Gazprom jako narzędzie polityki energetycznej Rosji w Europie - wybrane aspekty.pdf - polityka - xyzgeo

Uniwersytet Mikołaja Kopernika

Wydział Nauk Historycznych

Instytut Stosunków Międzynarodowych

Damian Zalewski

nr albumu: 213976

Praca licencjacka

na kierunku stosunki międzynarodowe

Gazprom jako narzędzie polityki

energetycznej Rosji w Europie –

wybrane aspekty

Opiekun pracy dyplomowej

dr Piotr Zariczny

Instytut Stosunków Międzynarodowych

Toruń 2009

Pracę przyjmuję i akceptuję

Potwierdzam złoŜenie pracy dyplomowej

............................................................

data i podpis opiekuna pracy

data i podpis pracownika dziekanatu

Spis treści

WstĘp ......................................................................................................................................... 3

Rozdział 1. Znaczenie korporacji transnarodowych we współczesnym rynku ......................... 5

1.1. Globalizacja – kluczowa rola korporacji transnarodowych ............................................ 6

1.2. Regionalizacja – wspieranie przez korporacje transnarodowe regionalnej integracji

ekonomicznej ......................................................................................................................... 8

1.3. Aspekt teoretyczny działania KTN ............................................................................... 10

1.3.1. Zagraniczne inwestycje bezpośrednie (ZIB) – sposób ekspansji KTN.................. 12

1.4. Kwalifikacja Gazpromu jako KTN ............................................................................... 13

Rozdział 2. – Polityka europejska – konwersja z „narodowego czempiona” w lidera

globalnego rynku energetycznego............................................................................................ 16

2.1. „Jesteśmy sobie potrzebni” – Aleksiej Miller. Oczami Gazpromu............................... 16

2.2. Ofensywa w Europie – zarobić pięć razy więcej. ......................................................... 18

2.3. Nordstream – gazowy bilateralizm kontra logika dywersyfikacji dostaw. ................... 21

2.4. South Stream – gazociąg do Włoch. ............................................................................. 33

2.4.1. South Stream kontra Nabucco................................................................................ 39

Rozdział 3. MoŜliwe zagroŜenia.............................................................................................. 42

3.1. Konflikt gruziński – walka interesów Rosji i UE. Czy istnieje drugie – energetyczne –

dno konfliktu Moskwa-Tbilisi? ............................................................................................ 42

3.2. Ukraiński kryzys gazowy – dzwonek ostrzegawczy dla Zachodu? .............................. 45

3.3. MoŜliwe implikacje wynikłe z obu gazociągów („kleszcze”) ...................................... 49

ZakoŃczenie ............................................................................................................................ 52

Bibliografia ............................................................................................................................. 54

Wstęp

Bezpieczeństwo energetyczne stało się w XXI wieku jedną z najwaŜniejszych

kwestii w polityce zagranicznej i polityce bezpieczeństwa Unii Europejskiej. Temat ten

zdominował teŜ w ostatnich latach stosunki między Rosją, a jej europejskimi

partnerami. Jednym z elementów kreujących politykę bezpieczeństwa energetycznego

jest aktywna rola korporacji transnarodowych – takich jak Gazprom – w kształtowaniu

nie tylko rynkowych, ale w coraz większym stopniu takŜe i politycznych stosunków

między państwami.

Celem niniejszej pracy jest nakreślenie specyficznej roli, jaką odgrywają duŜe,

transnarodowe korporacje, jako środek zwiększania wpływów państwa macierzystego.

W swojej pracy staram się przedstawić wspólnotę interesów rosyjskiego koncernu i

Federacji Rosyjskiej, których cele są zbieŜne, a środki działania uzupełniają się

wzajemnie.

Przedmiotem pracy są, najogólniej, działania i plany inwestycyjne rosyjskiego

państwa i korporacji na arenie europejskiej w ostatnich latach.

Chciałbym udowodnić, Ŝe Gazprom jako korporacja transnarodowa, posiadająca

znaczne zasoby kapitałowe i inwestująca w Europie, poprzez działania typowo

rynkowe, realizuje w duŜym stopniu rosyjskie interesy narodowe, zdobywając za to

polityczne poparcie i konkretne działania rosyjskich władz, jako ambasadora dla swoich

kluczowych inwestycji. Ze względu bowiem na silną zaleŜność rosyjskiej gospodarki od

sukcesu ekonomicznego Gazpromu, oraz na specyficzną dziedzinę jaką jest

bezpieczeństwo energetyczne, cięŜko jest oddzielić działania tej korporacji od działań

samego państwa rosyjskiego. Chciałbym jednakŜe wykazać teŜ, Ŝe to rynek będzie

kształtował ostatecznie politykę energetyczną, w której klientami są na razie wciąŜ

państwa (i posiadane przez nie korporacje), a nie klienci indywidualni.

W swojej pracy oparłem się głównie na róŜnego rodzaju publikacjach

prasowych, publikacjach ksiąŜkowych i opracowaniach dotyczących tematyki teorii

ekonomicznej, jak i tematyki energetycznej, oraz stosunków między Unią Europejską, a

Rosją. PosłuŜyłem się teŜ danymi publikowanymi przez międzynarodowe organizacje

oraz koncerny.

Niniejsza praca składa się z trzech rozdziałów.

Rozdział pierwszy – „Znaczenie korporacji transnarodowych we współczesnym

rynku”, składa się z czterech podrozdziałów i opisuje dwa główne trendy w światowym

rynku waŜne z punktu widzenia działania korporacji transnarodowych, a takŜe

przedstawia teoretyczny aspekt ich funkcjonowania. Na końcu zaś przedstawiłem

Gazprom w świetle teorii działania koncernów transnarodowych.

W rozdziale drugim – „Polityka europejska – konwersja z „narodowego

czempiona” w lidera globalnego rynku energetycznego”, przedstawiam politykę

zwielokrotniania zysków, jaką koncern kieruje się w UE, oraz dwa czołowe projekty

Gazpromu – gazociągi Nord Stream i South Stream.

Rozdział trzeci – „MoŜliwe zagroŜenia”, zawiera z kolei moŜliwie zwarte

przedstawienie ostatnich wydarzeń na międzynarodowych z udziałem Rosji, takich jak

konflikt o Osetię Północną czy konflikt gazowy z Ukrainą ze stycznia 2009 roku, w

świetle polityki energetycznej kontynentu. Zawarłem w tym rozdziale takŜe próbę

wyjaśnienia, jakie następstwa i zagroŜenia moŜe nieść dla Europy związanie siecią

rosyjskich gazociągów.

Pracę uzupełnia bibliografia.

W pracy tej zająłem się głównie najświeŜszymi wydarzeniami, bowiem to one

mają największy wpływ na najbliŜszą, moŜliwą do sprognozowania przyszłość.

Rozdział 1. Znaczenie korporacji transnarodowych we

współczesnym rynku

Termin „korporacje transnarodowe” (ang. transnational corporations ) w skrócie

KTN został oficjalnie przyjęty przez Organizację Narodów Zjednoczonych w 1974 roku

i od tamtej pory jest konsekwentnie uŜywany we wszystkich publikacjach tej

organizacji jak i przez większość amerykańskich autorów. Przyjęcie tej nazwy w

literaturze polskiej moŜliwe jest jednak z pewnym zastrzeŜeniem. Stosując termin

„korporacje transnarodowe” nie powinniśmy rozumieć przedsiębiorstw tak

rozbudowanych, Ŝe działają prawie we wszystkich krajach oraz tak

umiędzynarodowionych, Ŝe aŜ bezpaństwowych, działających ponad granicami. Chodzi

tu o takie przedsiębiorstwa, które swoją działalnością przenikają granice – nie zawsze

bardzo wielu – państw, ale działalność ta jest organizowana i koordynowana przez

centralę w kraju macierzystym. 1

Otoczenie zewnętrzne w znaczący sposób wpływa na korporacje. Zmienność

tego otoczenia wymusza dostosowywanie się korporacji poprzez dostosowanie modelu

biznesowego albo strategii. Jest to konieczne dla przetrwania, ale przy tym takŜe

mobilizujące do trwałego rozwoju. Powoduje to powstanie takŜe innej zaleŜności –

otoczenie zewnętrzne zmienia się zaleŜnie od przemian realizowanych przez KTN.

Zmianom podlega zarówno bliskie otoczenie w kraju macierzystym jak i otoczenie filii

korporacji w kraju ją goszczącym. W ten sposób KTN pośrednio wpływają na

gospodarkę światową w całości. WspółzaleŜność ta polega na trzech głównych

procesach o wielkim znaczeniu dla działalności KTN. Są to: globalizacja, regionalizacja

i rozwój gospodarki informatycznej – opartej na wiedzy i informacji. 2 Od tego, czy

KTN zdołają wprowadzić odpowiednie przemiany dla sprostania tym procesom zaleŜy

przyszłość wielu z nich.

1 A. Zorska, Korporacje Transnarodowe: przemiany, oddziaływania, wyzwania , Warszawa 2007, s. 11.

2 Globalization, Growth and Poverty. Building an Inclusive World Economy , The World Bank-Oxford

Iniversity Press, Washington 2002, s. 24.

Gazprom jako narzędzie polityki energetycznej Rosji w Europie - wybrane aspekty.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: