Zachowania intymne Morris Desmond.pdf

MORRIS DESMOND

Z ACHOWANIA INTYMNE

( P RZEŁOŻYŁ P AWEŁ P RETKIEL )

SCAN- DAL

WSTĘP

Intymność oznacza bliskość, i od razu muszę wyjaśnić, że traktuję to dosłownie.

Zgodnie z moją terminologią akt intymności dokonuje się zawsze wtedy, gdy dwie osoby

wchodzą ze sobą w kontakt cielesny. Niniejsza książka dotyczy natury tego kontaktu, czy

będzie to uścisk dłoni czy zespolenie miłosne, poklepanie po plecach, uderzenie w twarz,

wykonanie manikiuru czy też interwencja chirurgiczna. Każdemu fizycznemu kontaktowi

dwojga ludzi towarzyszy coś szczególnego i właśnie to coś postanowiłem przestudiować.

Stosuję metodę zoologa ze specjalnością etologa, zwłaszcza w zakresie obserwacji i

analizy zachowań zwierząt. Tu ograniczam się do zwierzęcia ludzkiego -postawiłem sobie za

zadanie obserwowanie tego, co robią ludzie. Nie tego, co mówią -nawet gdy mówią -o tym,

co robią, lecz jedynie tego, co rzeczywiście robią.

Metoda jest dość prosta -korzystanie z własnych oczu -ale zadanie nie jest tak łatwe,

jak się wydaje. Mimo samodyscypliny nieustannie narzucają się nam pewne słowa i z góry

wyrobione sądy. Dorosłemu człowiekowi z trudnością przychodzi obserwowanie

jakiegokolwiek zachowania ludzkiego tak, jakby widział je po raz pierwszy, ale tak właśnie

musi postępować etolog, jeśli ma wnieść coś nowego do rozumienia zagadnienia. Problem

jest oczywiście tym trudniejszy, im bardziej znajome i zwyczajne jest dane zachowanie;

ponadto, im bardziej intymne jest dane zachowanie, tym bardziej jest ono nacechowane

emocjonalnie, i odnosi się to nie tylko do uczestników, lecz także do obserwatora.

Być może dlatego tak mało było dotąd badań nad zwyczajną ludzką intymnością,

mimo że są one tak ważne i ciekawe. Dużo wygodniej jest studiować coś tak odległego od

ludzkich spraw jak, powiedzmy, zachowanie pandy wielkiej związane z pozostawianiem

przez nią śladów węchowych na danym terytorium albo też zachowanie zielonego acouchi

związane z zagrzebywaniem pożywienia. Jest to łatwiejsze niż obiektywne i naukowe badanie

czegoś tak "dobrze znanego" jak obejmowanie się ludzi, matczyny pocałunek czy pieszczoty

kochanków. W coraz bardziej zatłoczonym i bezosobowym środowisku społecznym coraz

istotniejsze staje się jednak ponowne rozważenie, jaką wartość mają bliskie stosunki osobiste,

a co za tym idzie postawienie sobie rozpaczliwego pytania, "co się stało z miłością?".

Biologowie nie kwapią się do używania słowa "miłość", jakby odzwierciedlało ono jedynie

jakiś romantyzm uwarunkowany kulturowo. Tymczasem miłość jest faktem biologicznym.

Związane z nią subiektywne, emocjonalne radości i cierpienia są może głęboko ukryte i

tajemnicze, a przez to trudno dostępne dla badań naukowych, ale zewnętrzne znaki miłości i

związane z nią działania dają się łatwo obserwować; nie istnieje więc powód, dla którego nie

można by ich badać, tak jak bada się każdy inny rodzaj zachowania.

Mówi się niekiedy, że próba wyjaśnienia, czym jest miłość, prowadzi do wniosku, że

właściwie miłość nie istnieje, ale sąd taki jest zupełnie nie uzasadniony. W pewnym sensie

ubliża to miłości, gdyż sugeruje, że nie wytrzymuje ona próby oglądu w jaskrawym świetle,

niczym starzejąca się, ukryta pod makijażem twarz. Ale w dynamicznym procesie tworzenia

się silnych więzi między dwojgiem ludzi nie ma nic złudnego. Jest to coś, co dzielimy z

tysiącami innych gatunków zwierząt i co przejawia się w relacjach rodzice-dzieci, w relacjach

seksualnych i w bliskich związkach między przyjaciółmi.

Nasze intymne spotkania odbywają się przy udziale czynników werbalnych,

wzrokowych, a nawet węchowych, ale nade wszystko -kochanie polega na dotykaniu i

kontakcie cielesnym. Często mówimy o tym, w jaki sposób mówimy, i nierzadko usiłujemy

zobaczyć, w jaki sposób widzimy, ale nie wiadomo dlaczego rzadko dotykamy sposobu, w

jaki dotykamy. Być może dotyk jest czymś tak elementarnym -często nazywany bywa matką

zmysłów -że mamy skłonność to traktowania go jako czegoś oczywistego. Niestety, prawie

niezauważenie staliśmy się coraz mniej dotykalni, coraz bardziej oddaleni od siebie, a tej

niedotykalności fizycznej towarzyszy dystans psychiczny. Wygląda to tak, jakby współczesny

mieszkaniec miasta włożył na siebie uczuciową zbroję i trzymając delikatną jak aksamit rękę

w żelaznej rękawicy, poczuł się uwięziony i oderwany od uczuć nawet swoich najbliższych

towarzyszy.

Nadszedł czas, by dokładniej przyjrzeć się tej sytuacji. Czyniąc to, postaram się nie

wyrażać swoich własnych opinii, lecz opisać zachowanie tak, jak jawi się ono obiektywnemu

oku zoologa. Ufam, że fakty przemówią same za siebie, i to na tyle wyraźnie, że czytelnik

sam będzie mógł wyciągnąć własne wnioski.

KORZENIE INTYMNOŚCI

Dorosła istota ludzka może porozumiewać się ze mną wieloma różnymi sposobami.

Mogę przeczytać to, co ktoś napisze, usłyszeć wypowiedziane przez kogoś słowa, usłyszeć

czyjś śmiech lub płacz, dostrzec wyraz na czyjeś twarzy, obserwować czyjeś działanie,

wyczuć zapach używanych przez kogoś kosmetyków i poczuć czyjś uścisk. W mowie

codziennej tego rodzaju interakcje można określić jako "nawiązywanie kontaktu" lub

"utrzymywanie kontaktu", mimo że tylko ostatnia z nich rzeczywiście odnosi się do kontaktu

cielesnego. Pozostałe należą do kategorii działań na odległość. Używanie wyrazu "kontakt" w

odniesieniu do takich czynności jak pisanie, mówienie czy sygnalizacja wzrokowa jest

obiektywnie biorąc dziwne, a zarazem dość pouczające. Można by z tego wnosić, że kontakt

cielesny uznajemy za podstawową formę komunikowania się.

Istnieją jeszcze inne tego rodzaju przykłady. Często używamy takich określeń jak

"wstrząsające doświadczenia", "boleśnie dotknąć", "zranione uczucia" czy wreszcie "trzymać

kogoś za twarz". W żadnym z tych wyrażeń nie chodzi o jakikolwiek wstrząs, dotknięcie,

ranę czy trzymanie w sensie fizycznym, ale nie ma to, jak się zdaje, żadnego znaczenia.

Metafory ze sfery kontaktu fizycznego pozwalają adekwatnie wyrażać rozmaite uczucia

występujące w różnych kontekstach.

Można to wyjaśnić dość prosto. We wczesnym dzieciństwie, zanim nauczyliśmy się

mówić czy pisać, dominował kontakt cielesny. Największe znaczenie miał bezpośredni

związek cielesny z matką, co pozostawiło w nas swój trwały ślad. Jeszcze wcześniej, w łonie

matki, zanim nauczyliśmy się widzieć czy wąchać, nie mówiąc już o mówieniu czy pisaniu,

fizyczny związek z matką decydował o naszym życiu. Chcąc zrozumieć wiele dziwnych i

często pełnych zahamowań sposobów nawiązywania wzajemnych kontaktów fizycznych w

życiu dorosłym, musimy cofnąć się do początku, kiedy byliśmy zaledwie embrionami w

ciałach naszych matek. Ta właśnie rzadko dostrzegana intymność w łonie matki pomoże nam

zrozumieć intymność okresu dzieciństwa, którą zwykle uważamy za oczywistą. Przejawy

intymności dziecięcej, zbadane na nowo i ujrzane świeżym okiem, pomogą nam zrozumieć

przejawy intymnościw życiu dorosłym, któretak często intrygują nas, wprawiają w

pomieszanie, a nawet zakłopotanie.

Pierwszymi wrażeniami, które odbieramy jako istoty żywe, są odczucia związane z

intymnym kontaktem fizycznym -pławieniem się w bezpiecznym zaciszu ścian macicy.

Dlatego też na tym etapie pobudzenie rozwijającego się systemu nerwowego przybiera formę

zmieniających się doznań związanych z dotykiem, naciskaniem i ruchem. Cała powierzchnia

skóry nie narodzonego jeszcze dziecka zanurzona jest w ciepłych wodach płodowych. W

miarę jak dziecko rośnie, jego powiększające się ciałko coraz mocniej naciska na narządy

matki, a miękki uścisk otaczającego je matczynego łona z każdym mijającym tygodniem staje

się silniejszy. Ponadto, w ciągu całego tego okresu rozwijające się dziecko poddawane jest

rozmaitym naciskom związanym z rytmicznym oddechem matki i łagodnymi, regularnymi

ruchami kołyszącymi, wywołanymi jej chodzeniem.

Pod koniec ciąży, w ciągu trzech miesięcy poprzedzających poród, dziecko potrafi już

słyszeć. Wciąż jeszcze nie ma ono nic do oglądania, posmakowania lub powąchania, ale w

ciemnościach matczynego łona dobrze rozpoznaje wszelkiego rodzaju odgłosy. Gdy w

pobliżu brzucha matki powstanie jakiś głośny i ostry dźwięk, niepokoi on znajdujące się

wewnątrz dziecko, które zaczyna się wtedy poruszać. Ruch ten można łatwo zarejestrować za

pomocą odpowiednio czułych przyrządów, a bywa on na tyle silny, że matka sama jest w

stanie go wyczuć. Oznacza to, że w tym okresie przedporodowym dziecko niewątpliwie

słyszy bicie serca matki, czyli siedemdziesiąt dwa uderzenia na minutę. Ulegnie to wpojeniu

jako główny dźwiękowy sygnał życia w łonie matki.

Są to więc nasze pierwsze rzeczywiste doświadczenia życiowe -otaczający nas

zewsząd ciepły płyn i pełny uścisk, kołysanie się w rytmie poruszającego się ciała i dźwięk

rytmicznych uderzeń pulsującego serca. Nasza przedłużona ekspozycja na te doznania, przy

braku innych konkurencyjnych bodźców, wyciska na naszych umysłach trwały ślad, który

kojarzy się z bezpieczeństwem, wygodą i bezczynnością.

Ten stan wewnątrzmacicznej błogości brutalnie i gwałtownie przerywa chyba

najbardziej traumatyczne doświadczenie życiowe, jakim są narodziny. W ciągu kilku godzin

macica zamienia się z przytulnego gniazdka w naprężający się i uciskający umięśniony

worek, największy i najsilniejszy mięsień ciała ludzkiego -nawet w porównaniu z bicepsami

sportowca. Łagodny uścisk, który odczuwało się jako miłe objęcie, staje się teraz miażdżącym

zaciskiem. Nowo narodzone niemowlę nie prezentuje na powitanie szczęśliwego uśmiechu,

lecz napiętą, wykrzywioną twarzyczkę doprowadzonej do ostateczności ofiary tortur. Jego

płacz -jakże słodka muzyka dla uszu niecierpliwie oczekujących rodziców -jest w gruncie

rzeczy dzikim krzykiem strachu, będącego skutkiem nagłej utraty intymnego kontaktu

cielesnego.

W chwili narodzin dziecko wygląda jak sflaczały, miękki i wilgotny worek, ale niemal

natychmiast wciąga powietrze i wykonuje pierwszy oddech. Pięć czy sześć sekund później

zaczyna płakać. Jego główka, nóżki i ramionka zaczynają poruszać się coraz energiczniej i

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: