Zagadnienia do egzaminu z historii powszechnej XIX stulecia.
4.Postanowienia kongresu wiedeńskiego i nowa mapa Europy.
14 września 1814 r. – początek obrad
Zgodnie z propozycją brytyjskiego delegata Roberta Stewarta Castereagha o sprawach ustroju i wewnętrznych granicach Europy decydowało 4-6 państw. Najważniejsze to: Wielka Brytania, Rosja, Prusy, Austria, Francja. Bywało, że na debaty zapraszano przedstawicieli Hiszpanii, Portugalii i Szwecji. Przedstawiciele mocarstw spotykali się i dyskutowali w gabinecie Klemensa Metternicha (1773-1859), zręcznego i bystrego polityka, od 1809 r. ministra spraw zagranicznych Austrii.
Kongres nigdy oficjalnie nie został otwarty ani zamknięty.
Językiem obrad był francuski, gdyż wszyscy biegle się nim posługiwali.
Monarchowie, politycy i dyplomaci szukali narzędzia, by zagwarantować Europie, a przede wszystkim sobie tj. wielkim mocarstwom, status quo. Przyjęta zasada legitymizacji skutkowała powrotem starych dynastii, lecz nie musiała oznaczać wskrzeszenia starego ustroju i poprzednio istniejących państw. Dlatego nie zmartwychwstała Polska czy Wenecja.
Księstwo Warszawskie i Saksonia – Rosja pragnęła zachować księstwo, a Prusy Saksonię i terytoria nad Renem. Nie godziły się na to inne państwa. Porozumiano się kosztem Księstwa i Saksonii. Wielka Brytania, Austria czy Francja Burbonów nie były gotowe do wojny z Prusami czy Rosją.
Saksonia utraciła na rzecz Prus 2/5 terytorium i stała sie krajem o trzeciorzędnym znaczeniu. Prusy otrzymały tereny nad Renem, Westfalię i Nadrenię oraz dawne szwedzkie Pomorze Przednie i Rugię.
Rosja otrzymała 2/3 Księstwa Warszawskiego, tworząc na jego obszarze Królestwo Polskie, którego konstytucję opracował ks. Czartoryski, jeden z 8 oficjalnych delegatów Rosji na kongresie. Królestwo zwane Kongresowym było samodzielnym państwem, związanym unią z Rosją. Posiadało sejm, armię, rząd, administrację oraz Bank Polski jako narodowy bank emisyjny. Zachodnie departamenty Księstwa oraz Gdańsk otrzymały Prusy. Natomiast na południu Księstwa utworzono miniaturowe, ale również samodzielne, tj. niepodlegające bezpośrednio żadnemu zaborcy, państwo: Rzeczpospolitą Krakowską.
Wielka Brytania – otrzymała Maltę, Mauritius, Cejlon, Kolonię Przylądkową w południowej Afryce, wyspę Helgoland u wybrzeży Niemiec.
Austria – odzyskała od Rosji okrąg tarnopolski oraz saliny Wieleckie, a od Bawarii Tyrol i Salzburg. Cesarz austriacki nie odzyska tytułu cesarza rzymskiego, a Rzesza nie została przywrócona. W jej miejsce powstał Związek Niemiecki składający się z 34 państw i 4 wolnych miast. Członkami związku były też Wielka Brytania, Holandia i Dania. Jego przewodnictwo należało do Austrii. Pozycja Austrii w Niemczech osłabła, natomiast wzrosło jej znaczenie we Włoszech, gdzie uzyskała Lombardię, Wenecję i Dalmację, a niektóre małe państewka w północnych i środkowych Włoszech przypadły rodzinie Habsburg.
Poza władzą Austrii pozostawał suwerenny Piemont, stanowiący od 1720 r. wraz z wyspą Sardynią państwo o nazwie Królestwo Sardynii oraz suwerenne Państwo Kościelne, z papieżem jako władcą. Neapolem i Sycylią znów zaczęli rządzić Burbonowie, reprezentowani przez króla Ferdynanda IV, który w 1816 r. utworzył Królestwo Obojga Sycylii i został Ferdynandem I.
Stracili Belgowie, gdyż zostali przyłączeni do Królestwa Niderlandów. Ta sama dynastia co w Królestwie Niderlandów panowała w powstałym w 1815 r. Wielkim Księstwie Luksemburg. Królestwo Niderlandów, dzieło Brytyjczyków, miało spełniać funkcję państwa buforowego w stosunku do Francji.
Mocarstwa nie zgodziły się, by Szwajcaria została przyłączona do Austrii. Uznano, że Szwajcaria będzie się składać z 22 suwerennych kantorów. 20 listopada 1815 r. w Paryżu postanowiono, że na zawsze zachowa status państwa neutralnego.
Do Szwecji przyłączono Norwegię, należącą wcześniej do Danii , gdyż Szwecja utraciła Finlandię na rzecz Rosji. Wyspy Owcze należące do Norwegii przypadły Danii, która nadal posiadała Islandię.
8 luty 1815 r. – 8 państw na wniosek Wielkiej Brytanii zadeklarowało zniesienie handlu niewolnikami.
Wprowadzono trwałe reguły w systemie reprezentacji dyplomatycznej (m.in. ambasadorzy mający specjalne uprawnienia) oraz przyjęto stałe zasady w prawie dyplomatycznym, które przetrwały z niewielkimi zmianami do dzisiaj.
Na straży nowego ładu europejskiego stały państwa tworzące tzw. koncert mocarstw: Rosja, Prusy i Austria, które sprecyzowały zasady przyznawania sobie pomocy oraz zobowiązały się do utrzymania tego wszystkiego, co ustaliły. Wkrótce do koncertu mocarstw dołączyła Wielka Brytania, a następnie Francja. W tej sytuacji mniejsze państwa stały się jedynie przedmiotami europejskiej gry dyplomatycznej, klientami wielkich.
Święte Przymierze – ponadnarodowy system, którego sygnatariusze zobowiązali się do udzielania sobie pomocy w celu tłumienia powstań oraz rewolucji skierowanych przeciwko ładowi wiedeńskiemu. Przystąpiła do niego większość państw europejskich. Nie została do niego zaproszona muzułmańska Turcja, dlatego, że twórcy odwoływali się do zasad chrześcijańskich. Akcesu odmówiła Wielka Brytania, która nie chciał wiązać sobie rąk i brać udziału w interwencjach, które niebyły zgodne z jej interesami. Inicjatorem był Aleksander I, który określał zadania i wyznaczał środki. Z czasem rolę tę przejął Metternich.
Wzrosła solidarność mocarstw, co okazało się groźne dla mniejszych państw. Wojnę „wiedeńskiej Europie” wypowiedziały: ujarzmione narody (Polacy, Węgrzy), narody dążące do zjednoczenia (Niemcy, Włosi), środowiska liberalne i demokratyczne (straciły z powodu powrotu stylu ancien regime)
Ład wiedeński okazał się trwałą konstrukcją europejską i pierwszym w dziejach Europy systemem wzajemnego bezpieczeństwa.
Podczas obrad kongresu podjęto pierwsze dyskusje dotyczące poszukiwania europejskiej tożsamości.
1
lucyyy91