tasiemce.pdf

Helmintologia lekarska – TASIEMCE

Wykład z dnia 01.12.1998

ORDO: CYCLOPHYLLIDEA (żyworodne)

1. Taeniarhynchus saginatus – tasiemiec nieuzbrojony

Człowiek zaraża się larwą inwazyjną – wągier bydlęcy ( cysticercus bovis ) – drogą

alimentarną (przez spożycie wągra z niedogotowanym, a nawet surowym mięsem bydlęcym).

Żywiciele pośredni : najczęściej bydło domowe, owce, kozy, renifery, prawdopodobnie

również żyrafy, kozice i antylopy.

Cechy charakterystyczne : • obecność zwieracza mięśniowego, który okala pochwę przed jej

ujściem do zatoki płciowej,

• 15 –30 bocznych ślepych odgałęzień głównego pnia macicy,

• dwupłatowy jajnik,

• proglotydy ulegają apolizji (odrywanie się od strobilii członów

macierzystych) pojedynczo i samodzielnie się poruszają,

• skoleks gruszkowaty, silnie umięśniony, brak ryjka i haczyków,

• embriofor z drobnymi filamentami.

Jednostka nozologiczna – taeniarhynchosis (teniarynchoza)

2 . Taenia solium - tasiemiec uzbrojony

Żywiciel pośredni – świniowate

Larwa – cysticercus cellulosae

Cechy charakterystyczne : • skoleks niemal kulisty, oprócz 4 przyssawek posiada wysuwalny

ryjek – rostrum – zaopatrzony w podwójny wieniec 22 – 32

haczyków

• 7 – 15 bocznych ślepych odgałęzień macicy

• trójpłatowy jajnik

• proglotydy odrywają się po kilka i nie mają zdolności

samodzielnego poruszania się.

Jednostka nozologiczna – taeniosis

Częstym powikłaniem jest cysticercosis (wągrzyca) wywołana

rozwojem w ciele człowieka postaci larwalnej. Może rozwinąć się

na drodze endoinwazji, bądź autoendoinwazji. Rokowanie

uzależnione jest od miejsca ulokowania formy larwalnej: bardzo

niekorzystne w przypadku zajęcia OUN.

Jaja - obu gatunków są praktycznie nie do odróżnienia. Zazwyczaj są otoczone osłonką

wewnętrzną tzw. embriofor, wytrzymałą i solidną, w środku której znajduje się

onkosfera (mianem embrioforu określa się układ złożony z osłonki wewnętrznej i

znajdującej się w środku onkosfery); osłonka zewnętrzna zazwyczaj ulega zniszczeniu

już przy opuszczaniu przez jajo proglotydu.

3. Echinococcus granulosus - Tasiemiec bąblowca

Żywiciel ostateczny właściwy : psowate, kotowate (w przypadku kota domowego nie osiąga

dojrzałości płciowej)

Larwa: echinococcus , rozwija się głównie w tkance wątroby, rzadziej w płucach, czasem w

nerkach, śledzionie, mózgowiu, gałce ocznej i tkance kostnej. Kształt dość regularny,

wewnątrz pojedyncza komora, stąd możliwość jej usunięcia.

-1-

Jednostka nozologiczna : hydatidosis (hydatidoza) – inwazja postaci larwalnej

oraz echinococcosis (echinokokoza) – inwazja postaci dojrzałej

Wykrywanie : protoskoleksy w kale, zdjęcia rentgenowskie płuc i wątroby z

charakterystycznymi zwapnieniami pęcherzyków bąblowca; punkcja jest raczej

niewskazana, ze względu na możliwości powikłań tzn. w przypadku

niewłaściwej procedury może dojść do rozlania się treści cysty do jamy ciała

chorego, co doprowadzi albo do zejścia pacjenta w czasie zabiegu, albo w

związku z możliwością wezykulacji (powrót protoskoleksów do potencji

rozwojowych młodszego stadium, a co za tym idzie jego metamorfoza w bąbel)

do rozsiania zmian w innych narządach.

4. Echinococcus multilocularis – Tasiemiec wielokomorowy

Żywiciel ostateczny – lis rudy

Larwa – jak u E.granulosus, po dostaniu się do wątroby wytwarza liczne wypustki otoczone

błoną oskórkową, przenikające do miąższu wątroby. Tworzą się liczne pęcherzyki

dodatkowe. Larwa ma kształt nieregularny, jest wielokomorowa, stąd pełne jej

usunięcie podczas zabiegu chirurgicznego jest mało prawdopodobne.

5. Dipylidium caninum - Tasiemiec psi

Kosmopolityczny pasożyt, występuje w jelicie cienkim psa, kota lisa i innych mięsożernych

Cechy charakterystyczne : • skoleks wyposażony w 4 przyssawki, a także 4 –7 rzędów

haków.

• w proglotydach podwojenie ogółu narządów układu

rozrodczego; stąd obecność dwóch zatok płciowych leżących na

krawędzi bocznej proglotydów

• proglotydy, po oderwaniu się od strobilii, mają zdolność

samodzielnego poruszania się.

Larwa – typu cysticerkoid . Rozwija się w hemocelu owadów ( żywiciele pośredni )

Żywiciel pośredni – larwy pcheł (tylko larwy posiadają narządy pyszczkowe typu gryzącego,

które umożliwiają pobieranie stałego pokarmu) i wszoły (zarażają się tylko

postaci imaginalne). Po metamorfozie larw pcheł cysticerkoid pozostaje w

ich organizmie.

Jednostka nozologiczna – dipylidiosis , zwykle o przebiegu bezobjawowym.

6. Hymenolepis nana - Tasiemiec karłowaty

Pasożytuje w jelicie cienkim człowieka i gryzoni. Jest kosmopolityczny. W Polsce pojawia

się stosunkowo rzadko, a ewentualne przypadki inwazji mają charakter endemiczny lub

rodzinny.

Cechy charakterystyczne : • skoleks z 4 przyssawkami i rostrum zaopatrzonym w pojedynczy

wieniec haków

• większy wymiar poprzeczny niż podłużny proglotydów

• jednostronne umieszczenie zatok płciowych na proglotydach

• 3 jądra ułożone liniowo oraz trójpłatowy jajnik leżący za nimi

• jedyny tasiemiec pasożytujący u człowieka zdolny do rozwoju

monoksenicznego (z pominięciem żywiciela pośredniego) –

onkosfera wnika do kosmka jelitowego, nie przechodzi dalej drogą

naczyń włosowatych, lecz przekształca się w cysticerkoid, który, w

wyniku pęknięcia kosmka, dostaje się do światła jelita i ulega

metamorfozie do postaci dojrzałej.

-2-

Larwa – cysticerkoid , rozwija się w hemoceli wielu gatunków owadów (np.

mole i mączniaki). Spektrum gatunkowe żywicieli pośrednich jest więc w tym

przypadku o wiele szersze niż w odniesieniu do innych tasiemców.

Inwazja - drogą alimentarną przez konsumpcję żywiciela pośredniego

Jaja - są owalne, w otoczce wyraźnie widoczne filamenty łączące przeciwległe bieguny

onkosfery.

Jednostka nozologiczna – hymenolepidosis (hymenolepidoza).

7. Hymenolepis diminuta

Występuje kosmopolitycznie w jelicie cienkim szczura, czasami przypadkowo u człowieka.

Cechy charakterystyczne : • proglotydy przypominają kształtem H.nana

• skoleks z 4 przyssawkami, z szczątkowym ryjkiem i bez haków

• jajnik wielopłatowy

• przed ujściem do zatoki płciowej pochwa tworzy lejkowate

rozszerzenie

• jaja nieco wydłużone, z wyraźnymi 2 osłonkami, bez pęczków

filamentów.

Żywiciel pośredni – owady (głównie mączniaki)

8. Taenia multiceps

Forma dojrzała pasożytuje w jelicie cienkim psowatych (wilk, pies kojot). Występuje w

Europie, Afryce i obu Amerykach.

Żywiciel pośredni – owce, kozy, muflony, czasem konie i żubry.

Cechy charakterystyczne : • skoleks gruszkowaty z 4 przyssawkami i ryjkiem uzbrojonym w

haki

• 9 –26 odgałęzień bocznych macicy

• coenurus cerebralis osadza się na dnie mózgowia lub w rdzeniu

kręgowym owcy

Jednostka nozologiczna – cenuroza mózgowa; objawami są: zapalenie opon mózgowych,

rozległe guzy w mózgowiu, porażenie, zaburzenia równowagi i

śmierć. U człowieka cysticerkus nie może się rozmnażać

wegetatywnie jak u innych żywicieli pośrednich.

Zarówno T.solium , jak i inne tasiemce z rodzaju Taenia, są zdolne do wytwarzania wągrów

sadowiących się u podstawy mózgowia człowieka, rozpływnych, cienkościennych,

pozbawionych skoleksów i rozgałęzionych. Tego typu twory określa się w helmintologii

lekarskiej mianem cysticercus racemosus.

ORDO: PSEUDOPHYLLIDEA (jajorodne)

1. Diphyllobothrium latum - Bruzdogłowiec szeroki

To najdłuższy pasożyt jelita cienkiego człowieka , długości dochodzącej nawet do 20 m.

Cechy charakterystyczne : • skoleks spłaszczony, na powierzchniach bocznych posiada

bothria (bruzdy przyssawkowe) o kształcie podłużnych szczelin;

to odpowiednik przyssawek u tasiemców z rzędu Cyclophyllidea

• układ rozrodczy genetycznie nawiązuje do przywr: występuje

otwór płciowy na dnie zatoki płciowej oraz elementy

charakterystyczne dla układu przywr

• rozwój nawiązuje do przywr

-3-

• jajo kształtu owalnego, na jednym biegunie

posiada wieczko, na • przeciwległym guziczek

zatoka płciowa na stronie brzusznej ciała

• jaja identyczne jak u Paragonimus westermani , jednak nieco

mniejsze (wielkość jest kryterium różniącym).

Rozwój : z jaja wylęga się orzęsiona larwa – koracidium (analog miracidium przywr),

wewnątrz której znajduje się właściwa onkosfera zaopatrzona w 3 pary haków

embrionalnych. Koracidium zostaje połknięte przez widłonoga (przy czym różne

gatunki widłonogów odgrywają rolę żywicieli pośrednich bruzdogłowca w różnych

rejonach geograficznych – to tzn. wikariat parazytologiczny ), wnika przez jelito

do jego jamy ciała i przekształca się w procerkoid . Widłonóg zostaje połknięty

przez rybę (drugi żywiciel pośredni), gdzie w jej tkankach przeobraża się w

plerocerkoid (o wyżej wymienionych formach można doczytać w Kadłubowskim,

strona 205,206).

Źródło zarażenia – plerocerkoidy w ciele ryb lub innych żywicieli paretenicznych np.

płazów (organizmy, w ciele których mimo wniknięcia plerocerkoidu nie

dochodzi do jego metamorfozy w postać dojrzałą).

Jednostka nozologiczna - dyphyllobothriosis (difylobotrioza), o mało patologicznych

objawach. Dochodzi jednak do rozwoju anemii (bruzdogłowcowa

niedokrwistość złośliwa – anaemia perniciosa diphyllobothriaca )

wywołanej niedoborem cyjanokobalaminy (witamina B 12 ), która jest

aktywnie pochłaniana przez tasiemca.

Spangenosis (spangenoza ) – jednostka nozologiczna, w przebiegu której człowiek staje się

żywicielem paratenicznym tasiemców z rzędu Pseudophyllidea , a

więc plerocerkoidów. Objawy kliniczne zależne są od lokalizacji

larw. Mogą bowiem rozwijać się zarówno pod skórą , w

mięśniach, w OUN, naczyniach krwionośnych długich i

limfatycznych, a także w nerwach.

PORÓWNANIE PSEUDOPHYLLIDEA I CYCLOPHYLLIDEA

U Pseudophyllidea : • macica jest drożna tzn. posiada otwór rodny (tokoston – służy

wyłącznie do składania jaj),

• jajnik jest dwupłatowy,

• żółtnik groniasty,

• zatoka płciowa na brzusznej stronie ciała,

• jaja okryte skorupką, zaopatrzoną na górnym biegunie w wieczko, na

dolnym guzek (jak u Paragonimus westermani )

U Cyclophyllidea : • macica ślepo kończy się w parenchymie, stąd propagacja jaj do

środowiska zewnętrznego następuje poprzez przerwanie ciągłości

tegumentu; nie możliwe jest więc ich składanie,

• zatoka płciowa na bocznej części ciała,

• jajnik zazwyczaj trójpłatowy,

• jaja okryte podwójną osłonką – zewnętrzną oraz embrioforem, we

wnętrzu którego znajduje się onkosfera z 6 haczykami embrionalnymi.

Do przygotowania :

- wstęp z Kadłubowskiego

- Diphyllobothrium latum

- Taeniarhynchus sagitalis

- Taenia solium

- Taenia multiceps

- Echinococcus granulosus

- Echinococcus

multilocularis

- Dipylidium caninum

- Hymenolepis nana

-4-

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: