HISTORIA POST�POWANIA S�DOWEGO PROCES CYWILNY Kodyfikacja procesu cywilnego w Austrii. ? 1781 r. (J�zef II) � Powszechna Ordynacja S�dowa � post�powanie przed s�dami cywilnymi w sprawach spornych � jej wi�ksz� wersj� by�a Powszechna ordynacja s�dowa dla Galicji Zachodniej z 1796 r. (razem z procedur� j�zefi�sk�) � wymiana pism procesowych; � formalizm; � sporno�ci (kontradyktoryjno�ci); � przezorno�ci (ewentualno�ci); � teoria dowod�w formalnych (dowody: przyznanie, dokumenty, �wiadkowie, opinia znawc�w, przysi�ga) � drobiazgowo�� przepis�w proceduralnych; * Tryb post�powania: Wniesienie pisemnej skargi ? s�d przesy�a� j� pozwanemu wraz z terminem na ekscepcje ? na ekscepcj� pow�d mia� replik� ? duplika pozwanego ? s�d wyznacza� termin do z�o�enia akt ? sk�adnia pism w porz�dku chronologicznym i na ich podstawie s�dzia wydawa� wyrok (niepubliczny, bez motyw�w) ? stanowczy lub przedstawnowczy (jako postanowienie o dopuszczeniu dowod�w i okre�leniu kwestii do udowodnienia). � sprawy drobne � post�powanie ustne, uproszczone, gdzie s�d dba� o zachowanie formalno�ci przez strony. * odr�bne przepisy � post�powanie posesoryjne, w sprawach ma��e�skich, w sprawach ze stosunk�w podda�czych, a tak�e przed s�dami szczeg�lnymi: wekslowymi, g�rniczymi i woj�skowymi. ? Ostra krytyka � reforma cz�ciowa w ustawie o post�powaniu w sprawach drobiaz�gowych z 1873 r. � odej�cie od za�o�e� powszechnego procesu cywilnego � wprowadzenie jawno�ci i ustno�ci przed s�dzi� wyrokuj�cym (zasada bezpo�rednio�ci) oraz zasady swobodnej oceny dowod�w. ? 1895 r. (autor: Franz Klein) � ca�kowita reforma post�powania (zwana kleinowsk�) � przekonanie, �e proces ma funkcj� spo�eczn� � obok zasady pisemno�ci, zasada ustno�ci, jawno�ci i bezpo�rednio�ci � uzupe�nia�a zasad� kontradyktoryjno�ci zasad� instrukcyjn� (s�d z w�asnej inicjatywy d��y� do tego, by strony z�o�y�y potrzebne wyja�nienia, m�g� ��da� osobistego stawiennictwa, ekspertyz, przes�uchania �wiadk�w, przed�o�enia dokument�w itp., chyba �e obie strony sobie tego nie �yczy�y) � zasada swobodnej oceny dowod�w * Tryb post�powania: Wniesienie skargi � bezzw�oczne dzia�ania s�dziego (dor�czenie pozwu pozwanemu i wyznaczenie terminu pierwszej rozprawy) ? pr�ba pojednania stron, rozstrzygni�cie ekscepcji, wyrok w razie zgody pozwanego lub powoda lub termin z�o�enia pisemnej odpowiedzi na skarg� � rozprawa g��wna � s�d m�g� w celu koncen�tracji materia�u procesowego (skupienie materia�u faktycznego na podstawie, kt�rego s�d ustala� faktyczne okoliczno�ci sprawy) odrzuca� twierdzenia i dowody przytaczane dla przewlekania procesu i nak�ada� grzywny za pieniactwo. * Procedura ta bardzo dobrze oceniana ze wzgl�du na tendencje do socjalizacji prawa. Wprowadzona wraz z odr�bn� ustaw� o nowej organizacji sad�w. Kodyfikacja procesu cywilnego w Prusach i II Rzeszy. Prusy: ? Powszechna Ordynacja S�dowa dla Pa�stw Pruskich z 1793 r. � skasowa�a instytucj� adwokatury � urz�dnicy s�dowi jako asystenci � zasada �ledcza zamiast kontradyktoryjno�ci � nakaz m�wienia prawdy przez strony � podzia� na 2 stadia: stadium �instrukcji� � razem ze stronami i s�dzi� przes�uchania stron, wyja�nienia luk i sprzeczno�ci. Stadium wyrokowania � sk�ad s�dziowski wydawa� wyrok na podstawie instrukcji przygotowanej przez s�dziego prowadz�cego instrukcj�. * praktyka wadliwa � lata 30�te � zmiany w kierunku ograniczenia zasady �ledczej i wprowadzenia 3 stadi�w: post�powanie przygotowawcze, dowodowe i orzekaj�ce toczone przed tym samym sk�adem s�dziowskim. Niemcy ? 1877 r. � og�lnoniemiecki kodeks post�powania cywilnego (z odr�bn� ustaw� o nowej organizacji sad�w) � zasada ustno�ci � zbyt rygorystyczna � s�d orzeka tylko i wy��cznie na podstawie ustnych wypowiedzi stron � kontradyktoryjno�� � s�dzia dopuszcza� dowody tylko i wy��cznie przedstawione przez strony � zniesienie stadi�w procesu � na pierwszej rozprawie ekscepcje, w sprawach zawi�ych s�d zarz�dza� post�powanie przygotowawcze, natomiast rozprawa g��wna by�a jawna (z mo�liwo�ci� wy��czenia). � zasada swobodnej oceny dowod�w � nakaz zast�pstwa przed s�dami kolegialnymi � odwo�anie od wyroku (kwestie formalne i materialne), rewizja (kwestie formalne) * 1898 r. � nowelizacja (w zwi�zku z BGB). Kolejne nowelizacje po 1-wszej wojnie �wiatowej � dotycz�ce ograniczenia zasady kontradyktoryjno�ci i ustno�ci. Francuski kodeks procedury cywilnej z 1806 r. ? Code de procedur z 1806 r. � wzorowany na ordonansie z 1667 r. (pocz�tki ustno�ci, jawno�ci i swobodnej oceny dowod�w) � brak sformu�owania zasad procedury � wywodzono je z postanowie� szczeg�lnych � m.in. zasada r�wno�ci stron, kontradyktoryjno�ci, dyspozycyjno�ci, koncentracja materia�u procesowego, ustno��, swobodna ocena dowod�w, for�malizm. * najpierw pr�ba pojednania * wytoczenie pow�dztwa przez urz�dnika s�dowego (pozwany musia� wybra� sobie pe�nomocnika) � ustne lub pisemne pertraktacje, a� �pilniejszy� z�o�y wniosek o wpis sprawy na wokand� ? pierwsze posiedzenie � zg�aszanie przez strony konkluzji (�ci�le sformu�owanych wniosk�w i zarzut�w) ? nast�pne posiedzenie � ustna debata z udzia�em stron lub ich adwokat�w, przy czym s�d m�g� w pewnym zakresie domaga� si� uzupe�nienia materia�u dowodowego ? post�powanie dowodowe (przes�uchania �wiadk�w, ogl�dziny) dokonywane przez s�dziego delegowanego ? wyrok bezpo�rednio po rozprawie w formie kr�tkiej sentencji (motywy p�niej) z mo�liwo�ci� wydania wyroku zaocznego (opozycja jako odwo�anie) ? apelacja � zwyczajny �rodek odwo�awczy (procedura jak wy�ej) * Nadzwyczajne �rodki: � opozycja trzeciego � zaskar�enie wyroku przez osob�, kt�ra bra�a udzia� w post�powaniu, o ile wyrok ten narusza� jej prawa, � restytucja � zaskar�enie wyroku ostatecznego i ��danie wznowienia post�powania przez s�d, kt�ry wyda� wyrok z powod�w b��d�w proceduralnych lub b��dnego ustalenia fakt�w. � kasacja � uregulowana poza kodeksem procedury cywilnej. * wprowadzona w Ksi�stwie Warszawskim (krytyka � formalizm, przewlek�o��, kosztowno��, drobiazgowo�� post�powania egzekucyjnego bardzo rygorystyczna wzgl�dem d�u�nika) ? Nowy k.p.c. z 1975 r. � likwidacja archaizm�w i u�atwienie dochodzenia sprawiedliwo�ci (m.in. uprosz�czenie j�zyka s�dowego, bardziej sprawiedliwe roz�o�enie koszt�w procesu). Proces cywilny w Rosji XIX w. ? Zw�d praw t. X cz. II z 1832 r. * pisemne i tajne * wyrok bez kontaktu ze stronami na podstawie streszczenia pism procesowych (kancelaria s�dowa) i wed�ug legalnej teorii dowodowej, ale s�d m�g� z w�asnej inicjatywy zbiera� dowody (np. z urz�d�w) � pow�d przewlek�o�ci procesu. ? Reforma s�downictwa Aleksandra II � nowa procedura wesz�a w sk�ad tzw. ustaw s�dowych z 1864 r. i do��czona jako t. XVI do Zwodu. � po��czenie zachodnich element�w z rodzimymi pierwiastkami i potrzebami � kontradyktoryjno��, z elementami instrukcyjno�ci (nie m�g� zbiera� sam dowod�w, ale m�g� zadawa� stronom pytania i wskazywa� na potrzeb� zebrania okre�lonych dowod�w) � ustno�� po��czona z pisemno�ci� � zasada publiczno�ci i bezpo�rednio�ci (orzekanie na podstawie materia��w z bezpo�redniego kontaktu i pierwszego �r�d�a) � przes�uchania �wiadk�w i przeprowadzenie dowodu na posiedzeniu publicznym. � swobodna ocena dowod�w � dowody � �wiadkowie, dokumenty, przysi�ga (za obop�ln� zgod�) * Tryb post�powania: wniesienie pozwu (pisemny przed s�d okr�gowy, ustny/pisemny przed sad pokoju) ? dor�czany pozwanemu przez s�d ? pierwsza rozprawa � pozwany musia� zg�osi� wszystkie zarzuty i dowody, a s�d m�g� je odrzuci� w razie uznania, �e ich cel to przewlekanie procesu ? apelacja do s�du wy�szej instancji (kwestie merytoryczne, ustnie i jawnie) ? kasacja (widoma obraza prawa materialnego lub formalnego). ? wprowadzona w Kr�lestwie Polskim w 1875 r. (w miejsce code de procedure). ? kolejne nowelizacje w kierunku przyspieszenia rozprawy. Tendencje rozwojowe procesu cywilnego w XIX i XX w. ? Kontradyktoryjno��, jawno��, ustno��, bezpo�rednio�� i swobodna ocena dowod�w � najwcze�niej � ordonans Ludwika XIV z 1667 r. ? idea liberalizmu i indywidualizmu � zasada dyspozycyjno�ci i kontradyktoryjno�� ? egalitaryzm � zasada r�wnouprawnienia stron ? jawno�� � w celu zabezpieczenia przed nadu�yciami ? ustno��, bezpo�rednio��, koncentracja materia�u dowodowego, swobodna ocena dowod�w � w celu zapewnienia s�uszno�ci i prawid�owo�ci orzecze� ? brak sformu�owania teorii dot. poszukiwania prawdy � nadal prawda formalna (s�dowa, prawnicza), nieraz zmierzano do prawdy obiektywnej. ? powy�sze przemiany w formie tendencji, modernizacji starych zasad w kierunku nowych � wsz�dzie proces opiera� si� na tych samych z�o�eniach og�lnych, ale w r�nych kombinacjach i za pomoc� r�nych �rodk�w realizowane. ? G��wne wady � przewlek�o�� i wysokie koszty ? koniec XIX w. � pojawienie si� hase� socjalizacji prawa � nowe koncepcje: funkcje spo�eczne procesu (proces to realizacja nie tylko praw jednostkowych, ale i interesu publicznego) * ograniczenie zasady kontradyktoryjno�ci na rzecz zasady instrukcyjnej lub oficjalno-�ledczej. * publicyzacja procesu publicznego � podporz�dkowanie procesu wzgl�dom interesu og�lnego (interesu pa�stwa) ? krytyka przewlek�o�ci, formalistyki i kosztowno�ci procesu, szczeg�lnie po 1-wszej wojnie �wiatowej (zmiany w kierunku r�nych kombinacji dotychczasowych zasad, drugorz�dnych kwestii technicznych, postulat wyj�cia spod kompetencji s�d�w pewnych spraw, du�a liczba powstaj�cych s�d�w polubownych ze wzgl�du na kryzys wymiaru sprawiedliwo�ci). PROCES KARNY Program reformy procesu karnego w epoce O�wiecenia. ? jednostka jako przedmiot � jednostka jako podmiot procesu. ? krytyka inkwizycyjnego post�powania dowodowego, w szczeg�lno�ci tortur � pierwsze znios�y je Prusy (1740) potem Austria i Polska (1776) ? krytyka legalnej teorii dowod�w i jej regu� (ocena �wiadk�w w zale�no�ci od ich statusu czy p�ci, a nie ze wzgl�du na to czy maj� interes w m�wieniu prawdy czy nie (Baccaria); wymaganie s�abszych dowod�w ...
lilinka971