Pasek Jan Chryzostom - Pamiętniki.pdf - Książki - E-books - LordHades

ROKU PAŃSKIEGO 1657

Mieliśmy wojnę węgierską, na którą były zaciągi 1 nowe;

między którymi zaciągał też Filip Piekarski, krewny mój,

z której racyej i ja tam pojechałem. Złodziej Węgrzyn,

szalony Ra-kocy 2 , świerzbiała go skóra, tęskno 3 go było z

pokojem; zachciało mu się polskiego czosnku, który mu

ktoś na żart schwa-lił, że miał być lepszego, niżeli

węgierski, smaku.

Jako Kserkses 4 ob caricas Atticas podniósł przeciwko

Grecyi wojnę, tak i pan Rakocy podobnąż szczęśliwością

we czterdziestu tysięcy Węgrów z Multanami 5 , Kozaków

zaciągnąwszy altero tanio, wybrał się na czosnek do

Polski, aleć dano mu nie tylko czosnku, ale i dzięgielu 6 z

kminem. Bo jak on tylko wyszedł za granicę, zaraz

Lubomirski Jerzy 7 poszedł w jego zie-

1 Zaciąg - werbunek do wojska; w XVII wieku pospolite ruszenie nie spełniało już swego

zadania, więc wobec ciągłych wojen uciekano się do werbunku ochotników.

2 Mowa tu o Jerzym II Rakoczym, księciu siedmiogrodzkim (1648 - 1660). 3 Tęskno

go było za pokojem - sprzykrzył mu się pokój.

4 Kserkses - król perski; w wojnie z Grecją zajął Attykę i Ateny, które polecił zburzyć.

5 Multani - Wołosi.

6 Dać dzięgielu z kminem - przysł. - dokuczyć mocno: dzięgiel - roślina o ostrym smaku i

zapachu.

7 Jerzy Lubomirski - marszałek wielki koronny i hetman polny koronny; z czasem

przywódca rokoszu.

mię, palił, ścinał, gdzie tylko zasiągi, wodę a ziemię

zostawił. A potem od matki Rakocego wielki okup

wziąwszy, wyszedł synowi perswadować, żeby nie

wszystkiego czosnku zjadał, przynajmniej na rozmnożenie

zostawił. A my też już z Czarnieckim posługowali,

jakeśmy umieli: i tak szczęśliwie najadł się czosnku, że

wojsko wszystko zgubił, sam się w [nasze] ręce dostał,

potem uczyniwszy targ o swoją skórę, pozwolił miliony i

oprosiwszy sobie zdrowie 1 , jako Żyd kałauzowany 2 do

granice [w] bardzo małym poczcie samokilk 3 tylko,

zostawił in oppiqneratione umówionego okupu

wielgomożnych grofów katanów 4 , którzy zrazu wino pili,

na srebrze jadali w Łańcucie 5 ; jak było nie widać okupu,

pijali wodę, potem drwa do kuchni rąbali i nosili i w tej

nędzy żywot skończyli. Okup przepadł; on też sam, że

nigdzie nie miał oka wesołego, bo gdzie się obrócił,

wszędzie płacz i przekleństwo słyszał od synów, mężów,

braci, których na wojnie polskiej pogubił, wpadł w

desperacyą i umarł. Otóż tobie czosnek!

Kiedy na tę wojnę wyjeżdżał, pożegnawszy się z matką,

wsiadł na konia; w oczach jej padł koń pod nim. Kiedy

mu matka perswadowała, żeby zaniechał tej wojny

mówiąc, że to znak jest niedobry, odpowiedział, że to nogi

końskie złe, ale nie znak. Przesiadł się tedy na inszego;

złamał się pod nim dyl w moście i znowu spadł z konia; i

na to powiedział, że dyl był zły. Jak to przecie te

praesagia zwyczajnie rady się weryfikują 6 .

1 Aluzja do okupu, jaki Rakoczy zobowiązał się złożyć, gdy go wojska

pol skie okrążyły pod Czarnym Ostrowem na Podolu.

2 Kałauzowany - prowadzony pod strażą.

3 Samokilk - sam z kilku towarzyszami.

4 Katan - żołnierz, wiarus.

5 Łańcut - miasto w wojew. rzeszowskim, w XVII w. siedziba Lubomirskich.

6 Weryfikować - sprawdzać.

ROKU PAŃSKIEGO 1658

Król z jednym wojskiem pod Toruniem; drugie wojsko w

Ukrainie; nasza zaś dywizya z panem Czarnieckim. Pod

Drahimem 1 staliśmy przez miesięcy trzy. In decursu

Augusti poszliśmy do Daniej na sukurs królowi

duńskiemu 2 , który uczynił aversionem wojny szwedzkiej

u nas w Polszcze; nie tak ci to on podobno uczynił ex

commiseratione nad nami, lubo ten naród jest ab antiquo

przychylny narodowi polskiemu, jako dawne świadczą

pisma, ale przecie mając innatum przeciwko Szwedom

odium i owe zawzięte m vicinitate inimicitias, nactus

occasionem, za którą mógł się krzywd swoich wtenczas,

kiedy król szwedzki był zabawny 3 wojną w Polszcze,

pomścić, wpadł mu z wojskiem w państwo, bił, ścinał i

zabijał. Gustaw, jako to był wojennik wielki i szczęśliwy,

powróciwszy stąd, a niektóre fortece w Prusiech

osadziwszy, potężnie oppressit Duńczyków tak, że i swoje

od nich odebrał i państwo ich prawie wszystko opanował,

Duńczyk tedy koloryzując 4 rzecz swoje, że to właśnie per

amorem gentis nostrae uczynił, że pacta złamał i wojnę

przeciwko Szwedom podniósł, prosi o sukurs 5 Polaków,

prosi

1 Drahim - miasteczko w wojew. poznańskim.

2 Mowa tu o Fryderyku III (1648 - 1670).

3 Zabawny - tu zajęty.

4 Koloryzować barwić.

5 Sukurs - pomoc, zasiłek.

też i cesarza 1 . Cesarz wymówił się paktami, które miał z

Szwedem, z tej racyej posłać posiłków nie może; druga

ekskuzacya 2 , że wojska protunc nie miał, pozwoliwszy

królowi polskiemu wszystkiego zaciągnąć na jego usługę.

Król tedy nasz posyła Czarnieckiego z sześciu tysięcy

wojska naszego. Posyła to ąuldem z swego ramienia

generała Montekukulego 3 z wojskiem cesarskim. Tam

kazano nam iść komunnikiem 4 . Wilhelm zaś, kurfistrz

brandoburski, był in persona króla polskiego i on to był

nad tymi wojskami quasi supremum caput. Zostawiliśmy

tedy tabory nasze w Czaplinku 5 , mając nadzieję powrócić

do nich najwięcej za pół roka.

Tam, kiedyśmy wychodzili, było medytacyi bardzo wiele

i różnych w ludziach wojskowych. Alterowało 6 to

niejednego, że to iść za morze, iść tam, gdzie noga polska

nigdy nie postała, iść z sześciu tysięcy wojska przeciwko

temu nieprzyjacielowi do jego własnego państwa,

któregośmy potencyi 7 w ojczyźnie naszej wszystkimi

siłami nie mogli wytrzymać. A jeszcze też nie było

conclusum, żeby wojsko cesarskie miało z nami pójść .

Ojcowie do synów pisali, żony do mężów, żeby tam nie

chodzić, choćby zasług

8 i pocztów 9 postradać; bo

wszyscy nas sądzili za zgubionych. Ojciec jednak mój,

lubo mię miał jednego tylko, pisał do mnie i rozkazał,

żebym, imię Boskie wziąwszy na pomoc, tym się najmniej

nie konfudował 10 , ale szedł śmiele tam, gdzie jest wola

wodza, pod błogosławieństwem ojcowskim i ma-

1 Tj. cesarza niemieckiego, Leopolda I (1658-1705).

2 Ekskuzacja - wytłumaczenie.

3 Montekukuli - Rajmond Montecuccoli - generał cesarski.

4 Komunik - jazda bez taborów.

5 Czaplinek - miasto na Fomorzu zachodnim.

6 Alterować - gniewać, niepokoić.

7 Potencja - siła.

8 Zasługi - w ogóle zapłata wysłużona - tu żołd.

9 Poczet - oddział czeladzi towarzyszący szlachcicowi na wojnę.

10 Konfudować się - zmieszać się.

cierzyńskim, obiecując gorąco do majestatu Boskiego

supplikować 1 i upewniając mnie, że mi i włos z głowy nie

spadnie bez woli Bożej. Gdyśmy tedy poszli do Cielętnic 2

i do Międzyrzecza 3 , już na granicę, uchodziło siła

kompanij i czeladzi nazad do Polski, osobliwie

Wielkopolaczków spod tych nowo-zaciężnych

powiatowych chorągwi, jako to: starosty osiec-kiego 4

pułku i wojewody podlaskiego Opalińskiego, Kozub-

skiego chorągiew wszystka się rozjechała, sam tylko

zchorążem i z jednym towarzyszem z nami poszedł.

Wojewody sandomirkiego Zamoyskiego chorągiew

husarska została; wszystka kompania - venus dicam -

pouciekała, tylko przy chorągwi sześć towarzystwa a

Pasek Jan Chryzostom - Pamiętniki.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: