Doktryny prawno-polityczne - wprowadzenie:
nazwa:
· wykształtowana w połowie XIX wieku piewotnie brzmiała jako "Historia filozofii politycznej i prawa" - została zmieniona, ponieważ filozofowie nie zajmowali się np: demokracją ateńską, okresem złotej wolności szlacheckiej
· nazwe przedmiotu zmieniono na "doktryny historyczne państwa i prawa", czyli zespół usystematyzowanych poglądów na jednostkę ,społeczeństwo ,państwo ,władzę czy własność , które posiadają walor spójności i niesprzeczności
źródła:
· w pracach filozofów, uczonych, przemówienia publiczne, manifesty, programy ruchów społecznych, encykliki, kazania, korespondencja polityczna etc.
funkcje:
· część świadomości społeczeństw
· mówią o stosunku jednostek, grup społecznych społeczeństwo do panującego porządku politycznego, głównie do państwa
podstawowe rodzaje doktryn:
· takie, które potwierdzają zastany polityczno - prawny porządek
· takie, które kwestionują zastany polityczno - prawny porządek
· takie. które proponują zmiany w zastanym polityczno - prawnym porządku
rodzaje klasyfikacji doktryn:
· chronologiczna
· według zmian zachodzących w życiu społecznym i politycznym:
o rewolucyjne - jedyną formą zmiany jest przewrót rewolucyjny, rewolucja jest gwarancją postępu
o reakcyjne - słuszny stan to taki, który miał miejsce przed wsztrząsem rewolucyjnym; dąży się do przywrócenia stanu poprzedniego
o konserwatywne - wszelkie zmiany powinny mieć charaktrer ewolucyjny; ewolucjagwarantuje postęp, stabilnosć, ciągłość, harmonię społeczną
· według normatywności:
o normatywne - mówią jak powinny wyglądać stosunki polityczne, prawne, społeczne
o empiryczne - interesują się stanem faktycznym
Doktryny ustrojowe starożytnej Grecji:
dlaczego Grecy byli najbardziej nowatorscy?:
· zdolność do wyprowadzania wiedzy teoretycznej z wiedzy empirycznej na podstawie dokonań innych ludów
· wspólny jednolity obszar greckiej kultury, który był większy od powierzchni dziesiejszej Grecji
formy ustrojowe:
· pierwotnie monarchia (państwo Odysa na wyspie Itace)
· monarchia przekształciła się w rządy oligarchiczne (władza arystokracji)
pierwsze fazy quasi - demokratyczne:
· na skutek wypraw morskich, rozkwitu handlu rosła grupa ludności średniozamożnej, która w swej masie pragnęła mieć wpływ na władzę obok arystkokracji;na czele tej grupy ludności stawał przywódca tzw. tyran, który miał ją bronić przed oligarchami (ale nie był w stanie rozwiązać problemów, których się podejmował)
· V w.p.n.e - 2 modele na zastąpienie tyranii:
o arystokratyczny (Sparta)
o demokratyczny (Ateny)
· demokracja ateńska:
o V wiek - złoty wiek arystokracji ateńskiej; wzór dla innych pańśtw - miast greckich. nie ma żadnego traktatu broniącego demokracji -> ci, którzy jej bronili to ludzie czynu, nie uczeni, stądbrak wyrafinowanej obrony
o źródłem wiedzy o demokracji ateńskiej jest mowa żałobna Paryklesa na cześć żołnierzy, którzy polegli w wojnie z Troją
o 3 zasady demokracji ateńskiej:
§ wolność:
· przysługiwała wszystkim oprócz niewolników, kobiet, dzieci, cudzoziemców; wolny tzn. nie żyjący w niewoli, pod rządami despotów
· podstawową wolnością była wolność słowa (isogoria) i wpływ na bieg spraw publicznych (poprzez głosowania)
· to, że każdemu przysługuje wolność jest podstawą zgody w państwie
§ równość:
· równość wobec prawa (isonomia)
· równość w głosowaniu (udział w sprawowaniu władzy przez obywateli jest równy)
· każdy z nas jest jednakowo traktowany zarówno przez obywateli, jak i przez władzę publiczną
· niektórzy twierdzili, że każdy ma prawo do takiego samego wykształcenia i wychowania, zasada równości przenoszona była także na majątki
§ rządy prawa:
· nie podlega woli innego człowieka w życiu politycznym
· podlega bezosobowemu autorytetowi prawa i jego postanowieniu, które sam wraz z innymi mocą woli ustanowił
o demokracja była krytykowana przez arystokrację:
§ możliwość wypowiedzenia się publicznie w sprawach państwa przez ludzi niewykwalifikowanych naraża dobro publiczne (domagali się wprowadzenia wymogów wykształcenia, patriotyzmu aby wypowiadać się w sprawach publicznych); młodzież arystokratyczna była wychowywana i kształcona tak, aby umiała podporządkować dobro prywatne dobru pulicznemu - przeciętny obywatel tego nie potrafił co mogło grozić wprowadzenia do życia publicznego prywaty
§ do służby dla dobra publicznego należy wykwalifikowanej kadry, a równość gwarantuje udział każdemu; udział wszystkich w życiu publicznym grozi interesowi ogółu (domagali się wprowadzania na urzędy obywateli w sposób głosowania, a nie losowania i pozbawienia ich diety)
§ ludzie nie podlegają bezosobowemu prawu, ale prawu utworzonemu w interesie mającej większość grupie ludności, która chce się wzbogacić (np. podatki i konfiskaty na możnych)
myśl polityczna i prawna Sofistów:
· wędrowni nauczyciele, którzy pojawili się w demokratycznych Atenach; nazwa od greckiego sofia - wiedza
· budzili kontrowersje (bo brali od swoich uczniów pieniądze ,a uznawano, że zdobywanie wiedzy leży w interesie narodu oraz uczyli ich retoryki)
· wprowadzili do greckiej myśli politycznej elementy:
o sceptycyzmu
o racjonalizmu
o relatywizmu
· Protagoras - "Człowiek jest miarą wszechrzeczy"; państwo nie jest czymś natualnym, do czego ludzie są przyrodzeni, sprzeciwiają się ówczesnym poglądom i z tego wynika umowa społeczna -> państwo powstaje jako dzieło konwencji, jest efektem woli ludzkiej
· Gorgiasz - "Każdy człowiek ma inną moralność" -> istnieje wiele moralności, a nie jedna uniwersalna
· Antyfon, Fidiasz: dualizm prawny - 1)prawo natury i 2)prawo pozytywne:
o 1):
§ wieczne
§ niezmienne
§ ustanowione przez naturę
§ powszechnie obowiązujące
§ każdy mu podlega niezależnie od tego kim jest
§ jeżeli się je naruszy podlega się karze w życiu pozagrobowym
o 2):
§ prawo niższego rzędu
§ ustanowione przez człowieka, konwencji
§ obowiązuje tylko tych, którzy podlegają jurysdykcji danego państwa
§ Sokrates wierzył, że młodzież należy uczyć cnoty w ramach procesu doskonalenia; negowanie namiętności i emocji; nie brał udziału we władzach Aten, ale popadał w konflikty z władzą demokratyczną Aten
§ jeżeli chcesz zmienić prawo, któremu podlegasz to zmień państwo, w którym żyjesz
Platon V/VI w.p.n.e:
informacje wstępne:
· arystokrata z pochodzenia
· konserwatywne przekonania
· nie lubił demokracji ateńskiej
· uczeń Sokratesa
· wystepował przeciwko sofistom, bo brali pieniądze za wiedzę
· uważał, że władzę powinni sprawować filozofowie (wysoka świadomość moralna), bo oni nie poddają się emocjom; istnieją 2 możliwości: albo znaleźć filozofa i uczynić go królem, albo króla uczynić filozofem
· Platon przekonał Dionizma Starszego, że jest mędrcem i potrafi rządzić według platońskiej koncepcji co spowodowało bunt poddanych i skazanie na śmierć Platona, ale w wyniku zmiany decyzji Platon popadł w niewolę, a rodzina go wykupiła
· założył Liceum
metoda Platona:
· jaskinia Platona - świat, w którym żyjemy jest tylko odbiciem świata rzeczywistego; idee (doskonałe), które składają się na świat rzeczywisty to dobro, piękno, prawda i sprawiedliwość:
o w naszym świecie możemy możemy doświadczać idei absolutnych tylko w znikomej części
o nikt nie może powiedzieć pod koniec życia, że doświadczył absolutnego dobra, piękna…
o można zbliżyć się do idei, jeśli powierzy się władzę filozofom, a bez nich grozi ludziom degeneracja
typologia ustrojów wg. Platona:
· bez rządów filozofów grozi nam degenracja
· zwolennik timokracji - rządy odważnych np. bohaterów wojennych, którzy posiadają duży autorytet i majątek --> timokracja przeistoczyła się w oligarchię, czyli rządy bogatych; majętni bohaterowie pojęli, że majatek można zwiększyć nie tylko na wojnie ("łupy wojenne"), ale że można się również bogacić kosztem biednych --> oligarchia zdegenerowała się do demokracji:
o rządzi tu biedna większość
o obywatela cechuje brak dyscypliny i brak szacunku dla władzy, bo ludzie są niekompetentni do sprawowania władzy
o odtrąceni od władzy bogaci chcą do niej wrócić --> z demokracji powstała tyrania:
§ tyran zapewnia, że nie pozwoli bogatym dojść do władzy
§ opiera się na sile i strachu
· Platon uważa, że każdy kolejny ustrój zastępujący timokrację jest gorszy, a zadaniem filozofów powinno być przerwanie ciągłej degeneracji systemów ustrojowych
wizja idealnego "polis":
· odzwierciedla różnice intelektualne i moralne obywateli
· piramida Platona:
o podstawa - rzemieślnicy i rolnicy:
§ mają utrzymywać siebie oraz pozostałych obywateli swoją pracą
§ należy uczyć ich pewnych sprawności moralnych (cnót): umiar, poskromienie pożądań ciała
§ trzeba zadbać, by wyobrażenie tych ludzi o świecie nie było skomplikowane --> odwołanie do religii
§ mogą posiadać własność prywatną i zakładać rodziny
o 2 warstwa - wojownicy i strażnicy:
§ powołaniem ich jest zapewnienie bezpieczeństwa mieszkańcom polis
należy uczyć ich cnót: męstwo, honor
§ należy zapenić im sprawność fizyczną
§ muszą przewyższać intelektualnie rzemieślników i rolników
§ trzeba ich uczyć wiedzy ogólnej o muzyce
§ nie mogą zakładać rodzin i posiadać własności prywatnej
o 3 warstwa - filozofowie:
§ trzeba ich starannie kształcić:
· 17 - 22 - sprawność fizyczna
· 20 - 30 - wiedza ogólna
· 30 - 35 - filozofia
· 35 - 50 - urzędy publiczne
· >50 - mogą sprawować najwyższą władzę, bo są już filozofami
§ muszą całkowicie poświęcić się służbie publicznej
§ nie wolno im posiadać nic na własność, ani zakładać rodzin (kojarzenie par w drodze losowania, a dzieci wychowywane anonimowo, tak by filozofowie nie mieli rodziny)
· system piramidy Platona oznacza całkowite podporządkowanie jednostki państwie
· Platon jest uważany za jednego z ojców totalitaryzmu
wizja państwa Platona wedłóg jego dzieła pt. "Prawa":
· pod koniec życia Platon pogodził się, że państwa według niego idealnego nie da się zbudować; w dziele "Prawo" opisuje państwo niedoskonałe, ale dobre
· wszyscy mogą posiadać coś na własność (ale równo) - by nie był przekupstwa i mogą zakładać rodziny
· jest to państwo zamknięte (nie można wyjeżdzać)
· igrzyska, inne zabawy mają służyć zaspokojeniu ambicji obywateli
· państwo musi wiedzieć co ludzie o nim myślą (rozwinięte donosicielstwo)
Arystoteles (V/IV w.p.n.e):
· urodził się na pograniczu Macedonii
· studiował w Akademii Platońskiej w Atenach; był również lekarzem
· był nauczycielem Aleksandra Wielkiego; kiedy Aleksander Wielki doszedł do władzy założył w Atenach własną szkołę, w której nauczał: logiki, filozofii, etyki, medycyny, astronomii
· nazywany filozofem środka - tendencje do poglądów umiarkowanych
metoda Arystotelesa:
· Arystoteles w przeciwieństwie do Platona był empirykiem - twierdził, że twierdzenia ogólne należy wyprowadzać z nagromadzonych informacji o faktach na podstawie ich systematyzowania, szukania związków między tymi faktami i analizowania tych związków
· Arystoteles przeanalizował 158 ustrojów państw - miast greckich, opisy składały się na dzieło pt."Polityka"
koncepcja państwa:
...
bebok999