A.NARUSZEWICZ LIST DO KRÓLA S. AUGUSTA.pdf.pdf

ADAM NARUSZEWICZ

LIST DO KRÓLA STANISŁAWA AUGUSTA 1

Powieć, 20 IV 1777 r.

Najjaśniejszy Miłościwy Królu.

Niechaj WKMości przy następujących Pańskich Jego imieninach niosą

wszyscy poddani czułe i wierne serca na ofiarę. Ja z nimi łącząc moje, posyłam

przy nim i składam na podnóżku tronu cząstkę Historii 2 i prawie kropelkę

wielkiej tej rzeki, po której płynąć z rozkazu Pańskiego przedsięwziąłem. Znam

to, iż niekształtne jeszcze co do stylu, niewyrobione należycie co do materii,

niegładko przepisane co do oka; dzieło to, niezgrabne, niewarte jest czytania

Króla, który gdyby i uchylił majestatu tak szanownego między rodzajem

ludzkim, trzeba by się jednak go lękać, bo czyta, umie, pamięta i sądzi, lepiej

nierównie jak wielu z powołania swego nauk pilnujących. Wszakże ja nie jestem

tak śmiały, abym WKMości posyłał do czytania. Chcę tylko, Panie Miłościwy,

popisać się z tym, żem nie próżnował, a gdy WKM weźmiesz tylko w ręce tę

papieru bryłę, racz ją łaskawie odesłać do swego rzemieślnika, aby jeszcze

heblu, topora i dłuta nie żałował. Jakoż przyznam się WKMości, że innego

prócz tego egzemplarza nie mam; co sam nagryzmolę, to w ogień wrzucę, a tej

jeden ad mundum 3 niby przepisany i cokolwiek poprawiony sekstern przez

umyślnego posłałem. Najtrudniej jest zrobić pierwej rudem indigestamque

molem 4 , bo czas, uwaga, oko przyjacielskie resztę wygładzić łacno potrafi i co

niepotrzebnego wyrzucić. Czuję sam, że te początkowe mało znajomej

starożytności opisy tym bardziej nudzą, im więcej się od wieków

polerowniejszych oddalają, ale trzeba było o niej obszerniej mówić i wielką

niejakąś masę niepozornego światła uformować, aby z niej potem czyste zorza i

szykowne wyprowadzić. Historia Piastów aż do Kazimierza Wielkiego

prawdziwie jest historią samych wojennych rozbojów 5 , bez nauk,

prawodawstwa, rządu, ekonomiki; nastąpią potem pewniejsze królestwa granice,

ciekawsze politycznych sprężyn igrzyska, większy w narodzie polor, a zatem jak

milsza dla piszącego praca, tak pożyteczniejsze pracy jego czytanie. Przyjmij

WKMość ten pierwszy snopek z zaoranej praco[w]nie roli, ach, jak pełnej

dzikich zarośli i trudnych do wykarczowania dla ciemnej starożytności, którą

patriarcha kronikarzów naszych Kadłubek nie bardzo oświecił, a Niemcy też

bardziej jeszcze zagmatwali. Prawdziwie, idąc między szeregiem tych

germańskich oszczerców 6 , trzeba zawsze szablicę w ręku trzymać, a tu i ówdzie

szermując bronić honoru ojców naszych Słowianów i Polaków, nim się wnidzie

na obszerniejszy prawdy gościniec. Cieszę się mocno, że za panowania WKMci

i ja cokolwiek do jego sławy pomnożenia zawołany jestem. Wszak pisać dzieje

narodu jest to unieśmiertelnić monarchę, który je pisać każe. Co Kazimierz

Jagiellończyk Długoszowi, Sprawiedliwy Kadłubkowi, Zygmunt August

Kromerowi, Stefan [Batory] [Stanisławowi] Sarnickiemu 7 , z których oni

rozkazu pisali historię, to Stanisław August jest dla mnie. Wdzięczna potomność

wspomina mile tych monarchów za ich hojne zachęty; będzie wspominała i

WKMość za moją pracę a za Jego Pańską na mnie łaskawość, której ja nad

wszystkie majątki i prelatury najbardziej pragnę i starać się o nią zawsze będę.

Polecam łasce Pańskiej interes szambelana [Kazimierza] Jezierskiego, by

mógł mieć list rekomendacyjny do JPPodskarbiego Nadw[ornego] Litewskiego 8

względem sprawy z dominikanami pińskimi, na których otrzymał już caducum 9 .

Biedny człowiek potrzebuje kawałka chleba, na który prawdziwie sobie zawsze

zasługuje przez wierne usługi WKM. Powtarzam też prośby moje za p.

generałem [Ignacym] Morawskim, aby z łaski WKM mógł otrzymać tak gorąco

żądany order. Jużci to, nie tając nic przed WKM, dobrze mi i dawniej czynili, i

czynić obiecują oboje panowie Morawscy; a ja, jeżeli nie otrzymać, to

przynajmniej prosić WKMci o tę łaskę jestem winien. Całując ręce i stopy

jedynego w życiu Pana, Monarchy i Dobrodzieja, jestem do śmierci

Waszej Królewskiej Mości

Pana mego Miłościwego najniższy sługa i wierny poddany Adam Naruszewicz

B[iskup] K[oadiutor] S[moleński]

PRZYPISY

1 List ten załączył Naruszewicz do przesłanego królowi Stanisławowi Augustowi

rękopisu I księgi jego Historii , obejmującej dzieje wczesnopiastowskie. Powraca w nim do

sprawy, jak należy pisać historię Polski, podkreśla jej funkcję społeczno-narodową. List

przedrukowujemy według: Korespondencja Adama Naruszewicza 1762-1796 , wyd. J. Platt,

Wrocław 1959, nr 47, s. 73-75 według rękopisu przechowywanego w Bibliotece Ossolineum,

sygn. 780. Wykorzystujemy częściowo komentarze wydawcy Korespondencji .

2 Mowa tu o I księdze historii Piastów, która weszła później do tomu II Historii narodu

polskiego .

3 Dla świata.

4 Ogrom bezkształtny, nieskładny — Owidiusz, Przemiany , I, 7.

5 Historiografia oświecenia krytycznie odnosiła się do dziejów wojennych.

6 Mowa o średniowiecznych kronikarzach niemieckich; sam Naruszewicz — znany był

ze swej niechęci do Niemców.

7 St. Sarnicki, 1532-1597, napisał Annales sive de origine et rebus gestis Polonorum et

Lithuanorum libri VIII , 1587.

8 Antoni Tyzenhauz.

9 Tj. prawo posiadania.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: