SUBSYDIARNA DEMOKRACJA.pdf

Raporty Fundacji Konrada Adenauera

Data:

Datum:

Programm:

Dr Robert Grzeszczak

Subsydiarna demokracja

Rola parlamentów narodowych

w Unii Europejskiej w Traktacie z Lizbony

Miejsce:

Ort:

Numer 10

2009

Rapporte der Konrad-Adenauer-Stiftung in Polen:

Nr. 1. Prof. Dr. Hans-Gert Pöttering: Europas Werte verteidigen.

Gemeinsam die Ziele in Europa erreichen , 2007

Nr. 2. Dr. Andreas Schockenhof: Russland - ein potenzieller Wertepartner? , 2007

Nr. 3. Dr. Wolfgang Schäuble: Deutschland und Polen – gemeinsam in Europa, 2007

Nr. 4. Ronald Pofalla: Freiheit für Belarus , 2007

Nr. 5. Dr. Kazimierz Wóycicki: Der Konflikt um die historische Erinnerung in Europa , 2008

Nr 6. Prof. Dr. Hans-Gert Pöttering: Die Menschenrechte

- Grundlage der Europäischen Einigung , 2008

Nr 7. Dr. Nils Goldschmidt: Der Streit um das Soziale in der Marktwirtschaft , 2008

Nr 8. Stephan Raabe (Hg.): Amerikanische Raketenabwehr in Europa , 2008

Nr 9. Stephan Raabe: Transformation und Zivilgesellschaft in Polen, 2008

Herausgeber:

Konrad-Adenauer-Stiftung e.V., Vertretung in Polen

Stephan Raabe

02-561 Warschau, ul. J. Dąbrowskiego 56

Tel.: +48 22 845 93 30, Fax: +48 22 848 54 37

E-mail: kas@kas.pl

www.kas.pl, www.kas.de

Redaktion:

Stephan Raabe, Hanna Dmochowska

Übersetzung ins Deutsche:

Barbara Samborska

Graphische Gestaltung und Satz:

Mediakoncept, www.mediakoncept.pl

Tel. /Fax: +48 22 852 24 65

Printed in Poland.

dr Robert Grzeszczak

Subsydiarna demokracja

Rola parlamentów narodowych w Unii Europejskiej

w Traktacie z Lizbony

Raporty Fundacji Konrada Adenauera

Proces ratyfikacji Traktatu z Lizbony 1 i wdrażania w życie reform

Po negatywnym referendum z czerwca 2008 w Irlandii, w którym społeczeń-

stwo odmówiło zgody na ratyfikację sytuacja się skomplikowała. Potrzebna

jest decyzja polityczna podjęta w Dublinie i Brukseli dotyczącą przyszłości

Traktatu. Jak długo UE może bowiem dryfować w oparciu o półśrodki i regu-

lacje przejściowe? Czy stać ją na kolejne okresy refleksji?

Państwa członkowskie postawiły sobie za cel przeprowadzenia procedury

ratyfikacyjnej Traktatu z Lizbony (dalej: TL) w czasie, który umożliwiłby

mu wejście w życie jeszcze przed wyborami do Parlamentu Europejskiego

w czerwcu 2009 roku. Zresztą i TL odnosi się do momentu swego wejścia

w życie w art. 6 ust. 2, stwierdzając, że mocy prawnej nabierze 1 stycznia

2009 r., pod warunkiem że do tego czasu złożone zostaną wszystkie dokumenty

ratyfikacyjne. W przeciwnym razie wejdzie w życie pierwszego dnia miesiąca

następującego po złożeniu ostatniego dokumentu ratyfikacyjnego.

Potrzebna

jest decyzja

polityczna

dotycząca

przyszłości

Traktatu.

Rysowane są już ogólne scenariusze rozwoju sytuacji. Sprowadzają się one

bądź to do dołączenia osobnego protokołu dla Irlandii podkreślającego m.in.

gwarancje dla jej neutralności czy szczególnych zasad związanych z polityką

imigracyjną. Dzięki temu w Irlandii można byłoby przeprowadzić powtórne

referendum (jak miało to miejsc w przypadku ratyfikacji Traktatu z Nicei).

Inny pomysł – to wynegocjowanie dla Irlandii statusu członka poza TL

z klauzulą wolnego przystąpienia do Traktatu w każdym czasie. Panuje jednak

przekonanie o potrzebie dokończenia ratyfikacji TL. Podobnie też mamy

jedność poglądów dotyczącą potrzeby wdrożenia reform z TL.

Przeprowadzenie ratyfikacji Traktatu z Lizbony w ciągu 2008 r. jest zamierze-

niem bardzo ambitnym, a doświadczenia z traktatem konstytucyjnym wska-

zują, że proces ratyfikacji może nabrać własnej dynamiki politycznej. 2

Następnym etapem po zakończeniu procesów ratyfikacyjnych jest czas wdrażania

postanowień TL, przy czym zmiany, zapowiadane w TL to olbrzymie przedsięwzięcie

natury prawnej i legislacyjnej, finansowej, a w pewnym sensie także politycznej.

Traktat z Lizbony miał wyjść naprzeciw wymaganiom nowoczesnego świata.

Zapowiadał unowocześnienie instytucji europejskich, wzmocnienie legity-

macji demokratycznej Unii Europejskiej wprowadzenie unijnego katalogu

praw podstawowych. Czy będzie miał okazje stać się fundamentem nowej

Unii Europejskiej – ostatecznie pokaże czas. Niemniej reformy zaprojekto-

wane w Traktacie z Lizbony (być może zmienione w niektórych szczegółach

lub zebrane w innym traktacie) pojawią się – bo pojawić się muszą – aby

Unia mogła nadążyć za światem, być wspólnotą demokratyczną i efektywną,

stabilną i nowoczesną.

Organem odpowiedzialnym za wdrożenie Traktatu jest Rada Europejska. Sama

o tym zadecydowała w Konkluzjach Prezydencji portugalskiej z grudnia 2007

roku: „Rada Europejska będzie podsumowywać postępy (…) w niezbędnych pra-

cach przygotowawczych, tak aby zapewnić pełne stosowanie traktatu (z Lizbony,

przyp. aut.), gdy tylko wejdzie w życie. Podkreśla kompleksową naturę tego dzia-

łania i stałą potrzebę jednolitych ram, a także wytycznych politycznych najwyż-

szego szczebla. Przygotowania rozpoczną się w Brukseli w styczniu na podstawie

programu pracy, który zostanie przedstawiony z upoważnienia przyszłego (tj.

słoweńskiego, przyp. aut.) przewodniczącego Rady Europejskiej”.

Parlamenty narodowe a rozwój procesów integracyjnych

Traktat z Lizbony

miał wyjść

naprzeciw

wymaganiom

nowoczesnego

świata.

1 Nazwa oficjalna: Traktat z Lizbony zmieniający Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustana-

wiający Wspólnotę Europejską , podpisany w Lizbonie dn. 13.12.2007 r.

2 Barcz Jan, Poznaj Traktat z Lizbony, Warszawa 2007, str. 40, dostępny także na:

www.nipmie.pl/pliki/Traktat_z_Lizbony_Barcz.pdf, por. także tenże, Przewodnik po Traktacie

z Lizbony, Traktaty stanowiące Unię Europejską, Stan obecny oraz teksty skonsolidowane

w brzemieniu Traktatu z Lizbony, Wydanie 1, Warszawa: LexisNexis, 2008; por. także tenże,

Na drodze do „Traktatu reformującego” UE – główne problemy proceduralne i instytucjonalne,

Europejski Przegląd Sądowy, 2007 nr 9 str. 4-17.

Procesy integracji europejskiej wiążą się z przeniesieniem na rzecz instytucji

wspólnotowych zadań, które wcześniej tradycyjnie leżały w gestii państw

członkowskich. Już ponad 80% ustawodawstwa gospodarczego „pochodzi

z Brukseli”, a nie z polskiego Sejmu i Senatu, niemieckiego Bundestagu i Bun-

desratu, włoskiej Camerà dei Deputati i Senato della Republicà, duńskiego

Folketingu, czy szwedzkiego Riksdagu.

STRONA 2

STRONA 3

Raporty Fundacji Konrada Adenauera

Wzmocnienie

roli

parlamentów

narodowych

jest zapisane

w Traktacie

Lizbońskim.

Do lat 90-tych ubiegłego wieku powszechnym było przekonanie, że postęp

procesów integracji europejskiej jednoznacznie marginalizuje pozycję parla-

mentów narodowych. Wywodzono, jak się jednak okazało, uproszczoną współ-

zależność, że rozwój integracji oznacza pomniejszenie kompetencji organów

państwowych, w tym w pierwszej linii parlamentów. Momentem zwrotnym

w dyskusji nad rolą narodowych legislatorów w procesach integracyjnych było

powołanie do życia Unii Europejskiej, przede wszystkim jednak zakończenie

budowy rynku wewnętrznego (1993). W związku z tym wraz z kolejnymi

rewizjami Traktatów założycielskich (Maastricht 1993, Amsterdam 1999

i Nicea 2003) powstawały nowe idee i dokumenty dotyczące zwiększania roli

parlamentów. Ich kolejnym etapem jest Traktat z Lizbony.

współpraca między obszarami władzy państwowej i obszarami ponadna-

rodowej władzy UE.

Kompetencje parlamentów w sprawach integracyjnych

Aktywność parlamentów narodowych w odniesieniu do członkostwa w UE

sprowadza się przede wszystkim do zadań związanych z implementacją prawa

wspólnotowego oraz kontrolą nad pracą rządów w Radzie UE.

W zakresie implementacji prawa wspólnotowego do porządków wewnętrznych

parlamenty realizują już wcześniej przyjęte zobowiązania traktatowe, które

wynikają z Traktatów akcesyjnych. Funkcja prawodawcza parlamentów we

wspólnotowym procesie legislacyjnym obejmuje transpozycję prawa wspól-

notowego do porządku krajowego. Rola parlamentu wpisuje się w pewien

etap realizacji zobowiązań państwa jako członka Unii Europejskiej. Można tu,

upraszczając także i w tym przypadku, mówić o funkcji służebnej.

Dyskusja o demokratyzacji, parlamentaryzacji i przybliżeniu do obywateli

struktur integracyjnych nasiliła się ponownie w kontekście debaty nad przy-

szłością Unii Europejskiej. Nie jest to przypadkowe. Rola parlamentu naro-

dowego ujmowana jest właśnie z punktu widzenia demokratyzacji procesów

integracyjnych, ich legitymizowania, relacji między suwerennością państwową

a przekazywanymi, na rzecz instytucji UE, kompetencjami.

W przypadku

funkcji

kontrolnych,

wachlarz działań

parlamentów

jest istotny.

Natomiast w przypadku funkcji kontrolnych, wachlarz działań parlamentów

jest już istotny. Dlatego też to ta dziedzina była i jest od lat najszerzej dyskuto-

wana. Funkcje kontrolne sprawuje bezpośrednio sam parlament lub też, w jego

imieniu, parlamentarna komisja ds. europejskich. We wszystkich parlamentach

narodowych powołano komisje ds. europejskich (Unii Europejskiej). Komisje

te, ze względu na ważną rolę, należą do tzw. pierwszoligowych. Posłowie często

zabiegają o wybór do tych właśnie ciał parlamentarnych. Nie jest rzadkością,

że zastępują one prace plenum parlamentu, które nie jest w stanie nadążyć za

dynamicznie rozwijającą się legislacją UE.

Zmiany lizbońskie mają „konwentowy” rodowód, gdyż zostały już w 2004

roku zapisane w tekście, odrzuconego w 2005 roku Traktatu Konstytucyjnego.

Nie oznacza to, że powstałe wówczas pomysły upadły ostatecznie. Stały się

podstawą rozwiązań Traktatu z Lizbony (2007-2009, dalej: TL).

Traktat Lizboń

ski ujmuje rolę

narodowych

ciał przedsta

wicielskich jako

konstruktywną

współpracę

parlamentów

narodowych

i instytucji

unijnych.

Traktat Lizboński ujmuje rolę narodowych ciał przedstawicielskich jako

konstruktywną współpracę parlamentów narodowych i instytucji unijnych.

Wpisuje rolę parlamentów narodowych jako gwarantów poszanowania

zasady pomocniczości w prawodawstwie unijnym, potwierdza ich funkcje

kontrolne w odniesieniu do realizacji budowy przestrzeni wolności, bez-

pieczeństwa i sprawiedliwości, przyznaje też prawo kontroli stosowania

tzw. procedur kładek, kontroli stosowania zasady elastyczności, statuuje

liczne obwózki informowania parlamentów o projektach legislacyjnych

i innych dokumentach, wnioskach akcesyjnych. TL podkreśla wreszcie rolę

wzajemnej współpracy narodowych ciał przedstawicielskich i PE. Jest to

Wpływy parlamentów narodowych na politykę wspólnotową w drodze wyko-

nywania uprawnień kontrolnych przejawiają się w wielu kompetencjach, które

wynikają wprost z Traktatów oraz z regulacji wewnętrznych państw. Przede

wszystkim – w drodze wywierania nacisków na rząd krajowy lub jego poszcze-

gólnych członków. Ich celem jest wypracowanie wspólnego z parlamentem

(komisją) stanowiska, jakie rząd (minister) zajmą w negocjacjach na szczeblu

unijnym w określonej polityce wspólnotowej czy w konkretnej sprawie. Jest

STRONA 4

STRONA 5

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: