PODSTAWOWE ZASADY EFEKTYWNEGO NADZORU BANKOWEGO
Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego dołożył wszelkich starań w celu zagwarantowania wiernego i zgodnego z intencjami autorów tłumaczenia oryginalnego tekstu „Podstawowych zasad efektywnego nadzoru bankowego” wydanych w języku angielskim we wrześniu 1997 roku w Bazylei. W przypadku wątpliwości interpretacyjnych, co do niniejszego tekstu, wersją rozstrzygającą jest tekst oryginału w języku angielskim dostępny na stronie Internetowej Banku Rozrachunków Międzynarodowych (BIS): http://www.bis.org/publ/index.htmWPROWADZENIE DO POLSKIEGO WYDANIA „PODSTAWOWYCH ZASAD EFEKTYWNEGO NADZORU BANKOWEGO”
Narodowy Bank Polski
Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego
NB/PB/4/98 Warszawa, styczeń 1998
Szanowni Państwo,
Przekazujemy Państwu przetłumaczone na język polski „Podstawowe zasady efektywnego nadzoru bankowego”, wydane we wrześniu 1997 przez Komitet Bazylejski ds. Nadzoru Bankowego. Instytucja ta skupia wysokich rangą przedstawicieli władz nadzoru bankowego z krajów G-10 oraz, poprzez grupy regionalne, szefów nadzorów z ponad 100 krajów świata spoza G-10. W przygotowaniu dokumentu uczestniczył także aktywnie polski nadzór bankowy.
„Podstawowe zasady efektywnego nadzoru bankowego” bardzo pozytywnie przyjęli szefowie nadzorów bankowych większości krajów świata, a następnie przedstawione w czasie dorocznego spotkania Banku Światowego i Międzynarodowego Funduszu Walutowego, w Hong Kongu we wrześniu 1997, zyskały poparcie ministrów finansów oraz szefów banków centralnych z ponad 100 krajów świata.
Wydanie „Podstawowych zasad efektywnego nadzoru bankowego” stanowi nowy rozdział w harmonizacji systemów regulacji finansowej i nadzoru bankowego na świecie. Mają one duże znaczenie zwłaszcza dla rynków finansowych w krajach rozwijających się. Przyjęcie, a następnie wdrożenie „Podstawowych zasad efektywnego nadzoru” przez nadzory bankowe poszczególnych krajów stanie się rodzajem legitymacji danego systemu bankowego wobec międzynarodowej społeczności finansowej, a jednocześnie przepustką dla lokalnych banków w ich działalności poza granicami kraju macierzystego. Wdrożenie „Podstawowych zasad” będzie miało także implikacje w postaci ratingu kraju, a co za tym idzie w kosztach pozyskania finansowania na rynkach międzynarodowych oraz ocenach danego kraju przez wiodące międzynarodowe instytucje finansowe takie jak Bank Światowy, Międzynarodowy Fundusz Walutowy, największe banki inwestycyjne, etc.
Polska już dziś realizuje większość z 25 "zasad efektywnego nadzoru". Są jednak obszary, które nie są zharmonizowane z zasadami. Należy do nich m.in. brak uregulowań prawnych w zakresie wymogu prowadzenia nadzoru skonsolidowanego oraz wciąż za mały akcent położony w nowym Prawie bankowym na mechanizmy kontroli wewnętrznej, w tym na niezależność i profesjonalizm jednostek rewizji wewnętrznej w banku. Usunięcie tych braków, zarówno poprzez zmiany przepisów prawa jak i udoskonalenie praktyki bankowej jest od kilku lat przedmiotem starań Generalnego Inspektoratu Nadzoru Bankowego NBP. Jednocześnie Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego przywiązuje dużą wagę do wspierania wszelkiego typu działań zmierzających do pełnego zharmonizowania istniejącego prawa z „Podstawowymi zasadami”.
Z tego też względu chciałabym zwrócić Państwa uwagę na te z „Podstawowych zasad efektywnego nadzoru bankowego”, które w kontekście sytuacji w polskich bankach zasługują na komentarz.
W świetle faktu, iż szereg polskich banków stara się rozszerzyć swoją działalność poza granice naszego kraju wagi nabiera Zasada 11 mówiąca o monitorowaniu i kontroli ryzyka kraju. W świetle naszych obserwacji ta kwestia jest niedoceniania przez niektóre banki starające się ekspansywnie wchodzić na rynki krajów naszego regionu, czy to poprzez otwieranie oddziałów, czy też działania o charakterze kredytowym lub inwestycyjnym.
Inna ważna w polskim kontekście Zasada 14, dotyczy wciąż niedocenianej kwestii skutecznych mechanizmów kontroli wewnętrznej w bankach, co jest szczególnie istotne w świetle ogólnych zapisów prawa bankowego. Doświadczenia kryzysów bankowych i upadków banków w ciągu ostatnich 15 lat pokazują, że brak egzekwowania i stałego monitoringu przez kierownictwo banku wdrożenia efektywnych mechanizmów kontroli wewnętrznej, był jedną z głównych przyczyn poważnych trudności lub nawet upadków banków. Istnieje potrzeba także przypomnienia rozróżnienia mechanizmów kontroli wewnętrznej, które powinny występować na każdym poziomie organizacji oraz roli jednostki organizacyjnej banku jaką jest departament/wydział rewizji wewnętrznej. Formalne powołanie departamentu rewizji nie gwarantuje samo przez się, że mechanizmy kontrolne będą skutecznie działały w banku. Ponadto o skuteczności rewizji wewnętrznej w dużej mierze decyduje jej usytuowanie w banku, niezależność oraz profesjonalizm. Te ostatnie warunki są przedmiotem szczególnej uwagi nadzorców bankowych na całym świecie. Mając świadomość tego problemu GINB przygotowuje specjalną rekomendację na temat mechanizmów kontroli wewnętrznej oraz miejscu rewizji wewnętrznej w banku.
Zasady 9 i 10 mówią o konieczności wdrożenia procesu wszechstronnego zarządzania ryzykiem, nie tylko kredytowym, ale także rynkowym, w sensie jego pomiaru, monitorowania (m.in. adekwatna informacja zarządcza) oraz kontrolowania (m.in. przestrzeganie limitów). Zarządzanie ryzykiem rynkowym jest nowym i trudnym wyzwaniem dla wielu polskich banków. W ramach tego obszaru, moim zdaniem, istotne są kwestie oceny, kontroli i zarządzania zwłaszcza ryzykiem operacji walutowych, a także w coraz większym stopniu ryzykiem stopy procentowej i już dziś powinny zdobyć właściwą rangę wśród priorytetów zarządzania bankiem. Powinno to znaleźć wyraz m.in. w inwestycjach w infrastrukturę informatyczną, bazy danych oraz profesjonalną kadrę specjalistów. Zasada 20 mówi o potrzebie nadzoru skonsolidowanego, co jest poważnym wyzwaniem dla polskich nadzorców mających jedynie prawo wymagać od banków konsolidacji sprawozdań finansowych. Pozostawia to cały segment działalności pozabankowej w ramach grupy/holdingu bankowego lub takiego, gdzie bank nie jest instytucją wiodącą, poza możliwością bardziej skutecznego monitoringu ryzyka samego banku, a w konsekwencji jego deponentów. Wobec braku właściwych uregulowań prawnych tego zagadnienia, będziemy oczekiwać, że przynajmniej w ramach grupy/holdingu istotne elementy informacji zarządczej dotyczącej pozycji finansowej oraz ryzyka w ujęciu skonsolidowanym, będą przygotowywane i dostępne dla inspektorów nadzoru.
Polecając lekturę załączonych „Podstawowych zasad” zarówno zarządom banków, radom nadzorczym, jak i jednostkom organizacyjnym banków, które mogą być szczególnie zainteresowane (departamenty zarządzania ryzykiem, strategii i planowania, prawny, kontroli wewnętrznej, jednostki odpowiedzialne za przygotowanie sprawozdawczości nadzorczej), uprzejmie proszę i zachęcam do zgłaszania ewentualnych propozycji i uwag dotyczących wdrożenia „ Podstwowych zasad nadzoru bankowego” w polskim systemie bankowym.
1. Komitet Bazylejski ds Nadzoru Bankowego[1] pracował nad tą kwestią przez wiele lat, tak bezpośrednio jak i poprzez kontakty z nadzorcami bankowymi z całego świata. W ciągu ostatniego półtora roku, Komitet dokonał analizy sposobów, za pomocą których mógłby najlepiej rozszerzyć swoje działania zmierzające do wzmocnienie nadzoru ostrożnościowego we wszystkich krajach, opierając się na swoich stosunkach tak z krajami spoza Grupy G-10, jak i na swoich wcześniejszych pracach mających na celu ulepszenie nadzoru ostrożnościowego w krajach członkowskich. W szczególności, Komitet przygotował dwa dokumenty do publikacji:
· całościowy zbiór Podstawowych Zasad efektywnego nadzoru bankowego (załączone Podstawowe Zasady Bazylejskie) oraz,
·...
poeme2