Edyta Zakrzewska
Turystyka i Rekreacja
Studia niestacjonarne
IV rok
Indeks 8273
Krajobrazy Polski
Praca zaliczeniowa
Cechy krajobrazów pojeziernych
13 listopad 2010
Spis treści
1. Pojezierze Pomorskie
a. Pojezierze Zachodniopomorskie
b. Pojezierze Wschodniopomorskie
c. Pojezierze Południowopomorskie
2. Pojezierze Mazurskie
3. Pojezierze Wielskopolskie
Pojezierza cechują się jednymi z najpiękniejszych krajobrazów Polski. Pas pojezierzy zajmuje północną część kraju, pomiędzy pasem pobrzeży a nizinami. Ich teren pokrywa się z obszarem najmłodszego zlodowacenia. W strefie moren czołowych obserwujemy krajobraz pagórkowaty, z charakterystycznymi ciągami wzgórz morenowych oraz jeziorami powstałymi w zagłębieniach morenowych i rynnach polodowcowych. Na północy pojezierza Suwalskiego i na pojezierzu kaszubskim spotykamy się z występowaniem wzgórz porośniętych lasami. Krajobraz sandrowy występuje na południe od wzgórz morenowych- płaskie, lekko faliste powierzchnie, na których plasują się jeziora, najczęściej porośnięte borem sosnowym. Pojezierza Pomorskie i Wielkopolskie są poprzecinane pradolinami w układzie równoleżnikowym.
Pojezierze- obszar o rzeźbie młodoglacjalnej (polodowcowej), ukształtowany przez ostatnie zlodowacenie w plejstocenie. Jego charakterystycznymi formami są jeziora polodowcowe i wysokie moreny czołowe[1]
Główne typy jezior w Polsce:
- jeziora polodowcowe- jeziora powstałe w zagłębieniach terenu utworzonych przez działanie lądolodu bądź lodowca górskiego. Jeziora te mają różnorodny kształt, tak jak różnorodne są formy pozostawione przez lodowiec. Większość jezior w Polsce to jeziora polodowcowe.
· Morenowe- powstały w zagłębieniach w osadach pozostawionych przez lodowiec, na skutek zatamowania odpływu wód przez wały morenowe. Są płytsze od jezior rynnowych, charakteryzują się rozwiniętą linia brzegową i znacznymi rozmiarami
· Rynnowe- powstały w rynnach wyżłobionych przez lądolód i płynące pod nim rzeki. Są długie, wąskie, głębokie, o stromych brzegach. Charakteryzuje je niejednolity spadek dna, gdyż rzeki podlodowcowe pod wpływem ciśnienia wywieranego przez masy lodu mogły płynąć również pod górę (jeziora powstałe na rzekach w wyniku ich spiętrzenia, np. zbudowania tamy, mają dno o spadku w jednym kierunku, w którym płynie rzeka).
· Wytopiskowe- powstałe wskutek wytopienia brył martwego lodu zagrzebanego w osadach lodowcowych
· Cyrkowe- występują w zagłębieniach (cyrkach) powstałych w górach pod lodem firnowym, jeziora głębokie, np.: Wielki Staw, Morskie Oko i Czarny Staw[2]
- jeziora przybrzeżne- powstałe wskutek całkowitego odcięcia zalewu morskiego przez mierzeję od otwartego morza.
- jeziora deltowe- ukształtowane na obszarze delty rzecznej w płytkim obniżeniu pomiędzy wałami brzegowymi licznych odgałęzień rzeki, na obszarze ujściowym. Ulęgają szybkim procesom zamulania i zatorfiania, a z czasem stają się lądem
- jeziora krasowe- zajmują zagłębienia mające postać lejów krasowych, powstałych przez rozpuszczanie węglanowego podłoża przez wodę
- starorzecza-jezioro w dnie doliny rzecznej, fragment byłego koryta rzeki odciętego wałem przykorytowym od obecnego koryta[3]
Rys. Jezioro Bachotek[4]- typ jeziora polodowcowego
W Polsce jest ok. 9300 jezior o pow. większej od 1 ha. Zajmują one 3,2 tys. km2 (ok. 1% pow. kraju), a ich łączna pojemność wynosi 17,4 km3. Jeziora mają różną genezę i są rozmieszczone nierównomiernie. Większość (83% ogólnej liczby i 95% pow.) ma pochodzenie polodowcowe i skupia się głównie na pojezierzach: Mazurskim, Pomorskim, Wielkopolskim. Najczęściej są to jeziora rynnowe i wytopiskowe. Jeziora powstałe w wyniku działalności lodowców górskich znajdują się w Tatrach i Karkonoszach. W Polsce są ponadto jeziora: przybrzeżne (Łebsko, Gardno), zakolowe (w dolinach większych rzek), śródwydmowe (szczególnie liczne w międzyrzeczu Warty i Noteci), krasowe (Pojezierze Łęczyńsko-Włodawskie), deltowe (Dąbie przy ujściu Odry, Druzno przy ujściu Wisły). Bagna i torfowiska zajmują ok. 18 tys. km2 (ok. 6% pow. kraju); magazynują ok. 23 km3 wody; największe zespoły torfowisk i bagien występują w północno-wschodniej części Polski, nad Biebrzą i Narwią.[5]
Podsumowując, najbardziej charakterystycznymi elementami są:
Ø faliste moreny
Ø piaszczyste równiny,
Ø obniżenia dolin rzecznych
Ø misy jeziorne
Lądolód pozostawił na tych terenach liczne skały osadowe
- piaski- żwiry- iły- gliny- głazy narzutowe
W Polsce wyróżniamy 3 główne pojezierza i kilka mniejszych. Do głównych, znajdujących się w tak zwanym pasie pojezierzy zaliczamy: Pojezierze Pomorskie, Mazurskie oraz Wielkopolskie.
Rys. Mapa pojezierzy w Polsce[6]
Pojezierze Pomorskie dzieli się na 3 podjednostki: Pojezierze Zachodniopomorskie, Wschodniopomorskie oraz Południowopomorskie. Znajduje się na północnym zachodzie kraju.
Dla Pojezierza Zachodniopomorskiego charakterystyczną cechą jest występowanie wałów morenowych o przebiegu w przybliżeniu równoległym do wybrzeża Morza Bałtyckiego. Region należy do najbardziej atrakcyjnych w północnej części Polski ze względu na liczne jeziora. Najwyższą część Pojezierza Zachodniopomorskiego stanowi Pojezierze Bytowskie, rozciągające się na przestrzeni około 70 km. Jest to obszar w większości zalesiony, z licznymi jeziorami, jak np. Wierzchowo i Bobięcińskie Wielkie (Bobięcino Wielkie). Oś regionu stanowi zespół równoleżnikowych wałów morenowych. Centralną część zajmuje Pojezierze Drawskie. Ukształtowanie terenu jest pagórkowate, o dużych różnicach w wysokości względnej, ze wzniesieniami dochodzącymi do 222 m n.p.m. (Wala Góra). Znajdują się tu liczne jeziora, m.in. Drawsko, Łubie i Siecino. Pojezierze Ińskie od otaczających równin odróżnia się niezwykle urozmaiconą rzeźbą, w której zaznaczają się wysokie wzniesienia, dochodzące do 180 m n.p.m. Oddziela ono należącą do Pobrzeża Szczecińskiego Równinę Nowogrodzką od znajdującej się w obrębie Pojezierza Południowopomorskiego Równiny Drawskiej. Największymi jeziorami są Woświn (8,1 km2) i Ińsko (5,09 km2), z którego wypływa rzeka Ina. W dorzeczu górnej Iny, na południowy wschód od Szczecina, położone jest Pojezierze Choszczeńskie. Cechuje je występowanie równoległych wałów morenowych o przebiegu południkowym, wznoszących się do 120 m n.p.m. Rynnowe jeziora tego pojezierza nie są zbyt duże. Zachodnią część Pojezierza Zachodniopomorskiego stanowi Pojezierze Myśliborskie, leżące między Doliną Dolnej Odry i doliną górnej Płoni. Obszar ten wznosi się do 167 m n.p.m. Pojezierze stanowi dość wąski, równoleżnikowy garb między równinami Wełtyńską i Pyrzycko-Stargardzką na północy oraz Gorzowską na południu. Znajdują się tu niewielkie, ale piękne jeziora, np. Jezioro Myśliborskie. Północno-zachodnia część Pojezierza Zachodniopomorskiego to Wysoczyzną Łobeska, wznosząca się do wysokości 123 m n.p.m. Doliny rzeczne rozcięły rynny jeziorne powstałe w okresie zlodowaceń, dlatego zbiorników wodnych jest tu niewiele. Drugą wysoczyzną regionu jest leżąca w jego północno-wschodniej części Wysoczyzną Polanowska. Stanowi przejściową strefę między wysoko wzniesionym Pojezierzem Bytowskim a równinnym Pobrzeżem Koszalińskim. Teren wznosi się na wysokość 70-100 m n.p.m. i jest w większości zalesiony. Występuje tu stosunkowo niewiele jezior, z których największe to Jasień.[7]
Rys. Pojezierze Zachodniopomorskie na mapie[8]
Pojezierze Zachodniopomorskie na północy graniczy z Pobrzeżem Szczecińskim i Koszalińskim. Dzieli się na 7 mezoregionów:
· Pojezierze Myśliborskie- duże kompleksy leśne, liczne drobne jeziorka
· Pojezierze Choszczeńskie- słabo zalesione, niewielka ilość jezior (głównie rynnowe)
· Pojezierze Ińskie- urozmaicona rzeźba, znaczne wzniesienia, liczne jeziora
· Wysoczyzna Łobeska- mniejsza wysokość, mniej jezior niż na poj. Ińskim
· Pojezierze Drawskie- duże deniwelacje, urozmaicone formy terenu, liczne lasy
· Wysoczyzna Polanowska- mała ilość jezior, poprzecinana dolinami Radwi, Grabowa, Wieprzy i Słupi
· Pojezierze Bytowskie- liczne niewielkie jeziorka[9]
Rys. Jezioro Pile[10]
Naturalne krajobrazy Pojezierza Wschodniopomorskiego należą do najmłodszych w kraju. Ukształtowane zostały około 25 tysięcy lat temu, podczas ostatniego zlodowacenia, kiedy terytorium północnej Polski pokryte było olbrzymim lodowcem skandynawskim. Jego pozostałością na Pojezierzu Wschodniopomorskim jest urozmaicona rzeźba terenu, gęsta sieć wodna i podobieństwo do krajobrazów górskich i wyżynnych. Pojezierze Wschodniopomorskie jest częścią większego regionu - Pojezierzy Południowobałtyckich. Zajmuje obszar 4300 km2 i dzieli się na dwa mezoregiony: Pojezierze Kaszubskie i Pojezierze Starogardzkie (Pojezierze Iławskie, dawniej uznawane za trzeci mezoregion, obecnie stanowi odrębny region). Pod względem topograficznym odpowiada wygiętemu ku południu łukowi moren wokół dzisiejszej Zatoki Gdańskiej, od okolic Kartuz i Kościerzyny po dolinę Wisły. Od wschodu, wzdłuż doliny Wisły, graniczy z Żuławami Wiślanymi, od zachodu -z Borami Tucholskimi i Wysoczyzną Pola-nowską. Od Bałtyku oddzielają je pradoliny Łeby i Redy oraz Wysoczyzną Żarnowiecka. Pojezierze to jest najwyżej położonym regionem wśród wszystkich pojezierzy pomorskich. Najwyższym punktem jest Wieżyca (329 m n.p.m.), po czym wysokości obniżają się na wschód. Ze względu na zróżnicowane ukształtowanie powierzchni, warunki geologiczne i rzeźbę terenu Pojezierze Wschod-niopomorskie podzielone zostało na mniejsze jednostki. Największa z nich -Pojezierze Kaszubskie, rozciąga się na obszarze ponad 2900 km2. Urozmaicone ukształtowanie powierzchni i dosyć gęsta sieć wodna wyraźnie oddzielają je od Pojezierza Starogardzkiego, które odgałęzia się od Pojezierza Kaszubskiego w kierunku południowo-wschodnim.[11]
Rys. Pojezierze Wschodniopomorskie na mapie[12]
Pojezierze to dzieli się na 2 mezoregiony.
Ø Pojezierze Kaszubskie
Pojezierze Kaszubskie jest regionem najbardziej zróżnicowanym przyrodniczo w granicach woj. pomorskiego. Powierzchniowo przeważają na Pojezierzu Kaszubskim faliste i pagórkowate wysoczyzny morenowe. Kulminację osiągają one na Wzniesieniach Szymbarskich, z najwyższym szczytem ...
golfistka