Zagadnienia_egzaminacyjne_Administracja_wobec_praw_czlowieka.doc

Zagadnienia egzaminacyjne z przedmiotu „Administracja wobec praw człowieka”

Rok akademicki 2010/2011

Administracja, studia stacjonarne i niestacjonarne

1.      Pojęcie praw człowieka

Nie ma jednolitej definicji

a)      Prawa człowieka stanowią pewne normy mające umocowanie w prawie pozytywnym

b)     Umocowanie praw człowieka w godności ludzkiej i już sam fakt bycia człowiekiem umożliwia powoływanie się na pewne prawa

c)      Łączy cechy dwóch pierwszych, zasądzając prawa człowieka w godności ludzkiej i mocując je w normie prawa pozytywnego

2.      Prawa a wolności

Prawa są definiowane jako uprawnienia wynikające bezpośrednio z prawa w sensie przedmiotowym – z aktów normatywnych, służące do ochrony interesów podmiotów tego prawa, np. prawo do nauki

Wolnościami są uprawnienia nie wynikające bezpośrednio z prawa w sensie przedmiotowym – prawo określa jedynie ich granice, których przestrzeganie daje możliwość legalnego korzystania z wolności, np. wolność sumienia i wyznania

Różnice między wolnością i prawem:

- wolność jest pierwotna w stosunku do prawa

- wolność wynika z natury rzeczy

- wolność wynika z prawa natury, bez względu na działanie organów państwa

- prawo – najpierw państwo musi je nadać i stwierdzić, że istnieje.

Np. wolność poruszania się – jest naturalna, a prawo wyborcze – państwo nadaje i stwierdza jego istnienie

3.      Konstytucyjne wolności i prawa człowieka i obywatela w RP

Konstytucyjne wolności i prawa człowieka:

a)      Zasady ogólne ( np. nienaruszalność, poszanowanie i ochrona godności człowieka, prawo do wolności, zakaz dyskryminacji)

b)     Wolności i prawa osobiste (np. prawna ochrona życia, zakaz tortur, wolność sumienia i religii)

c)      Wolności i prawa polityczne (np. prawo do udziału w referendum, prawo do składania petycji, skarg i wniosków w interesie własnym lub osoby trzeciej za jej zgodą, wolność organizowania pokojowych zgromadzeń)

d)     Wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturowe (np. prawo do własności i dziedziczenia, prawo do ochrony zdrowia, obowiązek państwa do ochrony dziecka, środowiska)

Konstytucyjne wolności i prawa obywatela RP

a)      Zakaz wydalenia obywatela polskiego z kraju i zakazania mu powrotu

b)     Prawo dostępu obywateli polskich do służby publicznej

c)      Prawo do udziału w referendum

4.      Pojęcie zobowiązania międzynarodowego i jego skutki prawne

Zobowiązanie międzynarodowe jest stosunkiem prawnym, który polega na usankcjonowaniu pewnych powinności (działania lub zaniechania) przez podmioty danego stosunku korzystające z prawa do występowania w stosunkach międzynarodowych

5.      Zdolność do zawierania umów w prawie międzynarodowym

Zdolność do zawierania umów w prawie międzynarodowym jest określana jako ius tractatum i stanowi jeden z atrybutów podmiotowości prawno międzynarodowej.

Pierwotnymi i głównymi podmiotami prawa międzynarodowego są państwa i to one zaciągają zobowiązania międzynarodowe w zakresie praw człowieka stając się jednocześnie podmiotem zobowiązań.

6.      Stosunek prawa międzynarodowego do prawa krajowego, dualizm i monizm

Dualizm – prawo międzynarodowe i krajowe są odmiennymi porządkami prawnymi, które nie mają punktów stycznych. Nie uznają stosowania prawa międzynarodowego wewnątrz państwa i aby mogło mieć zastosowanie musi ulec transformacji i zostać przekształcone w prawo wewnętrzne

Monizm – prawo międzynarodowe i krajowe tworzą jednolity system prawny z prymatem prawa międzynarodowego bądź krajowego.

Stosunek prawa m. do prawa k:

- koncepcja dualistyczna i monistyczna – dywagacje teoretyczne

- w praktyce istotne są dwie płaszczyzny:

·         relacja prawa międzynarodowego do porządku wewnętrznego poprzez wskazanie zakresu uznania tych norm w systemie krajowym

·         nakreślenie stosunku norm zawartych w ustawach zasadniczych do prawa międzynarodowego oraz reguł kolizyjnych

W doktrynie prawa konstytucyjnego można wyróżnić dwa stanowiska w kwestii kolizji norm prawnych:

- nadrzędność konstytucji nad innymi regulacjami w tym prawem międzynarodowym

- nadrzędność prawa międzynarodowego, które w przypadku kolizji ma pierwszeństwo przed normą prawa krajowego w tym konstytucji

7.      Miejsce prawa międzynarodowego w Konstytucji RP

Art. 9 – Polska przestrzega wiążącego je prawa międzynarodowego (umowy, zwyczaj, ogólne zasady prawa)

8.      Oddziaływanie zobowiązań międzynarodowych na tworzenie prawa krajowego- wzorowanie, uchylenie lub zmiana prawa

Wzorowanie – odnosi się zwykle do formułowania katalogów praw człowieka. Z perspektywy ochrony praw człowieka regulacje międzynarodowe stanowią tzw. „standard minimalny” – oznacza to, ze konstytucje krajowe mogą zawsze zapewniać ochronę szerszą, ale nigdy węższą

Uchylenie lub zmiana prawa – zgodność ustaw i przepisów bada TK. Ma to związek z orzecznictwem.

9.      Zobowiązania międzynarodowe a stosowanie prawa krajowego- oddziaływanie interpretacyjne zobowiązań międzynarodowych

- oddziaływanie interpretacyjne zobowiązań międzynarodowych – to uwzględnienie zasady przychylności wobec prawa międzynarodowego w orzeczeniach sądów i innych organów potwierdzone w art. 9. Stosowanie tej zasady oznacza min. interpretowanie prawa krajowego przy wykorzystaniu dorobku (TK i SN) organów międzynarodowych

10.  Zobowiązania międzynarodowe a stosowanie prawa krajowego- oddziaływanie na konkretną decyzję krajową

- oddziaływanie bezpośrednie standardów na konkretną decyzję krajową

- oddziaływanie pośrednie – przy podejmowaniu decyzji, gdy istnieje już orzecznictwo

11.  Pojęcie Rzecznika Praw Obywatelskich

RPO jest konstytucyjnym, niezależnym od innych organów i niezawisłym w swojej działalności, organem ochrony prawnej, który działa na podstawie art. 208-212 Konstytucji oraz ustawy z dnia 15 lipca 1987r.

12.  Wybór , odwołanie i kadencja Rzecznika Praw Obywatelskich

RPO może być obywatel polski wyróżniający się wiedzą prawniczą, doświadczeniem zawodowym oraz wysokim autorytetem ze względu na swe walory moralne i wrażliwość społeczną.

Wybór – powołanie

– Rzecznika powołuje w formie uchwały Sejm za zgodą Senatu na wniosek Marszałka Sejmu albo grupy 35 posłów

- Na uchwałę zatwierdzającą wybór Senat ma 1 miesiąc od dnia przekazania przez Marszałka Sejmu uchwały Sejmu

- Niepodjęcie uchwały przez Senat w ciągu miesiąca oznacza wyrażenie zgody

- W przypadku odmowy zatwierdzenia przez Senat, Sejm powołuje na stanowisko Rzecznika inną osobę

Kadencja

- Trwa 5 lat i liczona jest od dnia złożenia ślubowania przed Sejmem

- Nie można być Rzecznikiem więcej niż 2 kadencje

- Rzecznik pełni swoje obowiązki do czasu objęcia stanowiska przez nowego Rzecznika

Odwołanie

- Przed upływem kadencji Sejm może odwołać większością co najmniej 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów

- Zrzeczenie się wykonywania obowiązków

- Stała niezdolność do pełnienia obowiązków na skutek śmierci lub choroby, ułomności lub upadku sił – stwierdzonych orzeczeniem lekarskim

- Sprzeniewierzeniem się złożonemu ślubowaniu

- Złożone niezgodne z prawdą oświadczenie lustracyjne, stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu

13.  Ograniczenia Rzecznika Praw Obywatelskich

- nie może zajmować innego stanowiska z wyjątkiem profesora szkoły wyższej, ani wykonywać innych zajęć zawodowych

- nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu

- jego stanowiska nie można łączyć z mandatem poselskim

14.  Zadania i kompetencje Rzecznika Praw Obywatelskich

- stoi na straży wolności, praw człowieka i obywatela

- kontroluje, a także podejmuje stosowne czynności jeśli stwierdzi, że z powodu celowego działania lub zaniechania przez organa, organizacje lub inwestycje zobowiązane do przestrzegania i realizacji wolności człowieka i obywatela nastąpiło naruszenie prawa oraz współżycia i sprawiedliwości społecznej

15.  Zakres podmiotów uprawnionych do złożenia skargi do Rzecznika Praw Obywatelskich

- każdy obywatel Polski

- cudzoziemiec, który znajduje się pod władzą RP, bezpaństwowiec

- osoba prawna lub jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej, jeśli tylko w myśl przepisów może być podmiotem praw i obowiązków

- organizacje obywateli (stowarzyszenia, fundacje, partie polityczne itp.)

- organy samorządu terytorialnego

- Rzecznik Praw Dziecka

- własna inicjatywa Rzecznika, jeśli stwierdzi naruszenie praw i wolności człowieka i obywatela.

Może to być podmiot, którego prawa i wolności zostały naruszone oraz podmiot występujący w sprawie innego podmiotu.

16.  Wymogi formalne skargi do Rzecznika Praw Obywatelskich

- imię i nazwisko

- adres

- dokładne wskazanie czego dotyczy sprawa oraz argumenty

- niezbędne dokumenty, które skarżący posiada, np. kopie dokumentów

Wniosek jest wolny od opłat i nie wymaga zachowania szczególnej formy

17.  Pojęcie skargi konstytucyjnej

Skarga konstytucyjna (art. 79 Konstytucji) to środek prawny służący podmiotowi praw konstytucyjnych do ich ochrony poprzez wszczęcie postępowania przed TK w przypadku naruszenia tych praw przez akt normatywny wydany przez organ władzy publicznej

18.  Skład Trybunału Konstytucyjnego

- 15 sędziów wybieranych przez Sejm na 9 – letnią kadencję przez grupę 50 posłów lub Prezydium Sejmu bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.

Kandydatem może zostać osoba, która wyróżnia się wiedzą prawniczą oraz posiada kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego Sadu Najwyższego lub NSA.

Prezesa i Wiceprezesa TK powołuje Prezydent RP spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału.

19.  Początek i koniec pełnienia funkcji przez sędziów Trybunału Konstytucyjnego

Początek:

- podejmowana jest uchwała, która zapada bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy liczby posłów (na jedną kadencję). Po wyborze następuje ślubowanie.

Koniec:

- śmierć

- zrzeczenie się urzędu

- stwierdzenie orzeczeniem komisji lekarskiej trwałej niezdolności do pełnienia obowiązków

- skazanie prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo

- skazanie na usunięcie ze stanowiska przez sąd dyscyplinarny złożony z sędziów TK

20.  Wymogi formalne skargi konstytucyjnej

Skargę konstytucyjną może dla skarżącego sporządzić wyłącznie adwokat lub radca prawny (samodzielnie we własnej sprawie może sporządzić ją sędzia, prokurator, notariusz, profesor lub doktor habilitowany nauk prawnych).

Wymogi:

- określenie organu, do którego jest kierowana (Trybunału Konstytucyjnego),
- imię i nazwisko lub nazwę skarżącego, jego przedstawicieli ustawowych i pełnomocników,

- miejsce zamieszkania,
- określenie rodzaju pisma jako skargi konstytucyjnej,
- treść skargi z uzasadnieniem,
- datę i podpis skarżącego albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika,
- wymienienie załączników.

- dokładne określenie ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach albo obowiązkach określonych w Konstytucji i w stosunku do którego skarżący domaga się stwierdzenia niezgodności z Konstytucją,
- wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób - zdaniem skarżącego - zostały naruszone,
- uzasadnienie skargi, z podaniem dokładnego opisu stanu faktycznego.
 

21.  Przedmiot skargi konstytucyjnej

- wyłącznie akt normatywny (ustawa, rozporządzenie, zarządzenie itd.).

W skardze można kwestionować wyłącznie regulację prawną, która była podstawą takiego orzeczenia (a nie określone orzeczenie sądu czy organu administracji).

22.  Konsekwencje orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego w sprawach dotyczących zgodności badanej normy z Konstytucją

Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne.
Wchodzą w życie z dniem ogłoszenia w Dzienniku Ustaw, Monitorze Polskim lub innym publikatorze, w którym dany akt został ogłoszony.
Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach, stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania.

23.  Pojęcie obywatelstwa europejskiego i uprawnienia wynikające z istnienia tej instytucji

Na podst. Traktatu – „Obywatelem Unii jest każda osoba mająca przynależność Państwa Członkowskiego. Obywatele Unii korzystają z praw i podlegają obowiązkom przewidzianym w niniejszym Traktacie”.

- każdy obywatel Państwa Członkowskiego jest obywatelem Unii

- obywatelstwo Unii jest dodatkowe w stosunku do obywatelstwa krajowego

Obywatelstwo Unii nie oznacza narodowości unijnej – odnosi się do praw i przywilejów nabytych w drodze członkostwa w UE.

W ten sposób obywatelstwo unijne dopełnia obywatelstwo narodowe, nie zastępując go jednak. Prawa obywatelskie UE są prawami dodatkowymi.

Prawa wynikające z obywatelstwa unijnego:

- prawo do swobodnego przemieszczania się i pobytu

- prawo do głosowania i kandydowania w wyborach do Parl.Europ. i w wyborach lokalnych

- prawo do ochrony dyplomatycznej i konsularnej

- prawo do kierowania petycji do PE

- prawo zwracania się do europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich

- prawo do zwracania się do instytucji Unii w jednym z jej oficjalnych języków oraz otrzymywania odpowiedzi w tym języku

- prawo do uczestniczenia w życiu demokratycznym

- prawo dostępu do dokumentów unijnych

24.  Komisja petycji Parlamentu Europejskiego- skład i kompetencje

Komisja Petycji PE jako instytucja najbliższa obywatelom

- utworzona w ramach PE- najbardziej demokratycznego organu UE

- jako jedyna Komisja w PE omawia bieżące sprawy dotyczące codziennych problemów obywateli UE

- reaguje na skargi indywidualne znacznie częściej niż inne instytucje  i organy UE

Skład:

- członkowie Parlamentu Europejskiego:

...