Psychosomatyka
Prof. dr hab. Gabriela Chojnacka- Szawłowska
Anna Grzybowska- Kłosińska
16.10.09 wykład I
Psychosomatyka- „psyche” umysł, dusza, mentalność umysłu, „soma” cielesność, pochodzi z greckiego
Związek tych dwóch obszarów dostrzegano już w starożytności kiedyś lekarze dostrzegali człowieka jako całość. Teraz holizm- czyli odróżnienie psychiki od ciała. Te dwa znaczenia są zależne ale oddzielone. Kartezjusz- w medycynie zachodu traktowanie człowieka biomedycznie
POCZATKI MYSLENIA PSYCHOSOMATYCZNEGO
· Starożytność (księgi religijne Platona)
· Poglądy podróżujących filozofów (Kartezjusz, Spinoza, Lelbnitz)
· Christion Heinroth- 1818 pojęcie psychosomatyka
· Lata 20-te, 30-te XX wieku Felks Deutsch
· Medycyna psychosomatyczna- psychoanaliza stosowana
MEDYCYNA PSYCHOSOMATYCZNA OSADZONA NA PSYCHOANALIZIE
· Pierwsze koncepcje- nawiązywano do mechanizmu konwersji Freunda w wyjaśnieniu zaburzeń psychosomatycznych.
· Aleksander, Frenchi Dunbar- pierwsi przedstawiciele medyczni psychosomatyki. 1939 roku pierwszy Psyhosomatic Medicine
· Urazowe doświadczenia wczesnodziecięce lub osobowościowe
MEDYCYNA PSYCHOSOMATYCZNA
· Badania psychologicznych i fizjologicznych aspektów wszystkich normalnych i nienormalnych funkcji cielesnych w ich wzajemnych powiązaniach celem zintegrowania terapii somatycznej i psychoterapii- bazuje na holistycznym ujęciu człowieka w zdrowiu i chorobie
· Groein i Lipowski- przedstawiciele
NURTY TEORETYCZNE
· Psychoanalityczny
· Psychofizjologiczny
· Systemowy- rodzina, generacja
· Podejście psychosomatyczne nie zakłada różnic w etiologii chorób
· Niejednoznaczne rozumienie terminu psychosomatyczny- Aleksandrowicz neguje go
· Psychoimmunologia- jest w stanie wyjaśnić jak powstała
KLASYFIKACJA I DEFINICJE
· DSM- zaburzenia psychosomatyczne choroby w których czynniki psychologiczne wpływają na stan fizyczny i powodujące zmiany morfologiczne lub fizjologiczne w chorym narządzie
· ICD10- zaburzenia i choroby somatyczne z czynnikami psychologicznymi i behawioralnymi, zaburzenia pod postacią somatyczną, odżywiania, zaburzenia seksualne
TRADYCYJNE CHOROBY PSYCHOSOMATYCZNE
· Nadciśnienie somatyczne
· Astma
· Wrzodziejące zapalenie jelit
· Choroba wrzodowa
· Nadczynność tarczycy
· Atopowe zapalenie skóry
· Gościec pierwotnie postępujący
· Lista się powiększa
UJĘCIE HOLISTYCZNE A PSYCHOSOMATYKA
· Rola stresu i innych czynników w genezie chorób
· Choroba jako źródło stresu
· Następstwo choroby jako stres
· Polietiologiczna koncepcja chorób w modelu probabilistycznym
MEDYCYNA BEHAWIORLANA
· W USA- początek 70-tych lat XX wieku
· Dziedzina interdyscyplinarna rozwój i integracja wiedzy i technik z zakresu nauk behawioralnych i biomedycznych pozwalających na zrozumienie zdrowia i choroby
ZASTOSOWANIE WIEDZY I TECHNIKI W:
· Prewencji
· Diagnozie
· Leczeniu
· Rehabilitacji
· Interdyscyplinarny charakter tej dziedziny
BIOLOGICZNE I PSYCHODPOŁECZNE CZYNNIKI RYZYKA CHORÓB PRZEWLEKŁYCH
· Struktura chorób: złe jedzenie
· Wzrost śmiertelności: choroby krążenia i nowotwory
· Niejednoznaczność definicji zdrowia
· 2001 Institute of Medicine „positive health”
· Zdrowie ciała, wysoka jakość relacji interpersonalnych, poczucie celu i sensu życia, odporność na stres, traumę i zmianę
POZYTYWNE ZDROWIE
· Rola czynników biologicznych (reakcja na stres) indywidualne uwarunkowanie psychoimunologia a choroby
· Eu- stress, dystres- trudne aspekty funkcjonowania, stres somatyczny i psychiczny
STRES CHRONICZNY A ODPORNOŚĆ NA CHOROBĘ
· Równowaga dynamiczna istotą zdrowia
· Zmiana- mechanizmy adaptacyjne, dynamika zmian jest bardzo duża, człowiek nie zawsze potrafi się do tych zmian przystosować
· Rola płci (Gender- Oakley 1972) a podatność na chorobę i jej przebieg- tkanka tłuszczowa, masa ciała, masa mięśniowa, metabolizm, funkcje hormonalne
STYL ŻYCIA A PRZEWLEKŁE CHOROBY
· Odżywianie- dieta wysokotłuszczowa, patogeneza, rola diety w chorobie niedokrwienie serca, cukrzyca typu Z i rak
· Zwiększenie aktywności synoptycznej układu nerwowego, zwiększenie krążenia tłuszczów we krwi- arteriosklerozy
DIETA A CHOROBY PRZEWLEKŁE
· Wzrost spożycia białka- cukrzyca typu Z wpływ działania aminokwasów na metabolizm glukozy
· Markery niedojrzałości noworodka- niedożywienie matki w czasie ciążyà niska waga urodzeniowa
· Szczupłość, wiotkość przy urodzeniu zmniejszenie obwodu głowyà wzrost ryzyka chorób serca i śmiertelność z ich powodu
· Niedożywienie w dzieciństwie- brak białka
23.10.09 wykład II
MARKERY RYZYKA
· We krwi: fiblogen, białe krwinki
· Histopatologiczne: subkliniczne, przewlekłe zapalenie płuc
· Subkliniczna arterioskleroza
· Powiązania ze wzrostem
· Śmiertelność z powodu chorób naczyń serca, urazów mózgu, arytmia, nagłe zatrzymanie akcji serca, wzrost ciśnienia krwi
MECHANIZMY
Hipot1 zaleganie powietrza w płucach, zmniejszony przepływ- abiuracja
· Symptomy: przewlekłe przeziębienia, zapalenia oskrzeli i inne
Hipot2 systematyczny stres niedotlenienia- niedostatek tlenu, stany zapalne
· Symptomy: hiperlipidemia: arterioskleroza i inne choroby naczyń serca
KRÓTKOTERMINOWA EKSPOZYCJA
· Komplikacje w trombocytach (wzrost koagulacji krwi) stany zapalne i ogniska arteriosklerotyczne usposabia do chorób sercowo lub mózgowo- naczyniowych
· Większa śmiertelność w miastach
· Grupy ryzyka: osoby starsze i dzieci, osoby już chore
FIZYCZNE CZYNNIKI RYZYKA
· Telefonu komórkowe- nie ma dowodów że komórka jest bezpieczna
· Stres jako czynnik ryzyka chorób przewlekłych- brak bezpośrednich dowodów
· W połączeniu ze stylem życia czynnikami genetycznymià stres stanowi czynnik ryzyka: chorób serca, nowotworów, depresji i zaburzeń immunologicznych i endokrynnych
BADACZ SAPOLSKY- bada grupy zwierząt i kieruje zespołami które badają różne mechanizmy psychofizyczne i przenosi je na człowieka. Stres jest taki sam u zwierząt i ma skutki. Udowodnił szkodliwość stresu chronicznego
STRES OBROŃCA CZY ZABÓJCA?
· Przewlekłość stresu jest zabójcza
· Mobilizacja stresowa w warunkach zagrożenia- zdrowe
· Wzrost ryzyka chorób- zwłaszcza stres chroniczny- ciągła aktywacja energii- zaniki mięśni, zmęczenie, ryzyko insulinowej odporności (cukrzycy) wzrost trawienny, nadwrażliwe jelito, zaburzenie prokreacji, zmniejszona odporność, patogenna jest chroniczna tendencja do wyobrażania sobie sytuacji stresowej
EMOCJE- CHOROBA
· Wskaźników rola emocji jako podatność na chorobę
· Wynikiem dwukierunkowej natury tego systemu
· 3 podstawowe kryteria: *specyficzny związek, *wykluczenie trzeciego czynnika, *mechanizmem zgody z patofizjologią, chorobą
· Smutek nie wpływa na odporność a depresja już tak
· Emocje są konieczne do zachowania odpowiednich rytmów i adaptacji
PRZYSTOSOWANIE DO CHOROBY PRZEWLEKŁEJ
· Rożne ograniczenia w odmiennych chorobach
· Psychologiczne wzorce adaptacji do choroby- opracowanie konspektu G. Szawłowska
· Nadreaktywność na bodźce, osoby które denerwuje mucha
· Genetycznie, nadmiernie wrażliwe, neurotyczne, troska o własne zdrowie i załamanie przy najmniejszym złym wydarzeniu
· Selektywność na wyłapywanie wydarzeń z otoczenia które by pasowały do ich osobowości. Szukają dziury w całym
POZNAWCZE ASPEKTY PRZYSTOSOWANIA DO CHOROBY PRZEWLEKŁEJ
· Emocje (treść) związane z chorobą zależą od oceny poznawczej
· Choroba jako zagrożenie: lęk, strach, niepokój
· Choroba jako przeszkoda, złość, gniew
· Choroba- powstanie z naszej winy, poczucie winy, wstyd
LEWENTAL- teoria poznawcza reprezentuje choroby, źródła treści dotyczących chorób.
· Zespół treści nieprawdziwych z otoczenia, niezgodne z wiedzą medyczną, dotyczy chorób
· Zespół treści które czerpiemy z podręczników, mediów, medycyny
· Dany chory tworzy połączenie tych dwóch źródeł oraz nasze doświadczenia choroby. Jednostkowy obraz przewlekłej choroby
PRZYSTOSOWANIE DO CHOROBY
· Choroba jako negatywne, następstwa dla bliskich: przygnębienie, apatia
· Choroba jak własna bezradność: smutek, żal, a nawet rozpacz
· Choroba jako wyzwanie: nadzieja, zapał, podniecenie
· Dynamika emocji wiąże się z etapem leczenia (np. lęk i nadzieja)
· U chorych na raka: spadek lęku i wzrost nadziei
· U chorych po zawale serca wzrost lęku i nadziei na początku, pomimo stopniowego spadku lęku utrzymywał się
· U chorych na nadciśnienie- spadek lęku i nadziei i utrzymanie się na tym samym poziomie
· Zaprzeczanie chorobie jako przejaw obrony przed lękiem jest przeciwne do instrumentalnej formy radzenia sobie
ADAPTACJA POZNAWCZA wg S.E.Taylor przebiega w 3 fazach o odmiennych rolach:
1) Poszukiwanie znaczenia danego wydarzenia z atrybucją przyczyn
2) Uzyskanie przynajmniej częściowej kontroli nad sytuacja
3) Odzyskanie poczucia własnej wartości- metodą „porównywania w dół”
Autorka podkreśla dobre przystosowanie i przechodzenie większości chorych przez te 3 fazy
POZNAWCZE PODEJŚCIE- może pomóc w wyjaśnieniu: utrzymaniu zdrowia przyczyn chorób i powrotu do zdrowia. Rola czynników poznawczych w radzeniu sobie z przewlekłą chorobą
REPREZENTACJA CHOROBY „FILTR” I SCHEMAT INTERPRETACYJNY dymensja uleczalność- kontrola
· U- aktywne radzenie sobie gdy uznawano chorobę za uleczalną
· U- choroba jest bardzo poważna zaprzeczanie i strategia ucieczkowa
· K- możliwa kontrola choroby- radzenie, skoncentrowanie na problemie
...
imi22