Upadki na powierzchni jak uniknąć.pdf

BEZPIECZEŃSTWO PRA CY 4/2005

mgr inż. ANDRZEJ DĄBROWSKI

Centralny Instytut Ochrony Pracy

– Państwowy Instytut Badawczy

Upadki na powierzchni

– jak ich unikać?

W artykule omówiono przyczyny powstawania zagrożeń upadkiem na powierzchni, zwracając uwagę na znaczącą

liczbę tego typu wypadków w Polsce oraz przedstawiono propozycje działań zapobiegawczych w tym zakresie.

Zwrócono także uwagę na powszechność występowania tych wypadków, tj. w pracy i w życiu prywatnym.

Falls on a surface – how to avoid accidents?

The paper discusses the causes of falls on a surface, paying attention to the significant number of those accidents in Poland.

Preventive actions are also presented. It is pointed out how common such accidents are, e.g., at work and outside work.

wygradzanie i oznakowanie powierzchni,

na których występują zagrożenia, gdzie

nie ma bieżącej potrzeby przebywania

lub wykonywania prac (np. powierzchni

stropów, z których wystają ostre końce

prętów zbrojeniowych), a także technicz-

ne eliminowanie zagrożeń tam, gdzie

to jest możliwe, np. zabezpieczanie koń-

ców zbrojenia kapturkami z tworzywa

sztucznego w miejscach, gdzie na bieżąco

są prowadzone roboty i przebywają ludzie

mogący doznać urazów z powodu wysta-

jącego z podłoża zbrojenia. Ograniczaniu

zagrożeń sprzyja także właściwa organiza-

cja pracy pozwalająca na zachowanie ładu

i porządku w miejscach, gdzie przebywa

lub porusza się człowiek. Istotne, zwłasz-

cza podczas przebywania na otwartym

terenie, jest unikanie lub wręcz ograni-

czanie możliwości pokonywania drogi

w miejscach o nierozpoznanym podłożu,

znajdującej się poza wyznaczonymi ciąga-

mi komunikacji pieszej.

Śliskość powierzchni, np. w wyniku:

– złego doboru podłoża (np. do stosowa-

nej technologii produkcji) lub warunków

jego użytkowania

– rozlania się cieczy (np. rozlania oleju

w warsztacie samochodowym, wytrysku

lub wylania się chłodziwa na podłoże

w hali produkcyjnej, rozlania się zaprawy

betonowej wokół stanowiska obsługi beto-

niarki lub w miejscu ich mycia)

– pozostawiania rozlewisk wody

(np. na skutek stosowania prowizorycznych

myjek ręcznych, bez odpływu wody)

– użytkowania urządzeń w pomiesz-

czeniach higieniczno-sanitarnych (np. na-

gromadzenia się wody wokół urządzeń

ściekowych, myjących i pryszniców)

– pozostawiania brudnego i śliskiego

podłoża (np. brudnej podłogi, posadz-

ki z płytek lub terakoty bezpośrednio

po zmyciu wodą, resztek fugi lub zaprawy

do klejenia, świeżo pastowanej lub umytej

podłogi, farby rozlanej na folii malarskiej

w trakcie malowania pomieszczeń).

Wstęp

Upadki na powierzchni stanowią spe-

cyficzną i bardzo liczną grupę upadków.

Według GUS w 2003 roku z ogólnej liczby

85 440 osób poszkodowanych w wypad-

kach, 23 093 osoby były poszkodowane

podczas upadków na powierzchni [1].

W ostatnich latach liczby wypadków

ciężkich spowodowanych upadkami

na powierzchni i upadkami z wysokości

(uznawanymi powszechnie za najgroźniej-

sze w skutkach) są porównywalne [2-4].

Następstwem upadków na powierzchni

są znaczące straty ekonomiczne powodo-

wane wysoką absencją w pracy.

Według analiz prowadzonych w Cen-

tralnym Instytucie Ochrony Pracy – Pań-

stwowym Instytucie Badawczym, w latach

1995-2000 liczba osób poszkodowanych

w upadkach na powierzchni, wobec których

orzeczono niezdolność do pracy trwającą

29 dni i dłużej, przekraczała czterokrotnie

analogiczną liczbę osób poszkodowanych

w upadkach z wysokości [3].

W artykule omówiono ważniejsze przy-

czyny wypadków powodowanych upadka-

mi na powierzchni i działania, które należy

podjąć, aby zapobiec takim wypadkom lub

ograniczyć ich skutki.

Nierówności powierzchni, np.:

– wszelkiego rodzaju zagłębienia, wy-

stępy i uskoki w ciągach komunikacyjnych,

powodujące potknięcie się człowieka

– nieutwardzone podłoże poza wyzna-

czonymi utwardzonymi ciągami komuni-

kacyjnymi

– występujące lub nieusunięte prze-

szkody w ciągach pieszych lub na stano-

wiskach pracy (np. narzędzia, przedmioty,

pręty, gruz, cegła, deski itp. materiały oraz

odpady powstające podczas użytkowania

maszyn, a także niewielkie różnice pozio-

mów lub pochylenia podłoża)

– naturalne przeszkody znajdujące się

na ziemi, np. w postaci gałęzi, drzew,

kamieni itp.

– wystające elementy w podłożu,

np. podczas wylewania posadzki betono-

wej lub ukryte w wodzie

– nieodpowiednio składowane ma-

teriały, np. siatki zbrojeniowe, pręty

zbrojeniowe wysunięte w obrys ciągu

komunikacyjnego

– niestabilne podłoże (np. nieustabilizo-

wana kostka brukowa przed jej zagęszcze-

niem, dobiciem i wypełnieniem szczelin

lub w trakcie eksploatacji).

Zagrożenia te można ograniczyć lub wy-

eliminować przez stosowanie technologii

ograniczających powstawanie nierówności

podłoża (np. właściwe poziomowanie po-

sadzek wylewanych w pomieszczeniach,

ograniczające występowanie progów

i uskoków powierzchni oraz dobór na po-

sadzkę materiałów charakteryzujących się

także odpowiednią trwałością).

W celu zapobiegania potknięciom istot-

ne jest właściwe wyznaczanie dróg i przy-

gotowanie stanowisk pracy. Upadkom

na powierzchni może zapobiec również

Okoliczności wypadków

powodowanych upadkami

na powierzchni

Na podstawie analiz przeprowadzo-

nych w Centralnym Instytucie Ochrony

Pracy – Państwowym Instytucie Badaw-

czym można wyodrębnić następujące

podstawowe okoliczności powstawania

wypadków powodowanych upadkami

na powierzchni.

224

BEZPIECZEŃSTWO PRACY 4/2005

Wiele upadków na powierzchni może

wynikać także z poruszania się człowieka

na otwartym terenie. Mogą do nich prowa-

dzić np. poślizgnięcia się:

– na mokrej trawie zbocza, np. podczas

prac wykonywanych przy pozyskiwaniu

drewna w lesie

– na oblodzonym, zabłoconym lub

mokrym gruncie (np. na placu budowy,

na polu, na podwórzach gospodarstw rol-

nych) lub na innych powierzchniach

– w kałuży wody na ziemi.

Zagrożenia poślizgnięciem się można

również ograniczyć lub wyeliminować

przez stosowanie specjalnego podłoża

(fot. 1.).

Wiele działań profilaktycznych w tym

zakresie wiąże się z właściwą organizacją

pracy, np. ograniczaniem możliwości

rozlewania na podłoże substancji po-

wodujących zagrożenie poślizgnięciem

się (np. oznaczanie na pojemnikach

do ich składowania i przenoszenia dopusz-

czalnych granic ich napełniania, napełnia-

nie pojemnika betoniarki do właściwego

poziomu, od którego ruch bębna nie będzie

powodować rozpryskiwania zaprawy)

oraz bieżące usuwanie rozlewisk cieczy

(np. farb i lakierów rozlanych na foliach

malarskich rozściełanych w malowanych

pomieszczeniach). Można także w sposób

widoczny znakować i wygradzać teren,

na którym występują zagrożenia pośli-

zgnięciem się. Należy także utrzymywać

podłoże na stanowiskach pracy w należytej

czystości i ustalać czasowe ograniczenia

dla ruchu pieszego, np. po powierzchni

posadzek poddawanych sprzątaniu na mo-

kro i pastowaniu, do czasu przywrócenia

posadzkom określonych własności prze-

ciwślizgowych.

W celu zapobiegania omawianym

wypadkom istotne jest prowadzenie sys-

tematycznych przeglądów maszyn i urzą-

dzeń pod kątem zapewnienia szczelności

i sprawności działania poszczególnych

ich elementów (np. pomp, przewodów

do obiegu cieczy), a także usuwanie

innych przyczyn technicznych powodu-

jących powstawanie rozlewisk cieczy

(np. usuwanie niewłaściwych osłon strefy

skrawania w maszynach powodujących

rozpryski płynów poza maszyny, wykony-

wanie i udrażnianie kanalizacji ściekowej

i właściwych spadków w kierunku kratek

kanalizacyjnych).

W miejscach pracy (np. na budowach),

a także poza nimi należy eliminować

korzystanie z tzw. skrótów – wyznacza-

nych zwyczajowo przez pracowników,

na których mogą występować zagrożenia

upadkiem na powierzchni. Czasami jednak

zasadne jest zaakceptowanie takich skró-

tów i zapewnienie tam właściwego stanu

podłoża.

Na otwartym terenie istotne znaczenie

ma odśnieżanie dróg komunikacyjnych

w zimie i ich odwadnianie oraz posy-

pywanie środkami likwidującymi lub

ograniczającymi ich śliskość. Przed po-

ślizgnięciem chroni także odpowiednie

obuwie ochronne.

W pomieszczeniach pozbawionych

oświetlenia naturalnego, głównie w piw-

nicach, garażach podziemnych, koryta-

rzach, a także na otwartym terenie, w celu

zapewnienia ochrony przed poślizgnięciem

istotne jest również oświetlenie stałe oraz

awaryjne o wymaganym natężeniu.

Zapobiegać wypadkom można po-

pularyzując probezpieczne zachowania

i działania.

Użytkowanie maszyn i urządzeń

Wiele upadków na powierzchni ma

miejsce podczas prowadzenia procesu

technologicznego, napraw, przeglądów

oraz konserwacji maszyn i narzędzi do prac

ręcznych. Przyczyną upadków mogą być

głównie:

– utrata równowagi podczas ręcznego

przenoszenia (wymienianych lub napra-

wianych) dużych elementów maszyn

– niewłaściwe prowadzenie maszyn

po podłożu – np. zacieraczek do podłoża

betonowego, zagęszczarek do gruntu,

a także niewłaściwa ocena gruntu podczas

prowadzenia prac ziemnych (np. stopnia

zagęszczenia, występowania kamieni, ko-

rzeni i innych ciał stałych w podłożu)

– nieoczekiwane zdarzenia podczas

uruchamiania maszyn, np. rozerwanie lub

przemieszczanie się ich elementów na sku-

tek ciśnienia (np. zerwanie się giętkiego

Fot. 1. Podłoże ograniczające zagrożenie pośli-

zgnięciem się

Fig. 1. Floor with protection against slip

cięgna uruchamiającego lub „odbicie”

korby, niekontrolowane oderwanie się

lub pęknięcie węży doprowadzających

sprężone powietrze)

– niekontrolowany i nagły ruch ma-

szyn, urządzeń, narzędzi ręcznych podczas

ich użytkowania (np. przechylenie się taczki

z przewożonym ładunkiem, niespodziewane

ruszenie z miejsca samochodu ciężarowego

lub podniesienie jego skrzyni podczas wy-

konywania na niej prac, niekontrolowane

przesunięcie się rusztowania przestawnego

spowodowane niezablokowaniem jego kół

za pomocą hamulców)

– uderzenie człowieka przez maszy-

ny lub ich elementy (np. pozostawione

na pochyłym podłożu wózki jezdniowe

lub samochody bez zaciągniętego hamulca,

a także ruchome łyżki koparki)

– uszkodzenie uchwytów maszyn

i narzędzi ręcznych lub niewłaściwe

ich uchwycenie przez użytkowników

– poślizgnięcie się lub potknięcie

na podłożu idących z tyłu uczestników

ręcznego transportu zbiorowego (wsku-

tek ograniczenia pola widzenia lub braku

koordynatora kierującego operacją i wyda-

jącego polecenia grupie)

BEZPIECZEŃSTWO PRACY 4/2005

– poślizgnięcie się lub potknięcie

na posadzce betonowej w trakcie ręcz-

nego przesuwania urządzeń (przyczyną

upadku może być zbyt mała liczba osób

wykonujących tę pracę, przesuwanie

urządzeń po pochyłościach lub uskokach

na podłożu).

Ograniczaniu i eliminowaniu takich

zagrożeń służą:

• przeglądy maszyn i urządzeń w celu

eliminowania niesprawnych; w przypad-

ku maszyn i urządzeń kołowych istotna

jest sprawność podstawowych układów

– kierowniczego, hamulcowego, ostrze-

gawczego

• prowadzenie szkoleń bhp z zakresu

obsługi maszyn i urządzeń, ze zwróceniem

uwagi na umiejętne posługiwanie się taki-

mi narzędziami ręcznymi z napędem, jak:

młoty udarowe zacieraczki, zagęszczarki;

w programach szkoleń należy także zwró-

cić uwagę na zakaz przebywania w strefach

niebezpiecznych i wykonywania czynności

niedozwolonych (np. wyskakiwania z ka-

bin maszyn samobieżnych, z pominięciem

stopni do schodzenia), oraz na rutynowe

działania człowieka, w czasie których

występują zagrożenia, jednak powtarza-

ne, bowiem dotychczas w danej sytuacji

nie wydarzył się wypadek

• właściwa organizacja stanowiska

pracy (uwzględniająca także odpowiednie

drogi dla ludzi oraz maszyn do transportu),

która ogranicza zagrożenia powstające

od przemieszczających się części maszyn,

a także wokół maszyn do robót ziemnych

i drogowych; ciągi komunikacyjne (do

komunikacji pieszej i kołowej) powinny

spełniać odpowiednie wymagania w zależ-

ności od natężenia ruchu, a w szczególności:

powinny być wolne od przeszkód, mieć

odpowiednie szerokości przewidziane dla

określonego rodzaju występującego ruchu

• stosowanie odpowiednich środków

ochrony indywidualnej podczas użytko-

wania maszyn (np. obuwia chroniącego

przed poślizgnięciem się).

W aspekcie bezpieczeństwa pracow-

ników uczestniczących w transporcie

ręcznym maszyn i urządzeń istotne są rów-

nież:

• właściwy dobór osób do prac transpor-

towych, w tym wykonywanych zbiorowo

(liczba, wzrost, siła fizyczna oraz spraw-

ność) oraz przestrzeganie norm dopusz-

czalnego ciężaru przenoszonego ręcznie

• wyznaczenie koordynatora prac

transportowych wykonywanych zbiorowo,

a także stosowanie odpowiedniego sprzętu

do wykonywania tych prac (np. pasów

transportowych, rolek, łomów, lin)

• właściwe zmechanizowanie prac ręcz-

nych przy przenoszeniu dużych i ciężkich

ładunków (fot. 2.).

Podsumowanie

W artykule zwrócono uwagę na po-

wszechność upadków na powierzchni. Wy-

stępują one równie licznie na stanowiskach

pracy, jak i w życiu codziennym. Dlatego

właśnie działania prewencyjne dotyczące

wypadków powodowanych upadkami

na powierzchni powinny być prowadzone

w szerokim zakresie, z uwzględnieniem

roli środków masowego przekazu, a także

instytucji oświatowych.

PIŚMIENNICTWO

[1] Monitoring rynku pracy. Wypadki przy pracy

w 2003 r. GUS, Warszawa 2004

[2] Wypadki przy pracy w 1999–2002 r. GUS ,

Warszawa 2000–2003

[3] Projekt celowy zamawiany PCZ 16-21 pt. System

analizy wydarzeń wypadkowych w środowisku pracy

dla potrzeb profilaktyki. Zadanie 2.9 Ochrona przed

upadkami z wysokości, na powierzchni i do zagłę-

bień

[4] Zagrożenia wypadkowe w gospodarstwach

rolnych. Materiały szkoleniowe . A. Skrobacki (red.),

Wrocław 1999

Fot. 2. Przykład zmechanizowania przenoszenia

dużych i ciężkich części maszyn

Fig. 2. Example of manual lifting mechanization

of big and heavy parts of machines

Publikacja opracowana w ramach projektu celowego zamawianego (PCZ 16-21) pt. „System

analizy wydarzeń wypadkowych w środowisku pracy dla potrzeb profilaktyki” dofinansowy-

wanego przez Komitet Badań Naukowych oraz Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki

Społecznej w latach 2001-2004. Wykonawca: Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy

Instytut Badawczy

226

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: