Transgraniczne przemieszanie odpadów.pdf

Objaśnienia do transgranicznego przemieszczania odpadów 5

1. Wstęp Podejmowane od wielu lat na całym świecie starania zmierzające do uporządkowania

kwestii przemieszczania odpadów - w szczególności eksportu z krajów uprzemysłowionych

do krajów rozwijających się - lub wprowadzenia całkowitego zakazu w tym zakresie,

doprowadziły w ostatnich latach do stworzenia kompleksowego systemu regulacji praw-

nych / , obejmującego przepisy międzynarodowe, europejskie i krajowe, które - nawiasem

mówiąc - podlegały i nadal podlegają częstym modyfikacjom i aktualizacjom.

Polska jest zarówno stroną Konwencji Bazylejskiej i członkiem OECD, jak również

państwem członkowskim Unii Europejskiej. Z tego faktu wynika obowiązek wdrożenia

zarówno postanowień Konwencji Bazylejskiej, Decyzji Rady OECD w sprawie transgra-

nicznego przemieszczania odpadów przeznaczonych do odzysku, jak i regulacji prawnych

UE w sprawie transgranicznego przemieszczania odpadów. Mimo że Rozporządzenie

Rady (EWG) NR 259/93 w sprawie nadzoru i kontroli przesyłania odpadów w obrębie, do

Wspólnoty Europejskiej oraz poza jej obszar (Rozporządzenie 259/93/EWG) pełni tutaj

w pewnym sensie funkcję elementu wiążącego poszczególne regulacje prawne w jedną

całość, w zakresie przepisów szczegółowych wzgl. przepisów odnoszących się do określo-

nych przypadków mamy do czynienia z trudnym do ogarnięcia gąszczem regulacji praw-

nych, na który składają się w szczególności następujące akty prawne i umowy:

• Konwencja Bazylejska iv z marca 1989 r. o kontroli transgranicznego przemieszczania

i usuwania odpadów niebezpiecznych,

• Decyzja Rady OECD v z marca 1992 r. w sprawie kontroli transgranicznego

przemieszczania odpadów przeznaczonych do odzysku (znowelizowana w 2001 r. -

zostanie wdrożona poprzez mającą nastąpić nowelizację Rozporządzenia

259/93/EWG),

• Rozporządzenie Rady (EWG) NR 259/93 w sprawie nadzoru i kontroli przesyłania

odpadów w obrębie, do Wspólnoty Europejskiej oraz poza jej obszar z lutego 1993 r.,

• Ustawa z dnia 31 lipca 2004 roku o międzynarodowym obrocie odpadami (Dz.U. Nr

191 poz. 1956)

Ponadto, odnośnie definicji odpadów i ich klasyfikacji, istotne są następujące regula-

cje prawne na szczeblu europejskim:

• Dyrektywa ramowa Rady 75/442/EWG w sprawie odpadów vi ,

• Dyrektywa Rady 91/689/EWG w sprawie odpadów niebezpiecznych vii

• Decyzja Komisji ustanawiająca listę odpadów viii .

W europejskiej definicji odpadów ujęto także substancje i przedmioty nadające się do

odzysku. Tym samym oparta na prawie o odpadach kontrola odpadów obejmuje również

wszystkie te substancje i przedmioty, które potocznie, szczególnie w przemyśle, określa się

też często jako resztki, surowce wtórne lub dobra gospodarcze.

Prawo o transgranicznym przemieszczaniu odpadów rozróżnia ponadto pomiędzy

odpadami przeznaczonymi do odzysku i odpadami przeznaczonymi do unieszkodliwienia,

dla których przewidziano zróżnicowany system nadzoru i kontroli przemieszczania.

Objaśnienia do transgranicznego przemieszczania odpadów

2. Przegląd prawa o przemieszczaniu odpadów

Prawo o przemieszczaniu odpadów obowiązujące w Polsce bazuje głównie na obowią-

zującym od 6. maja 1994 r. we wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej

Rozporządzeniu 259/93/EWG, które oparte jest zarówno na Konwencji Bazylejskiej, jak

i na Decyzji Rady OECD w sprawie transgranicznego przemieszczania odpadów.

Zawarta 22. marca 1989 r. Konwencja Bazylejska, która weszła w życie z dniem 9.

maja 1992 r., ma ograniczać w szczególności przemieszczanie odpadów niebezpiecznych

do krajów rozwijających się. Równolegle z Konwencją Bazylejską Organizacja Współpra-

cy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) stworzyła dla państw będących członkami OECD

system zgłaszania, identyfikacji i kontroli transgranicznych przemieszczeń odpadów prze-

znaczonych do odzysku.

Procedury przewidziane w Konwencji Bazylejskiej i w Decyzji Rady OECD zostały

przez Rozporządzenie 259/93/EWG w pełnym zakresie przetransponowane na bezpo-

średnio obowiązujące prawo wspólnotowe.

W Konwencji z Bamako prawie wszystkie państwa kontynentu afrykańskiego zobo-

wiązały się do wprowadzenia jednostronnego zakazu importu odpadów, jednakże dotych-

czas brak jest odpowiedniej liczby ratyfikacji niezbędnej dla wejścia w życie tej Konwencji.

Ustawa o przemieszczaniu odpadów zawiera regulacje prawne niezbędne do wdroże-

nia Konwencji Bazylejskiej, a jednocześnie dostarcza niezbędnych uzupełnień Rozporzą-

dzenia 259/93/EWG.

Postanowień wszystkich tych aktów prawnych i umów należy w Polsce przestrzegać

przy transgranicznym przemieszczaniu odpadów. Zasady współobowiązywania tych róż-

nych regulacji prawnych można zrozumieć tylko znając historię rozwoju i wzajemne rela-

cje wspomnianych umów międzynarodowych.

2.1 Konwencja Bazylejska

Konwencja Bazylejska bazuje na tzw. Wytycznych Kairskich (Cairo Guidelines),

przedłożonych 01.12.1985 r. przez UNEP (United Nations Environment Program - Pro-

gram Środowiska Narodów Zjednoczonych), stanowiących pierwszy ważny krok na dro-

dze w kierunku stworzenia ogólnoświatowego systemu regulacji prawnych w zakresie nad-

zorowania i kontroli transgranicznego przemieszczania odpadów niebezpiecznych. Przy

pracach nad Konwencją Bazylejską wykorzystano ponadto wiele wcześniejszych opraco-

wań OECD, jak na przykład wykazy operacji zagospodarowania odpadów (operacje typu

R i D) lub strumieni odpadów (typu Y).

2.1.1 Postanowienia Konwencji Bazylejskiej

Zawarta 22. marca 1989 r. w Bazylei Konwencja Bazylejska zawiera wstępne, podsta-

wowe założenia ogólnoświatowej "Konwencji o gospodarce odpadami", jak np. zasadę

zagospodarowania odpadów w miejscu ich powstawania, pierwszeństwo działań podejmo-

wanych w celu zmniejszenia ilości odpadów oraz zalecenie wypracowania ogólnych zasad

ekologicznego zagospodarowania odpadów o zasięgu światowym. Głównymi postanowie-

niami Konwencji są następuje regulacje:

• import, eksport i tranzyt odpadów niebezpiecznych są dopuszczalne tylko wtedy, gdy

wszystkie zainteresowane państwa zostaną wcześniej poinformowane i zgodzą się na

przemieszczenie,

• przemieszczenia odpadów do państw niebędących stronami Konwencji Bazylejskiej są

niedopuszczalne, chyba że istnieją dwustronne lub wielostronne porozumienia,

zgodne pod względem merytorycznym z jej wymogami,

Objaśnienia do transgranicznego przemieszczania odpadów 7

• eksporter i ewentualnie w zastępstwie państwo, z którego pochodzą odpady,

odpowiadają za przestrzeganie zapisów Konwencji i obowiązani są do odebrania

odpadów z powrotem w przypadku, gdy wymagają tego zaistniałe okoliczności.

Zobowiązanie to odnosi się w szczególności do nielegalnych przemieszczeń odpadów.

Jednak wraz z uchwaleniem powyższych regulacji dyskusje na temat tego, import któ-

rych odpadów z krajów uprzemysłowionych jest w szczególności dozwolony, nie zakończy-

ły się, lecz odgrywały ważną rolę na posiedzeniach Konferencji Stron Konwencji Bazylej-

skiej i doprowadziły do niewiążącej decyzji politycznej Drugiej Konferencji Stron o roz-

szerzeniu zakazu eksportu (decyzja II/12 w sprawie "całkowitego zakazu [total ban]").

Podjętą jesienią 1995 r decyzją III/1 Trzeciej Konferencji Stron Konwencji powyższy

zakaz eksportu został potwierdzony, a jednocześnie przyjęto wymagającą ratyfikacji

poprawkę do Konwencji Bazylejskiej. Decyzja ta obejmuje wprowadzenie do Konwencji

Bazylejskiej preambuły, nowego art. 4a oraz nowego Aneksu VII, na podstawie których

od dnia 1. stycznia 1998 r. obowiązuje generalny zakaz przemieszczania odpadów niebez-

piecznych z państw wymienionych w wykazie zamieszczonym w Aneksie VII Konwencji

Bazylejskiej

Niezależnie od tego Komisja Europejska wprowadziła do europejskiego prawa

o odpadach w drodze nowelizacji przepisów eksportowych Rozporządzenia 259/93/EWG

w art. 16 zakaz eksportu odpadów niebezpiecznych do państw nienależących do OECD.

Odpady niebezpieczne objęte zakazem eksportu oraz odpady niepodlegające temu zaka-

zowi określono bliżej w Załączniku V do Rozporządzenia 259/93/EWG.

2.1.2 Definicja odpadów niebezpiecznych w Konwencji Bazylejskiej

Konwencja Bazylejska zawiera nieostrą definicję pojęcia "odpad niebezpieczny".

Zgodnie z art. 1 za "odpady niebezpieczne" uważa się następujące odpady:

a) odpady należące do którejkolwiek kategorii zawartej w Aneksie I, chyba że nie posia-

dają którejkolwiek z charakterystyk zawartych w Aneksie III, oraz

b) odpady nie objęte lit. (a), lecz określone lub uznawane za odpady niebezpieczne przez

ustawodawstwo krajowe strony eksportującej, importującej lub tranzytowej.

Taka ogólna definicja doprowadziła do tego, że na całym świecie wykształciły się

różne stanowiska odnośnie tego, czym jest odpad niebezpieczny. Dla wdrożenia całkowi-

tego zakazu eksportu odpadów niebezpiecznych niezbędna jest jednak dokładna, obowią-

zująca na całym świecie definicja pojęcia "odpad niebezpieczny". Dlatego ww. decyzja

o zakazie eksportu zawiera też zlecenie dla Technicznej Grupy Roboczej (Technical Wor-

king Group), dotyczące skonkretyzowania pojęcia "odpad niebezpieczny".

) który oprócz państw OECD i państw UE wymienia jeszcze Lichtenstein.

) Ratyfikacji dokonało już 35 państw, w tym UE, przy czym niezbędna jest ratyfikacja przez co najmniej 62

państwa; stan z marca 2004.

) do państw niewymienionych w wykazie. Zakaz ten obejmuje zarówno

odpady niebezpieczne przeznaczone do unieszkodliwienia, jak i odpady niebezpieczne

przeznaczone do odzysku. Jednakże dla uzyskania przez powyższy zakaz mocy obowiązu-

jącej zgodnie z prawem międzynarodowym wymagana jest jeszcze ratyfikacja przez 2/3

ówczesnych stron Konwencji

Objaśnienia do transgranicznego przemieszczania odpadów

Techniczna Grupa Robocza zlecenie to wykonała, tworząc następujące listy odpadów:

• listę odpadów jednoznacznie niebezpiecznych (lista A) oraz

• listę odpadów, które nie są objęte zakresem obowiązywania Konwencji Bazylejskiej,

tzn. mogą być nadal eksportowane w celu odzysku do państw niewymienionych

w wykazie zamieszczonym w Aneksie VII (lista B).

Listy te ułożono według substancji i materiałów. Układ list jest w bardzo dużym stop-

niu oparty na systemie list OECD. Ponieważ jednak listy Konwencji Bazylejskiej klasyfiku-

ją odpady niebezpieczne wyłącznie według kryteriów niebezpieczeństwa, nie uwzględniając

ryzyka, brak jest pełnej zgodności z listami OECD. Decyzją IV/9 Czwartej Konferencji

Stron Konwencji Bazylejskiej listy te zostały włączone do Konwencji Bazylejskiej jako

nowe Aneksy VIII i IX. Ponieważ aneksy te zostały wprowadzone w drodze poprawki do

Aneksu I, formalna ratyfikacja przez strony Konwencji była zbędna. W związku z tym

powyższe listy odpadów od listopada 1998 r. mają na całym świecie moc obowiązującą.

2.1.3 Protokół Bazylejski - Protokół w sprawie odpowiedzialności

za szkody środowiskowe

Przyjęcie tak zwanego "Protokołu Bazylejskiego" po ośmiu latach trudnych negocjacji

jest jednym z istotnych wyników Piątej Konferencji Stron Konwencji. Ten dotyczący

odpowiedzialności protokół do Konwencji Bazylejskiej reguluje w skali ogólnoświatowej

kwestię roszczeń z tytułu szkód środowiskowych i zdrowotnych, powstałych wskutek trans-

granicznych przemieszczeń odpadów, i gwarantuje ich egzekwowalność.

Przeszkodą na drodze do porozumienia okazało się żądanie krajów rozwijających się

w sprawie stworzenia dodatkowego Funduszu Odpowiedzialności. Zgodnie z oczekiwa-

niami krajów rozwijających się, kraje uprzemysłowione powinny zostać zobowiązane do

dokonywania wpłat na rzecz tego Funduszu, żeby umożliwić pokrycie tych szkód środowi-

skowych i zdrowotnych powstałych w krajach rozwijających się, których odpowiedniego

wyrównania nie zapewniły nawet regulacje Protokołu Bazylejskiego. Większość krajów

uprzemysłowionych nie widziało obecnie konieczności tworzenia takiego funduszu.

W związku z tym w drodze kompromisu stworzono fundusz dobrowolny.

Kraje członkowskie OECD mogą wyłączyć z zakresu stosowania Protokołu Bazylej-

skiego szkody powstałe na ich terytorium wskutek eksportu odpadów między państwami

OECD. Tym samym państwa OECD zostały w znacznym stopniu zwolnione z obowiązku

zharmonizowania swoich istniejących już systemów odpowiedzialności w skali globalnej.

Protokół Bazylejski zawiera daleko idącą definicję szkód środowiskowych i zdrowot-

nych. Niezależną od zawinienia odpowiedzialność z tytułu zagrożenia ponoszą objęci obo-

wiązkiem zgłoszenia eksporterzy odpadów aż do momentu, w którym posiadanie przej-

dzie na podmiot zagospodarowujący odpady. Wysokość powyższej odpowiedzialności z

tytułu zagrożenia poszczególne państwa mogą ograniczyć - jej wysokość nie może być jed-

nak niższa od określonych minimalnych limitów odpowiedzialności, które zostały ustalone

w aneksie do Protokołu Bazylejskiego i mogą zostać dostosowane już nawet przed wej-

ściem w życie tego Protokołu. Oprócz tej podlegającej ograniczeniom odpowiedzialności

z tytułu zagrożenia występuje odpowiedzialność zależna od zawinienia, której wysokość

nie podlega żadnym ograniczeniom. Poza tym ograniczono znacznie możliwość stosowa-

nia Protokołu Bazylejskiego do odpadów uznawanych za niebezpieczne tylko na podsta-

wie prawa narodowego.

Protokół Bazylejski, będący pierwszym na świecie systemem odpowiedzialności

w dziedzinie środowiska, może zostać uznany za duży sukces w międzynarodowej ochro-

nie środowiska. Następnymi krokami będą jego podpisanie i ratyfikacja. Do wejścia

w życie Protokołu niezbędna jest jego ratyfikacja przez 20 państw§).

Objaśnienia do transgranicznego przemieszczania odpadów 9

2.1.4 Umowy dwustronne zgodnie z artykułem 11 Konwencji Bazylejskiej

Zgodnie z Konwencją Bazylejską transgraniczne przemieszczanie odpadów z lub do

państw niebędących stronami tej Konwencji jest z zasady zabronione (art. 4 ust. 5). Jednak-

że w art. 11 Konwencji Bazylejskiej strony tej Konwencji upoważnia się do zawierania

z państwami niebędącymi stroną Konwencji dwustronnych lub wielostronnych porozumień

w sprawie transgranicznego przemieszczania odpadów, o ile państwa te stosują się do zasad

wymaganej przez Konwencję Bazylejską bezpiecznej dla środowiska gospodarki odpadami.

2.2 Decyzje Rady OECD

Niezależnie od możliwości zawierania umów dwustronnych istnieje już umowa wielo-

stronna, bazująca na artykule 11 Konwencji Bazylejskiej, przy pomocy której Rada

OECD w marcu 1992 r. uregulowała kwestię transgranicznego przemieszczania odpadów

przeznaczonych do odzysku z lub do państw OECD. Ta decyzja Rady OECD (C(92)39

final) wraz z innymi decyzjami Rady w sprawie zagospodarowania odpadów niebezpiecz-

nych konstytuuje wielostronne porozumienie dotyczące przemieszczenia odpadów nie-

bezpiecznych przeznaczonych do odzysku lub unieszkodliwienia w rozumieniu artykułu

11 ustęp 2 Konwencji Bazylejskiej.

2.2.1 Decyzja Rady OECD w sprawie transgranicznego przemieszczania odpadów

przeznaczonych do odzysku

W odróżnieniu od Konwencji Bazylejskiej Decyzja Rady OECD C(92)39 final ustala

procedury kontrolne tylko dla przemieszczania odpadów przeznaczonych do odzysku,

ale za to decyzja ta odnosi się do wszelkiego rodzaju odpadów, tzn. nie tylko do odpadów

niebezpiecznych. Decyzja Rady OECD z 1992 r. została w 2001 r. poddana gruntownej

modyfikacji, ale do jej zastosowania w Unii Europejskiej konieczna jest jeszcze noweliza-

cja Rozporządzenia 259/93/EWG.

Ryzyko związane z różnymi rodzajami odpadów występujące przy odzysku było, zgod-

nie z Decyzją Rady OECD, uwzględnione poprzez ich podział na trzy grupy (Lista Zielo-

na, Bursztynowa (Żółta) i Czerwona). Odpady z Listy Zielonej można poddawać odzysko-

wi bez ryzyka i w związku z tym należy je traktować tak samo jak towary, tzn. odpady

te nie podlegają jakiejkolwiek kontroli z zakresu prawa o odpadach. Natomiast odpady

z Listy Bursztynowej i Czerwonej podlegają procedurze kontrolnej, a mianowicie odpady

z Listy Czerwonej jako odpady, z którymi związane jest większe ryzyko, podlegają surow-

szej procedurze niż odpady z Listy Bursztynowej.

Znowelizowana Decyzja Rady OECD (2001/107/final) zastępuje powyższą klasyfika-

cję systemem dwóch list. Podstawę systemu dwóch list stanowią listy odpadów z Konwen-

cji Bazylejskiej: Lista A, Aneks VIII do Konwencji Bazylejskiej (odpady uznane za nie-

bezpieczne) i Lista B, Aneks IX do Konwencji Bazylejskiej (odpady uznane za inne niż

niebezpieczne), obie uzupełnione o kilka odpadów ze starego systemu, nieuwzględnio-

nych na listach Konwencji Bazylejskiej.

2.3 Ustawa o międzynarodowym obrocie odpadami (PL)

Ustawa z dnia 31 lipca 2004 roku o międzynarodowym obrocie odpadami [Dz.U. Nr

191/2004 poz. 1956] doprecyzowuje niektóre przepisy określone w Rozporządzeniu Rady

EWG nr 259/93 i przenosi je na obszar polskiego prawa administracyjnego (Kodeks

postępowania administracyjnego). W szczególności dotyczy to następujących zagadnień:

• właściwości polskich urzędów administracji publicznej przy wykonywaniu przepisów

Rozporządzenie Rady EWG Nr 259/93,

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: