi on nam czy przekaz został usłyszany, zobaczony i zrozumiany, powoduje, że proces komunikowania ma charakter transakcyjny. Występują różne typy sprzężenia zwrotnego: pośrednie i bezpośrednie.
-komunikat – zajmuje miejsce centralne w procesie komunikowanie pomiędzy nadawcą a odbiorcą, komunikatem nazywamy każdy przekaz komunikacyjny, jest to kompleksowa struktura, na którą składają się znaczenia, symbole, kodowanie i dekodowanie, forma i organizacja.
-Znaczenia to czyste idee i uczucia istniejące w ludzkich umysłach, idee te i uczucia w trakcie procesu komunikowania przekładane są na znaczenia, które muszą być dzielone z pozostałymi uczestnikami procesu, inaczej bowiem byłyby dla nich nie zrozumiałe. Powodzenie procesu komunikowania zależy, zatem od operowania tymi samymi symbolami.
-Symbole to słowa, dźwięki, działania, dzięki którym znaczenie jest oznajmiane w innym jednostkom. Symbolem jest zarówno słowo jak i gest, mimika, ton głosu, również sygnały niewerbalne.
-Kodowanie to proces transformowania idei i uczuć w symbole i ich organizację. Proces odwrotny to dekodowanie. Kodowanie i dekodowanie zawierają także niewerbalne sygnały, które w istotny sposób wpływają na kreowanie znaczeń między uczestnikami komunikowania.
-Forma i organizacja związane są z kompleksową strukturą komunikatu, ponieważ znaczenia wymagają nadania im odpowiedniej formy i zorganizowania. Forma przekazu jest ważna szczególnie w przypadku komunikowania dziennikarskiego.
Kalietis