Iwan Turgieniew urodził się w zamożnej rodzinie ziemiańskiej w roku 1818. Przez pierwsze 9 lat życia mieszkał w posiadłości swej matki – Spasskoje-Łutowinowo (w guberni orłowskiej). Zamożni rodzice zapewnili mu staranne wykształcenie. Początkowo uczył się w domu, a następnie na pensji w Moskwie, gdzie rodzina przeprowadziła się w 1827. W roku 1833 rozpoczął studia filologiczne na Uniwersytecie Moskiewskim, które kontynuował w Petersburgu (1834-1837) i w Berlinie w latach (1838-1841). Po powrocie (w roku 1841) do Rosji rozpoczął w 1842 r. pracę urzędnika w ministerstwie spraw wewnętrznych w Petersburgu. Po dwóch latach porzucił ją na rzecz twórczości literackiej. Turgieniew odrzucał radykalizm polityczny przeciwników caratu lub zwolenników głębokich reform, jednak również bardzo niechętnie odnosił się do represyjnej polityki wewnętrznej Mikołaja I. Był zdeklarowanym przeciwnikiem pańszczyzny, czemu dawał aktywny wyraz, m.in. gdy odziedziczył po matce (ojciec zmarł w 1834 r.[1]) w 1850 r.duży majątek ziemski uwolnił wszystkich chłopów, a po zniesieniu pańszczyzny w Rosji w 1861 r. wydał kilka dodatkowych zarządzeń wzmacniających gospodarczo chłopów w swoim majątku. Poglądy Turgieniewa wywoływała znaczną niechęć wśród władz państwowych i w kwietniu 1852 r. został aresztowany, a w maju tego roku skazany na zesłanie do majątku rodzinnego, gdzie przebywał dwa lata do ułaskawienia. Powodem formalnym represji było ominięcie cenzury przy publikacji pośmiertnych refleksji o Gogolu. Niechęć do panujących stosunków politycznych w Rosji była powodem tego, że Turgieniew spędzał wiele lat za granicą, pomijając okres studiów przebywał poza krajem w latach: 1847-1850, w 1856 i wreszcie w 1861 r. wyjechał na stałe, najpierw do Baden-Baden (do 1870 r.), a później przeniósł się do Paryża, gdzie mieszkał do śmierci. Kilkakrotnie przyjeżdżał do Rosji, z odczytami lub z okazji wydarzeń kulturalnych.
Turgieniew debiutował w 1838 r. dwoma wierszami wydanymi w piśmie Sowremiennik[1], kolejne wiersze zaczął publikować dość regularnie od 1841 r. Od 1844 r. opowiadaniem Andriej Kołosow zapoczątkował prozatorski nurt w swojej twórczości, który, w odróżnieniu od poezji, przyniósł mu uznanie i sławę. Początkowo jego twórczość nawiązywała do dzieł romantyków rosyjskich: Puszkina i Lermontowa. Z biegiem czasu pisarz skłania się ku konwencji realistycznej, w końcu staje się najzagorzalszym krytykiem idei romantycznych. Duże znaczenie w przebiegu tej ewolucji miało oddziaływanie twórczości Gogola.
Pierwszym utworem, który wzbudził szerokie zainteresowanie w rosyjskim świecie literackim były Zapiski myśliwego – cykl 25 szkiców-opowiadań. Publikowane początkowo od 1847 r. jako pojedyncze opowiadania w czasopismach (np. w Sowremienniku), zostały wydane w 1852 r. w jednym tomie jako zbiór opowiadań. Nowatorstwem tych opowiadań był przede wszystkim realizm w opisywaniu życia chłopów i wsi rosyjskiej. Turgieniew występuje w nich jako krytyk systemu pańszczyźnianego i bierze w obronę chłopstwo, jako klasę. Walory literackie dzieła podnoszą także malownicze opisy rosyjskiego krajobrazu wiejskiego. Uznanie krytyki zachęciło pisarza do dalszego pisarstwa prozatorskiego. Kontynuując tę linię pisarską Turgieniew ogłasza Dziennik zbędnego człowieka, oraz swoją pierwszą powieść Rudin. W twórczości pisarza jest to początek rozprawy z własnym pokoleniem. Temat ten będzie rozwijany w dwóch kolejnych powieściach: Szlacheckie gniazdo i Ojcowie i dzieci. Ten drugi utwór stał się opus magnum Turgieniewa i na dobre ugruntował jego pozycję w rosyjskim środowisku literackim. Pisarz przedstawia w nim spór pomiędzy dwoma pokoleniami rosyjskiej szlachty: dzieci (których najważniejszym przedstawicielem jest "nihilista" Bazarow) i ojców (czyli potencjalnych równolatków Turgieniewa). Tematykę społeczną podjął pisarz także w powieści Dym, w której opowiada o sytuacji na wsi po uwłaszczeniu chłopów.
Od tej pory każda powieść Turgieniewa miała zapewniony sukces wydawniczy. Warto podkreślić, że był on pierwszym literatem rosyjskim, który zdobył międzynarodową sławę. Wynikało to z faktu, że dużą część życia spędził za granicą (zakochał się we francuskiej śpiewaczce Paulinie Viardot-Garcia i podróżował z nią po Europie), głównie w Niemczech, Francji i Wielkiej Brytanii. Stał się tym samym "ambasadorem" kultury rosyjskiej na Zachodzie.
Zmarł 3 września 1883 w Bougival pod Paryżem. Przed śmiercią zdążył jeszcze wydać cykl opowiadań Senilia, będących jego testamentem literackim.
W historii literatury rosyjskiej Turgieniew postrzegany jest jako łącznik, pomiędzy późnym romantyzmem i twórczością Gogola a złotym wiekiem rosyjskiej powieści. Był najwybitniejszym przedstawicielem rosyjskiego realizmu krytycznego, porównywanym, a nawet wynoszonym ponad klasyków francuskich: (Flauberta i Zolę). Był ważną postacią rosyjskiej inteligencji swoich czasów. Znakomicie opisywał rosyjską rzeczywistość – podejmował zawsze aktualne tematy (spór pokoleniowy, uwłaszczenie, itd.). Jego powieści mają wysoką wartość literacką (podkreślane jest zwłaszcza mistrzostwo dialogu), doskonale łącząc wątki miłosne, obyczajowe i społeczne. Fabułę wzbogacają również nastrojowe opisy rosyjskiego krajobrazu. Turgieniew napisał także kilka sztuk teatralnych cieszących się sporą popularnością za jego życia[1].
Odrębnym nurtem pisarstwa Turgieniewa jest nowelistyka okultystyczna. Zainteresował się nią po przeczytaniu traktatu Schopenhauera O duchach i sprawach z tym związanych (1859). Inspirował się także twórczością Poego. Do nurtu tego zaliczamy np.: Widma, Dziwną historię, Sen.
Iwan Turgieniew jako pierwszy użył terminu nihilizm - w swojej powieści Ojcowie i dzieci z 1862 r.
W trakcie pobytu na Zachodzie Turgieniew, znający biegle kilka języków, tłumaczył utwory twórców rosyjskich i, w mniejszym stopniu, utwory literatury Zachodniej na rosyjski.
Garshaw