Jak napisać pracę na maturze z WOS-u.pdf

Rozprawka z WOS-u

Rozprawka naleŜy do tych form wypowiedzi pisemnych, którymi posługujesz się juŜ od szkoły podstawowej.

Składa się z trzech podstawowych elementów:

- wstępu (tezy lub hipotezy),

- rozwinięcia (argumentów),

- zakończenia (podsumowania).

Co będzie zawierać wstęp rozprawki?

We wstępie stawiamy tezę, czyli twierdzenie wyraŜające pogląd naukowy, stwierdzające zjawisko, fakt

zdarzenie; inaczej załoŜenie (MAŁY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO, pod red. S. Skorupki, H. Auderskiej,

Z. Łempickiej, PWN Warszawa 1989 s. 827.), które zamierzamy w dalszej części naszej wypowiedzi

udowodnić. MoŜemy równieŜ sformułować hipotezę – zdanie nie w pełni uzasadnione, tłumaczące pewne

stwierdzone fakty; przypuszczenie (MAŁY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO..., s. 224). W tezę wierzymy i w

rozwinięciu zamierzamy ją nadal bronić, natomiast hipoteza będzie dopiero przez nas udowadniana i w

konsekwencji moŜe doprowadzić do sformułowania wielu róŜnych tez lub jednej.

Od dłuŜszego czasu zastanawiałam się...; Interesuje mnie problem...; W moich rozwaŜaniach chciałabym...;

Wielokrotnie próbowałam znaleźć odpowiedź na pytanie...; Postaram się dowieść... – to tylko niektóre

przykłady formułowania pierwszych zdań wstępu. Równie dobrze moŜemy rozpocząć od cytatu lub pytania.

W jaki sposób uporządkować argumenty w rozwinięciu?

Rozwinięcie zawiera spójne argumenty i kontrargumenty dotyczące postawionej tezy lub hipotezy. Dlatego

waŜne jest stosowanie słownictwa: Na potwierdzenie postawionej tezy przytoczę najwaŜniejszy argument...;

Swoje rozwaŜania rozpocznę od...; Po drugie...; To tylko jedna strona... musimy pamiętać jeszcze o....; Moje

rozwaŜania nie byłyby rzetelne gdybym nie opisała...; NaleŜy wziąć jeszcze pod uwagę...; Według mnie...;

UwaŜam...; Następnie przejdę....

Pamiętaj takŜe o wyrazach oceniających, które będą podkreślać Twoje stanowisko, czyli: niewątpliwie, w

gruncie rzeczy, na dobrą sprawę; z całą pewnością, jestem przekonana, Ŝe...

Co moŜe być Twoim argumentem?

Wszystko, czyli fragmenty badań społecznych, cytaty, odwołanie się do autorytetów. Pamiętaj jednak o tym co

wcześniej przeczytałeś na temat stosowania argumentacji w wypracowaniu, a jeŜeli tego nie zrobiłeś to

koniecznie przeczytaj.

Jakie będzie Twoje zakończenie?

Zakończenie rozprawki najczęściej rozpoczyna się od słów: Swoje rozwaŜania chciałabym podsumować..; Z

moich rozwaŜań wynika...; Myślę, Ŝe przytoczyłam wystarczająco wiele argumentów potwierdzających tezę,

Ŝe...; Po dokonaniu analizy wszystkich argumentów odpowiedź na postawione pytanie we wstępie jest łatwa i

...; Jak widać... i musi zawsze zwierać końcowy wniosek oraz być ogólnym posumowaniem Twoich rozwaŜań.

A teraz czas na sprawdzenie się i samodzielne napisanie rozprawki.

Opracowanie: Urszula Małek

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Jak napisać list na maturze z WOS-u?

Najprostsza forma wypowiedzi z jaką moŜesz zmierzyć się na maturze z wiedzy o społeczeństwie na poziomie

podstawowym to list. Listy piszemy od zawsze i nie tylko po to aby zdać egzamin, ale przede wszystkim dlatego

aby wyrazić swoje zdanie, pogląd, opinię lub przekazać komuś informację o sobie.

Drogi Maturzysto!

Najprostsza forma wypowiedzi z jaką moŜesz zmierzyć się na maturze z wiedzy o społeczeństwie na poziomie

podstawowym to list. Listy piszemy od zawsze i nie tylko po to aby zdać egzamin, ale przede wszystkim

dlatego aby wyrazić swoje zdanie, pogląd, opinię lub przekazać komuś informację o sobie.

List egzaminacyjny prawie niczym nie róŜni się od tych, które piszesz w formie elektronicznej, czy teŜ

tradycyjnej do swoich przyjaciół. Na początku musisz dokładnie wskazać adresata np. Radny Gminy Biała lub

Poseł Adam Kowalski. Następnie uŜyj zwrotu „Szanowny Panie” i od akapitu rozpocznij „przelewanie” na

papier swoich pomysłów, protestów i wątpliwości. Pamiętaj aby jasno przedstawić swoje stanowisko w

opisywanej sprawie.

Nigdy nie osiągnęlibyśmy nic, nawet w najprostszych sytuacjach dnia codziennego gdybyśmy nie mieli

argumentów na poparcie naszych próśb, czy teŜ Ŝądań. Dlatego teŜ w liście, którzy moŜe być Twoim zadaniem

egzaminacyjnym uzasadnij swoje stanowisko. Teraz z pewnością zadasz mi pytanie: A gdzie szukać

argumentów? Odpowiedź jest prosta: wszędzie, a przede wszystkim w Twoim arkuszu egzaminacyjnym.

Jeszcze nim rozpoczniesz pisanie listu odszukaj te zadania, które mogą być pomocne w wykonaniu polecenia

egzaminacyjnego. Wymień argumenty, którymi moŜesz się posłuŜyć a następnie je uzasadnij. Uzasadnienia

moŜesz szukać takŜe poza materiałem zawartym w arkuszu egzaminacyjnym. WykaŜ się znajomością tego co

nauczyłeś się na lekcjach wiedzy o społeczeństwie, ale równieŜ innych przedmiotów.

UŜywaj zwrotów retorycznych, pytań i miej w sobie duŜo odwagi, bo nie tylko wypowiadasz się w waŜnych

sprawach publicznych ale piszesz po to, aby zdać dobrze, a nawet bardzo dobrze egzamin z wiedzy o

społeczeństwie. Miej siłę w przekonywaniu do swoich racji. Nie bój się, poniewaŜ masz prawo do swoich

poglądów. Pamiętaj jednak, aby nikogo nie obrazić, bo Twoja wolność słowa kończy się na wolności innego

człowieka.

Nie zapomnij na koniec listu krótko podsumować opisywany problem i jeszcze raz jasno wyrazić swoje

stanowisko. Zakończ list zwrotem: „Z powaŜaniem” lub „Z wyrazami szacunku” i wstaw np. XYZ, przecieŜ nie

moŜesz podpisać się imieniem i nazwiskiem na pracy egzaminacyjnej.

Na początku listu lub na jego końcu moŜesz umieścić jeszcze wskazanie miejscowości i po przecinku datę. Ale

na pewno na początku listu (u góry po lewej stronie) musisz napisać dane osoby, która pisze list oraz jej adres.

Nadal miej w pamięci, Ŝe jest to praca egzaminacyjna i nie moŜesz ujawniać swoich danych.

To tyle o liście teraz zapraszam do dalszego czytania materiałów przygotowanych przez Centrum Edukacji

Obywatelskiej dla maturzystów, które moŜe chociaŜ w pewnym stopniu ułatwią Tobie przejście przez pisemny

egzamin maturalny z wiedzy o społeczeństwie. I jeszcze jedno, na koniec do listu - PISZ NA TEMAT - zawsze

pamiętaj o treści polecenia egzaminacyjnego.

Z powaŜaniem

Urszula Małek

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Wypracowanie z WOS-u

W czasie egzaminu maturalnego z wiedzy o społeczeństwie na poziomie rozszerzonym zmierzysz się z

napisaniem pracy. Punktacja arkusza poziomu rozszerzonego (będziesz go pisać przez 180 minut) opiera się na

waŜnych dla Ciebie zasadach:

- maksymalnie moŜesz uzyskać 50 pkt,

- arkusz składa się z trzech części; I- 20 pkt; II – 10 pkt; III – 20 pkt,

- za wypracowanie otrzymasz 20 pkt (część III arkusza).

Jak wynika z tego zestawienia, aby dobrze zdać maturę z wiedzy o społeczeństwie naleŜy dobrze napisać

ostatnie zadanie w arkuszu, czyli pracę. Jak to zrobić?

Myślę, Ŝe najlepszym sposobem odpowiedzi na to pytanie, będzie prześledzenie kolejności działań, które

powinieneś podjąć, gdy będziesz pisać pracę maturalną.

DZIAŁANIE 1

Na początek (chociaŜ wydaje się to banalne) musisz zrozumieć temat zadania, czyli "odkodować" znaczenie

słów z jakich zbudowane jest polecenie. Dla ułatwienia moŜesz podkreślić tzw. słowa klucze, czyli pojęcia

najbardziej związane z tematem.

DLACZEGO BADASZ ZNACZENIE SŁÓW?

ROBISZ TO DLATEGO, ABY MIEĆ PEWNOŚĆ O CZYM BĘDZIESZ PISAĆ.

Przykład 1

Temat: Państwo wolne od przemocy. Przedstaw róŜnorodne czynniki, które mają wpływ na poczucie

bezpieczeństwa obywateli w państwie. Wypowiedź uzasadnij odwołując się do czynników społecznych,

politycznych, ekonomicznych, psychologicznych. Wymień i scharakteryzuj po dwa czynniki w kaŜdego rodzaju.

Wykorzystaj dwa materiały źródłowe zamieszczone w części II arkusza .

Pisząc na ten temat główny nacisk powinieneś połoŜyć na czynniki, które powodują, Ŝe obywatel czuje się

bezpieczny w państwie. Następnie musisz postawić sobie pytania i jednocześnie udzielić na nie odpowiedzi.

Pytanie: Co rozumiemy przez słowo czynnik?

Odpowiedź: Czynnik to inaczej przyczyna zjawiska; jeden ze składników warunkujących coś.

Pytanie: Jakie mogą być czynniki, które powodują poczucie bezpieczeństwa obywateli w państwie?

Odpowiedź: W odpowiedzi na to pytanie naleŜy wymienić konkretne przykłady (np. surowe prawo, sprawny

aparat ścigania, miejsce zamieszkania obywateli itp.) lub kategorie czynników. My wymieniamy kategorie.

Czynniki które wpływają na bezpieczeństwo obywateli w państwie to: społeczne, polityczne, ekonomiczne

(gospodarcze), psychologiczne (osobowościowe).

Przykład 2

Temat: Wykształcenie w systemach wartości młodzieŜy. W odpowiedzi uwzględnij m.in. materiały źródłowe

zamieszczone w arkuszu egzaminacyjnym.

W tym temacie główny nacisk powinieneś połoŜyć na odpowiedź na pytanie: Jakie znaczenie dla młodzieŜy ma

wykształcenie? Natomiast kluczowe pojęcia, które warto zdefiniować w pracy – definicja powinna być

wpleciona w tekst na początku - to: wartość, młodzieŜ, wykształcenie.

W ćwiczeniach zamieszczonych poniŜej sprawdź rozumie treści poszczególnych poleceń.

Po przeczytaniu tematów podkreśl słowa klucze a następnie postaw pytania i udziel na nie odpowiedzi.

Ćwiczenie 1

Rola Stanów Zjednoczonych w polityce międzynarodowej. W odpowiedzi uwzględnij m.in. materiały źródłowe

zamieszczone w arkuszu egzaminacyjnym.

Ćwiczenie 2

"Winniśmy szanować tych, którzy są szczodrzy, a nie tych, którzy mogą sobie na szczodrość pozwolić, i

podobnie tych, którzy posiedli wiedzę, a nie tych, którzy nic nie umiejąc, mają sposobność rządzenia

państwem." – napisał w "Księciu" Niccolo Machiavelli. W jaki sposób myśl Machiavellego odnosi się do

współczesnych polityków? Odpowiedz w oparciu o przykłady.

DZIAŁANIE 2

Pisząc wypracowanie powinieneś wykorzystać zadania z arkusza egzaminacyjnego. Dlatego przyjrzyj się im

dokładnie i odpowiedzieć na pytania:

Co one zawierają?

Które elementy będziesz mógł zastosować w eseju lub rozprawce?

W przypadku arkusza matury rozszerzonej część II to analiza tekstów źródłowych, badań itd., za którą moŜesz

otrzymać max 10 pkt.

PRZYWOŁANIE DANYCH Z ARKUSZA EGZAMINACYJNEGO JEST PUNKTOWANE.

W brudnopisie (sprawdź, czy arkusz go zawiera) zapisz swoimi słowami (nie przepisuj) waŜne szczegóły: dane

statystyczne, tytuły raportów badań lub innych publikacji, nazwiska, daty, pojęcia itp., czyli wszystko co

moŜesz wykorzystać w swojej pracy.

Przez cały czas musisz jednak uwaŜać, aby nie zagubić się w gąszczu szczegółów. Dlatego wybieraj tylko

najwaŜniejsze informacje.

Nie moŜesz zapomnieć o innych źródłach (materiałach, które nie są umieszczone w arkuszu), czyli

przeczytanych ksiąŜkach, artykułach a nawet ilustracjach czy zdjęciach, które związane są z tematem Twojego

zadania. Wypisz je, ale szczególną uwagę zwróć na aktualne wydarzenia.

UWAGA!!!

Najczęściej popełniany błąd przez uczniów (maturzystów) to brak nie tyle umiejętności wyciągania wniosków

z badań społecznych, ale brak umiejętności obliczania procentów.

Np. jeŜeli w 2003 r. 50% badanych opowiadało się za przeprowadzeniem Nowej Matury, a w 2004 r. było to

juŜ tylko 30%, to zmiana poglądów oznacza spadek o 20 punktów procentowych nie 20%.

JeŜeli chcesz obliczyć o jaki procent spadła liczba badanych, którzy są zwolennikami Nowej Matury to

pamiętaj, Ŝe procent jest zawsze stosunkiem do całości i obliczamy go w naszym przykładzie jako proporcję i

będzie to 40%.

DZIAŁANIE 3

Twoje notatki w brudnopisie muszą być jasne, szczegółowe i zwięzłe. Dlatego pisz np. argumenty i

potwierdzające je dane statystyczne. Stosuj: podkreślenia, wypunktowania; tytuły, podtytuły i DUśE LITERY.

Niestety nie moŜesz stosować na egzaminie maturalnym kolorowych długopisów, ale gdy juŜ sporządzisz

notatki i dokonasz jeszcze raz analizy tekstu, moŜesz np. przy najwaŜniejszych argumentach postawić

wykrzykniki (liczba wykrzykników będzie dodatkowo podkreślać znaczenie poszczególnych argumentów),

strzałki, czy obwódki tekstu.

ROBIĄC NOTATKI NIE PISZ CAŁYCH ZDAŃ.

DZIAŁANIE 4

Przygotuj plan zadania. JeŜeli chcesz aby Twoje wypracowanie nie było chaotyczne potrzebujesz planu a

dokładnie zarysu tez, które będziesz udowadniać. Dlatego jeszcze raz wróćmy do analizy tematu

egzaminacyjnego – pytania egzaminacyjnego (DZIAŁANIE 1).

Po dokładnym (ponownym) przeczytaniu polecenia, które masz wykonać zadaj sobie pytanie: O co w nim

chodzi? Następnie napisz odpowiedź swoimi słowami. Wypisz dowolne punkty, które będą odpowiedzią na

Twoje pytanie. Zwróć jednak uwagę na to, co w poleceniu masz dokładnie zrobić. Oto przykłady.

Temat: Wyjaśnij role mediów we współczesnym świecie.

Słowo "wyjaśnij" oznacza: wytłumacz, zinterpretuj, podaj powody, objaśnij.

Temat: Oceń działania polskich parlamentarzystów.

Słowo "oceń" oznacza: wydaj opinie o kimś lub o czymś; określ wartość; wypowiedz sąd o kimś lub o

czymś;

Temat: Scharakteryzuj pozycję ustrojową Prezydenta RP.

Słowo "scharakteryzuj" oznacza: określ charakterystyczne cechy kogoś lub czegoś.

Temat: Porównaj kompetencje Prezydenta RP i Prezesa Rady Ministrów.

Słowo "porównaj" oznacza: zestawić jakieś cechy, znaleźć podobieństwa i róŜnice.

UWAGA!!!

Sporządzony plan w czasie pisania wypracowania na egzaminie maturalnym odgrywa bardzo waŜną rolę,

poniewaŜ daje pewność, Ŝe treść Twojego zadania będzie zgodna z tematem a dobrane argumenty nie będą

przypadkowe. Dlatego najpierw moŜesz napisać wszystko co przychodzi Ci do głowy, a później odpowiednio

to uporządkuje. Nie moŜesz jednak zapomnieć o czasie. Cały egzamin rozszerzony trwa tylko 180 min.

DZIAŁANIE 5

KaŜde wypracowanie wymaga wstępu, rozwinięcia i zakończenia. I tak, pisząc wstęp moŜesz zastosować jedną

z poniŜszych zasad:

- unikasz ogólników i od razu wskazujesz na odpowiedni aspekt pytania,

- określasz główne kwestie tematu i dzięki temu tworzysz wprowadzenie,

- stawiasz pytania.

Oto przykłady kilku wstępów:

Przykład 1 Józef Kozielecki Polityka nr 13/2001 (2291)

Esej: Prawda, wina, wstyd

Słowo "przepraszam", waŜne i cenne w Ŝyciu codziennym, nabiera w pewnych okolicznościach wymiaru

historycznego. śeby jednak historyczne przeprosiny miały wartość, muszą spełniać kilka trudnych warunków.

Przykład 2 Adam Krzemiński Polityka nr 35/2000 (2260)

Esej: Prywatnie, słuŜbowo, państwowo

Denuncjujemy bliźnich od początku świata. Człowiek swój pierwszy donos złoŜył juŜ w raju. Adam, nie pytany,

zadenuncjował Ewę przed Bogiem, Ŝe to ona mu dała zakazany owoc... Tym razem przynajmniej powiedział

prawdę. Potem juŜ ludzie musieli na tyle się nawzajem oczerniać, kłamiąc przy tym ile wlezie, Ŝe Bóg wyrył na

kamiennych tablicach: nie będziesz składał fałszywego świadectwa.

Przykład 3 Mirosław Pęczak Polityka nr 30/2000 (2255)

Esej Polak nie wiadomo skąd

Trochę na wschodzie, trochę na zachodzie, z południowym temperamentem. RóŜnice między kulturami nie

sprowadzają się wyłącznie do tego, co widać nieuzbrojonym okiem. Tkwią głęboko w ludzkich nawykach,

gestach, w sposobach korzystania z przestrzeni, a takŜe w specyfice pojmowania czasu. Dlatego kiedy

zastanawiamy się nieraz czym my, Polacy, wyróŜniamy się spośród innych ludów, warto, byśmy brali pod

uwagę istnienie owej ukrytej kultury.

Teraz spróbujmy napisać wstęp, który będzie składał się z pytań i będzie wprowadzeniem do eseju na temat.

Rola wartości w Ŝyciu młodzieŜy.

Oto proponowany wstęp:

Co w Ŝyciu jest najwaŜniejsze? O co warto zabiegać? Jakie wartości nami kierują? Jakie są cele, a jakie środki

do ich realizacji?- to najczęściej stawiane pytania i to nie tylko przez młodych ludzi kończących szkoły średnie,

ale takŜe przez dorosłych. Pytania o system wartości, pytania o to czym kierujemy się w naszym Ŝyciu są

wpisane w człowieczeństwo i nie dotyczą tylko stosunku do Boga, rodziny, przyjaciół, czy ojczyzny, pojawiają

się w zwykłych sytuacjach dnia codziennego, zawsze wtedy gdy musimy dokonywać wyborów.

Do dwóch tematów zamieszczonych poniŜej napisz wstęp, starając się wykorzystać wcześniejsze informacje.

Temat 1

Porównaj pozycję ustrojową prezydenta w USA i RFN. Określ (nazwij) systemy polityczne w obu krajach oraz

strukturę władzy wykonawczej. WskaŜ podobieństwa i róŜnice związane z zasadami prawa wyborczego na

urząd prezydenta, relacjami prezydent – władza ustawodawcza, funkcją głowy państwa i prowadzeniem polityki

zagranicznej. Wykorzystaj materiały pomocnicze.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: