- Charakterystyczne rysy kina niemieckiego: wyczucie mocnych w wyrazie ujęć, odpowiednie operowanie światłem, całkowita swoboda ruchów;
- Film odzwierciedla mentalność narodu, nigdy nie jest dziełem jednostki;
- Dynamizacja przestrzeni – film obejmuje cały świat – Erwin Panowsky;
- Ciągłe powtarzanie tych samych tematów jest dowodem, że stanowią one odzwierciedlenie wewnętrznych potrzeb człowieka;
- W Niemczech przedhitlerowskich klasa średnia wykazywała przenikanie do wszystkich klas;
- Lata 1924 – 1929 – paraliż społeczny; zbiorowe tendencje przybierają na sile szczególnie wokresie skrajnych zmian społecznych;
- Po 1919 Republika Weimarska chyli się ku upadkowi;
Okres archaiczny (1895 – 1918)
- 1895 – bracia Składanowsky – zademonstrowali swój „Bioscop”’
- głównie filmy francuskie, amerykańskie i włoskie;
- 1906 – 1908 – zwiększa się metraż filmów, mówiony komentarz ustępuje napisom;
- Oskar Messter – niemiecki producent tego okresu, promotor filmu dźwiękowego;
- Paul Davidson- promotor kina niemego; kontakt z Maxem Reinhardtem – instytucja mająca na celu uregulowanie stosunków pomiędzy producentami adramaturgami
- Niemoralność filmu źródłem demoralizacji młodzieży;
- 1913 – „Obca dziewczyna” baśń, jeden z pierwszych filmów fantastycznych, reż, M. Reinhardt
- powodzenie filmów cowboyskich i komedii amerykańskich;
- 1913 – film detektywistyczny – Ernst Reichter aktor, występował jako Stuart Web ( Niemcy widzieli wielkiego detektywa zawsze pod postacią Anglika)
- Herman Hofker – o wojnie – dobra dla reformatorów filmowych; uwolnienie rodzimej produkcji od brzmienia konkurencji; możliwość stworzenia własnej kinematografii o narodowym charakterze;
- Filmy propagandowe – przeważnie inscenizowane
- Lata wojenne przygotowały pokolenie aktorów, techników, reżyserów..
- Repertory Company – towarzystwo repertuarowe – stały zespół aktorów;
- Asta Nielsen – duńska aktorka – „Otchłań” 1910 – Urban Gad;
- Pierwsze filmy niemieckie – twory czystej wyobraźni; niepokój psychologiczny Niemców
1. Paul Wagener – 1913 – „Student z Pragi”, scen Hans Heinz Ewers; temat: problem jaźni
na podstawie starej legendy; zaczerpnięcia Faust od Hoffmana, „Wqilliam Wilson” Poego; ubogi student Baldwin podpisuje pakt z czarownikiem Scapinellim; S. Ma otrzymać odbicie Baldwina w lustrze w zamian; Baldwin zakochuje się, ma dojść do pojedynku z zazdrosnym konkurentem, ukochana prosi Baldwina aby oszczędził życie swego rywala, sobowtór Baldwina uprzedza go i zabija rywala; sobowtór jest odbiciem jednej z dwóch jaźni Baldwina; Baldwin strzela do niego zabijając tym samym siebie;
2. 1915 – „Golem” Paul Wagener; scne. Henryk Goleem; tłem legenda o Rabbim Loewe z Pragi, który ulepił z gliny posąg Golemai robiąc magiczny znam na jego sercu, tchnął weń życie;
3. 1916- Otto Rippert –„ Homunculus” – Ottto Rippert – H. To sztuczny twór stworzony przez profesora Hansena; gdy poznaje tajemnicę swojego pochodzenia zakochuje sie jak Golem; pragnie zaskarbić sobie serca ludzi jednak ci odrzucają go;zabijaja jegopsa L; film w sposób zadziwiający wywołuje cień Hitlera – opanowany nienawiścią H. Staje się dyktatorem wielkiego kraju i postanawia dokonać strasznej zemsty za swoje cierpienia;
4. 1913 – „Inny” – Max Mack – realistyczne odbicie trzech poprzednich filmów; historia doktora Jekyla i Mr. Hyde’a; Jekyl – dr Hallers uważa, że rozdwojenie jaźni nie mogłoby mu się nigdy przydażyć, spada zkonia i kupa ;P, zapada w śpiączkę i budzi się inny, dokonuje napadu na wlasne mieszkanie, podczas przesłuchania zapada w sen i budzi się jako dr Hallers, zupełnie nieświadomy swego udziału w przestępstwie; potem zdrowieje i żeni się
- Narodziny „Ufy”-
- oddziaływanie władzy na produkcję filmową;
- ”Deulig” i „Bufa” – towarzystwa filmowe realizujące filmy dokumentalne obrazujące działalność wojenną;
- gen. Ludendroff zaleca połączenie głównych towarzystw filmowych – „Ufa” – propagowanie Niemiec; filmy propagandowe, kulturalne, oświatowe;
- film sposobem wywierania wpływu na masy;
Okres powojenny (1918 – 1924)
W skrócie: filmy monumentalne Lubitsha; innowacja wolności; ekspresjonizm Caligariego; tematy: tyrania i chaos, badania jaźni, namiętności impulsy świata chaosu, pragnienie znalezienia wyjścia z trudnej sytuacji; Masowa ucieczka pod „skorupę”
- ciut historii: listopad 1918 – bunt marynarzy; 1919 wygrana socjaldemokratów; w 1918 było juuż jawne, żepaństwa centralne muszą przegrać I wojnę światową, Niemcy chcieli atakować; 3 listopada wybuchł bunt marynarzy; rewolucja w Niemczech, demonstracje, strajki...; podpisano rozejm; działania komunistów: Karol Liebknecht i Rosa Luksemburg podsycali nastroje; 1919 próba przejęcia władzy przez komunistów, nie udało się; wybory do Zgromadzenia Narodowego – wygrali socjaldemokraci, F. Ebert objął rząd prezydenta;
- pierwsze filmy po wojnie: wycieczki w dziedzinę pornografii; uświadamianie seksualne Richarda Oswalda; zaspokajanie prymitywnych potrzeb; przyczyna takich potrzeb... obawa przed uwikłaniem się w działalność rewolucyjną; widowiska historyczne bla bla bla; sukces filmów zagraniznych; Pola Negri – nowa faworytka Davidsona;
- Lubitsh: filmy historyczne, monumentalne: „Madame Dubarry”, „ Anna Boleun”, „Żona Faraona”, „Sumurun”; eee m.in. masa a jednostka, samotność, jądro tłumu;
- Psychika: zamknięcie Niemców sobie; inwazja wolności: wstrząs doznany przez klasę średnią, nie było przygotowania do przyjęcia na siebie odpowiedzialności wolności; ucieczka w głąb duszy;
- Pierwowzór: „Gabinet doktora Caligari” – Hans Janowitz, Carl Meyer, Robert Wiene; Caligari symbolem fatalnych tendencji tkwiących w niemieckim systemie rządzenia; Meyer i Janowitz potępiali wszechobecna władze państwa, objawiająca się w ogłaszaniu powszechnych mobilizacji i deklaracji wojny; dekoracje by Herman Warm – „film musi być rysunkiem zbudzonym do życia”; sceneria przekształceniem materialnych obiektów w emocjonalne efekty, cienie, gotyckie kształty, liternictwo; ekspresjonizm jako przetłumaczenie fantazji szaleńca na język filmowy; film ten miał za zadanie scharakteryzowanie na ekranie zjawisk zachodzących w duszy ; dekoracje symbolizowały o wiele bardziej dobitnie niż koncepcja ram do scenariusza tę powszechną ucieczkę w głąb duszy; charakterystyczną dla powojennych Niemiec; temat tyranii, władanie duszą; podobnie jak świat hitlerowców Caligari obfituje w ponure wróżby, akty terroru, wybuchy paniki, sadyzm, pragnienie zniszczenia;
- Rudofl Kurt- „światło tchnęło w ekspresjonistyczne filmy duszę”
- Temat I: dusza stojąca w obliczu pozornie nieuniknionej alternatywy tyranii lub chaosu (nieustabilizowane społeczeństwo niemieckie); w zaledwie 10 lat później Niemcy hitlerowskie pogrążyły się w praktykach stanowiących konglomerat tych samych tortur fizycznych i psychicznych, jakie obrazował wówczas film niemiecki:
1. 1922 – „Nosferatu – symfonia grozy” – Friedrich Wilhelm Murnau, scen. Henryk Goleen,; adaptacja powieści Brama Stokera „Dracula”; film wprowadził typ wampira filmowego; Nosferatu nie może pokonać tych którzy mu się bez trwogi przeciwstawiają; polecam ;)
2. 1922 – „Vanina” Carl Meyer – o psychologicznych skutkach tyranii, „siła filmu niemieckiego leży w dramacie fantastycznym”; Niemcy mieli wówczas słabość do legend i ballad, które z uwagi na swój nierealny charakter były równie na czasie jak ekspresjonistyczne filmy; Vanina jest córką rojalisty – gubernatora sprawującego władzę z takim okrucieństwem, że rozjątrzony lud burzy się przeciwko niemu; bunt zostaje złamany, do więzienia wtrącony wódz rebeliantów Oktawio, jest w nim zakochana Vanina; guberantor zgadza się na ich małżeństwo ale w trakcie wesela ponownie wtrąca Oktawia do lochu i każe go powiesić; Vanina uwalnia ukochanego, razem uciekają do bram, w ostatniej chwili zostają aresztowani; Oktawio zostaje zaciągnięty pod szubienicę, gdzie gubernator w paroksyzmie śmiechu odczytuje wyrok śmierci, Vanina pada martwa...; wcześniej para wędruje przez niekończące się korytarze – ucieczka jakby w zwolnionym tempie;
3. 1922 – „Gracz doktor Mabuse” Fritz Lang – „stworzyć z postaci doktora Mabuse wszędzie obecną, nie dającąsię zlokalizować groźbę i w ten sposób pokazać społeczeństwo pod panowaniem tyranii”; doktor Mabuse przewodzi bandzie morderców, hipnotyzuje swoje przyszłe ofiary; unika zidentyfikowania przybierając różne postaci; prokurator Wenk prowadzi śledztwo...Mabuse po dwóch nieudanych atakach na życie Wenka hipnotyzuje go, wprowadzając w stan sprzyjający samobójstwu; udaje się go uratować, Mabuse traci zmysły...’ dekoracje – jaskrawe i sztuczne,
4. 1924 – „Gabinet figur woskowych” scen Henryk Goleen, rez Paul Leni, Leo Birinsky; trzy historie, epizody ukazujące typy tyranów będących postrachem w przeszłości: Herun-El-Rashid, Iwan Groźny, Kuba Rozpruwacz; pisze je młody, przymierający głodem poeta dla właściciela straganu; ostatni epizod jest snem poety; dekoracje Paul Leni, podobno niezłe ;) – dla oddania baśniowej atmosfery wiele elementów zapożyczonych było z ekspresjonizmu;
- temat II: badania na jaźnią, filmy obrazujące rozpasanie niepohamowanych instynktów; starożytna koncepcja Fatum; to od Losu zależy jak potoczy się nasze życie:
1.1921 – „zmęczona śmierć” Frizt Lang, scen. Thea von Harbou; działalność tyrana jest zawsze wynikiem Losu, wysłannik Fatum jest rzecznikiem tyrana ( lusi bunuel said; this was the film that inspired him tobecome a director „something in that film deeply moved me and illuminatem my life”); młoda dziewczyna i jej kochanek zatrzymują się w zajezdni; znika z nieznajomym; laska traci przytomność, pomaga jej aptekarz... (dużo tego)... ogolnie w śnie okazuje się, że nieznajomy jest Aniołem Śmierci, pokazuje jej świecie – dusze ludzkie; jeżeli dziewczynie uda się sprawić by płomienie trzech świec nie zgasły spełni on jedno z jej życzeń; trzy epizody: we wszystkich dziewczynę i jej kochanka prześladuje okrutny tyran; wszystkie płomienie gasną; śmierć daje jej ostatnią szansę: odzyska kochanka, jeśli dostarczy innego człowieka...; płonie dom, dziewczyna ratuje z płomieni płaczące dziecko, zamiast wykupić kochanka... wśród płomieni Śmierć prowadzi konająca dziewczynę do martwego kochanka, ich dusze, złączone na wieki, wędrują poprzez kwitnące wzgórza do nieba xD
2.1924 – „nibelungi”- scen. thea von harbou rez, frizt lang; aktorzy często ustawiają się w ornamentacyjne figury = wszechpotęga dyktatury (w reżimie hitlerowskim organizowanie mas w dekoracyjne oprawy); Hagen zwiastunem Hitlera ; detale sceniczne: np. cudowna mgła; w celu spotęgowanie plastycznej jedności szeroko stosowano proste, monumentalne konstrukcje architektoniczne ech;
- temat III: trzecia grupa filmów jaką zainspirował Caligari, wyzwolone, niezorganizowane namiętności i impulsy, które powstały w świecie chaosu;
1. filmy oparte głównie na scenariuszach Carla Meyera np. „Genuine: 1920 –w koncepcji Meyera postaci drobnomieszczańskie to opanowani przez instynkty mieszkańcy zwyczajnego świata - / „schody kuchenne” leopold jassner/ „szyny” lup pick/ „noc sylwestrowa”/ „Portier z hotelu Atlantic”...F.W.Murnau – dwie warstwy społeczne złączone mocnymi więzami –mundur portiera symbolem władzy dla niższej warstwy, gdy zostaje zwolniony wydaje im się, że zostali odsunięci od wyższego świata, z którym byli związani mundurem starego portiera...; portier obecny przy śmierci miliardera otrzymuje jego majątek;
filmy Meyera: stałr stosowanie ekspresjonistycznych środków wyrazu; postaci pozbawione imion –alegoryczne postaci potrzebne do uzewnętrznienia wewnętrznych wizji; brak napisów – instynkty, namiętności, rozwijają się poza sferą słownej artykulacji i dlatego nadają się przedstawiania bez ustnych wyjaśnień; światło jest światłem nierealnym oświetlającym „wewnętrzne” krajobrazy; całkowicie ruchoma kamera; aktor biernym narzędziem kamery;
- temat IV: dzieła wyrażające wewnętrzne pragnienie znalezienia wyjścia z trudnej sytuacji
np. szklanka wody, raskonikov,
1. Arnold Fanch – „cuda nart” 1920; „w walce z górami” 1921 – filmy o górach, radość i uroki górskich sportów
- filmy „ufy”
1. 1923 – „Ulica” Kar Grune – powrót przybiera formę rezygnacji; mąż wraca po nocnej przygodzie do domu – żałosna rezygnacja z życia; powstanie tego filmu – realistyczne tendencje – jasno dowodzi, że ucieczka pod „skorupę”, symptomatyczna dla powojennego okresu, miała się ku końcowi;
- niechęć niemieckiego mieszczaństwa od uniezależnienia się pochodziła ze strachu przed utratą nie tylko socjalnych przywilejów, ale również i tych różnorodnych potencjalnych możliwości, jakie – tak mu się przynajmniej wydawało – odkryło ono w samym sobie
- wzorujące się na tematyce „ulicy” filmy artystyczne – bohater zrywa ze społecznym konwenansem aby rzucić się w wir życia: np. „zjawa” murnau 1921,
Stabilizacja (1924 – 1929)
Amerykanizacja, Filmy kontyngentowe. Zainteresowanie światem zewnętrznym... realizm. „Kulturfilme” – filmy dokumentalne. Filmy Zille’owskie. Fritz Lang – fantazje na tematy techniczne. Filmy uliczne i młodzieżowe. Działanie sparaliżowanej duszy zbiorowej – nowa rzeczowość. Zwycięstwo partii marksistowskich; krytyka społeczna. Niemiecka Liga Filmu Niezależnego.
Historia: 924 – plan reparacji Dawesa –regulował sprawę reparacji, włączając Niemcy do systemu finansowego aliantów; kres – 1929; obfitość zagranicznych pożyczek; modernizacja, rozbudowa zakładów; pięciokrotne zwiększenie się liczby urzędników; Niemcy Republiką;
1925 – po stabilizacji marki przemysł filmowy doznał poważnego wstrząsu spowodowanego przerwaniem eksportu; Po wprowadzeniu w Niemczech waluty opartej na złocie rynek niemiecki stał się niezwykle atrakcyjny dla przemysłowców Hollywoodu. Zalanie rynku amerykańskimi produkcjami, wykupywanie kin. Dekret: na każdy wyświetlany film zagraniczny winien być wyprodukowany jeden film niemiecki.
Filmy kontyngentowe: wiele z tych filmów nie weszło na ekrany; powodem ich powstania było zdobycie „certyfikatu kontyngentowego”, który upoważniał posiadacza tego certyfikatu do importu filmu zagranicznego
1925 – interwencja „Paramount and Loew Inc.” (Metro Goldwyn) – pożyczka dla „Ufy”; oddać miała swoje kontyngentowe certyfikaty i liczne kina.
Filmy okresu stabilizacji – zainteresowanie światem zewnętrznym, przenoszenie akcentu z widziadeł na zjawiska rzeczywiste; z wyimaginowanych krajobrazów na naturalne otoczenie; filmy te w istocie swojej były realistyczne. Filmy wyrażały stan paraliżu.
Hollywood wykupywało wielu wybitnych niemieckich techników i artystów.
Amerykanizacja filmu niemieckiego.
Filmy dokumentalne – Kulturfilme – od 1924 realizowała je „Ufa”; głównie krótkometrażówki; „świat jest piękny, jego odbiciem jest Kulturfilme”
1925 – „Droga do zdrowia i piękna” – propaganda gimnastyki, sportu; odwrócenie uwagi współczesnych od istotnych schorzeń epoki, których gimnastyka nie była w stanie wyleczyć;
Filmy Zille’owskie – 1925 – 1926 – Heinrich Zille – berliński rysownik; filmy nie uciekały przed spojrzeniem w oczy społecznej rzeczywistości
Niemoc zdolności intelektualnych dotknęła także technikę filmową; mechanizacja wszystkich procesów montażowych; puszczanie kamery w ruch bez opamiętania;
Wielkie filmy grupy A:
1925 – „Świętoszek” scen. Carl Mayer; rez. F W. Murnau ; film “Ufy” wyeksponować hipokryzję jako podstawowy nałóg współczesnego społeczeństwa; w tym celu wprowadził opowieść stanowiącą klamrę filmowej adaptacji powieści Moliera;
1926 – „Faust” reez. F W. Murnau; scen. Hans Kyser – cały szereg technicznych pomysłów; kamera poruszała się na wózku pomysłu Hansa, rozbudowane atelier, krajobraz pełen miast, lasów i wiosek; podróż Mefista z Faustem; http://pl.youtube.com/watch?v=7TCfNFckx6Q&feature=related
http://pl.youtube.com/watch?v=JpkObnyzPhE&feature=related
Fritz Lang: fantazje na tematy trchnizne;
1. „Metropolis” 1927 – metoda Shuftana – polegała na zastosowaniu pomysłowej przystawki lustrzanej, która pozwala zastąpienie gigantycznych budowli małymi makietami; film porusza problem buntu robotników przeciwko klasie panującej górnego miasta; kończy się pojednaniem obu światów;
2. „Szpiedzy” 1928 – film odzwierciedla stan obojętności charakterystyczny dla tego okresu; szpieg wciela się w różne postacie; wywiad i kontrwywiad ukazany na tym samym poziomie; as wywiadu oddaje się szpiegostwu dla samego szpiegostwa;
3. „Kobieta na księżycu” - 1929 – pocisk rakietowy przenosi bohaterów na księżyc
filmy narodowe: Sven Noldan – twórca map pól bitew i ruchów wojsk – były pokazywane metodą filmów animowanych ; np. hitlerowskie filmy „chrzest ognia” , „zwycięstwo na Zachodzie”
filmy uliczne: podjęły na nowo tematykę poruszoną przez Grunego ( „Ulica” 1923 ); bunt jednostki pragnącej uciec od domowego ogniska na ulicę; ulica przestaje być jednak w tych filmach straszną dżunglą; np. „Zatracona uliczka” 1925 Pabst ; w filmach ulicznych występuje współzależność dwóch środowisk, które w „Ulicy” Grunego znajdowały się w sprzecznościach nie do usunięcia;. Filmy uliczne wyrażają w przenośni niezadowolenie z ustabilizowanego ustroju republikańskiego... warto życ tylko poza światem burżuazyjnym. W większości tych filmów po buncie przeciwko systemowi następuje poddanie się temu systemowi.
Filmy młodzieżowe: charakter sennych marzeń, wywodzących się ze sparaliżowanych pokładów zbiorowej mentalności np. 1928 „Banda rozbójników” 1926 „nieślubne dzieci”/w grupie filmów młodzieżowych przeważały filmy poświęcone wewnętrznym konflikt osiemnastolatków; dramaty syn – ojciec’ podobne były do filmów ‘ulicznych’ - tak samo jak one podkreślały prawo do buntu;
1. „miłość maturzysty” robert land – młody uczeń terroryzowany przez swego opiekuna i nauczycieli do tego stopnia, że pozostaje mu tylko jedno wyjście: samobójstwo.
Filmy młodzieżowe cieszyły się popularnością na przestrzeni całego okresu republikańskiego.
Filmy hitlerowskie w dalszym ciągu opowiadały o życiu młodzieży, pokazywały młodzież jako fundament hitleryzmu.
Filmy młodzieżowe zupełnie jawnie potępiają tyranię i autorytaryzm, dyscyplinę dorosłych, atakując z niespotykaną dotąd bezpośredniością władzę; przejmują rolę filmów „ulicznych”; wyrażają one niezadowolenie z panującego ustroju i przepowiadają jego upadek;
Ale... popierają przystosowanie się do autokratycznego ustroju, właśnie dlatego, że dążą do wywołania buntu przeciwko niemu. Młodzi buntownicy często przeradzają się w starych tyranów. Paradoksalnie współzależność między tyranem a buntownikiem.
Nowy realizm – nowa realność - filmy tej grupy ujawniają działanie sparaliżowanej duszy zbiorowej; ukazują jak reaguje ona na istniejącą sytuację. Termin nowy realizm- - nowa rzeczywistość – do zdefiniowania nowego realizmu w malarstwie, pojęcie to odpowiadało wczesnym nastrojom rezygnacji i cynizmu. Nowa rzeczywistość wyraża stan paraliżu, unika jakiegokolwiek angażowania się; niechęć do zadawania pytań, do zajmowania jakiegokolwiek stanowiska.
Georg Wilhelm Pabst –
1925 „Zatracona uliczka“ –film pokazywał Wiedeń podczas inflacji; śmiały realizm; pokazywała kontrast między bezwzględnymi spekulantami a pogrążoną w nędzy klasą średnią; błyszczące światłem luksusowe restauracje i słabo oświetlone mieszkania nawiedzone głodem; hałaśliwa wesołość i milczące pogrążenie w smutku.
1926 „Tajemnica duszy“
1927 „Miłość Joanny Ney”
Pabst kładzie duży nacisk na rolę montażu; wykorzystuje najdrobniejsze fragmenty obrazu, aby móc oddać najsubtelniejsze wrażenia. W „Miłość Joanny Ney” ukazuje przekrój różnych warstw społecznych, film przybiera miejscami charakter reportażu, dającego obraz choroby europejskiego społeczeństwa. Przedmioty pomagają mu w odmalowywaniu rzeczywistości.
...
Kalietis