PSYCHOLOGIA ROZWOJU CZŁOWIEKA WYKŁAD 7 12 V 2011
Na egzamin:
Z książki Matczak:
- rozdział II – Czynniki rozwoju (str. 29 – 47)
- rozwój procesów poznawczych – kierunki zmian (str. 50 – 100)
- rozwój mowy (str. 103 – 125)
- rozwój emocjonalny (str. 127 – 153)
- podstawowe osiągnięcia rozwojowe w poszczególnych okresach
- od niemowlęctwa do młodszego wieku szkolnego (str. 212 – 223)
- zmiana rozwojowa i jej modele (czym jest rozwój, zmiana rozwojowa, rodzaje zmiany rozw.)ß Pani wyśle na meila
_____________________________
c.d. Rozwój osobowości
WIEK DORASTANIA
W tym okresie dokonuje się przeobrażenie dziecka w osobę dorosłą. Jednym z charakterystycznych rysów jest rozwój samodzielności. W nastolatkach budzi się poczucie własnej odrębności. Młodzież zwraca uwagę na to, co ich różni od innych ludzi. Przypisuje sobie cechy nieco inne niż te, które posiadają inni.
Dzieci w tym okresie uważają się za innych w stosunku do pokolenia dorosłych i w obrębie własnej grupy.
Kolejną cechą osobowości jest odkrycie świata psychicznego. Młodzież w tym okresie zaczyna interesować się własnymi przeżyciami psychicznymi, własnymi cechami osobowości, porównywać się z innymi ludźmi, co przyczynia się do silniejszego wyodrębniania własnej indywidualności.
W kontekście kształtowania się Ja realnego i Ja idealnego, ponieważ młodzież zaczyna się interesować cechami własnej osobowości – widzi rozbieżność pomiędzy Ja realnym a Ja idealnym. Wiąże się to z kompleksami. Czasem są to kompleksy natury fizycznej, ale też związane z cechami osobowości (taką cechą, która napawa młodzież kompleksami jest nieśmiałość).
Oprócz odkrycia świata psychicznego powstaje zjawisko uczucia dorosłości.
Kształtuje się i krystalizuje światopogląd. Młodzież tę wiedzę o rzeczywistości, która ich otacza stara się połączyć w sensowną całość. Ustosunkowuje się do świata wartości. W tym okresie nasuwają się wątpliwości, rozterki, rozważania.
W kształtowaniu światopoglądu młodzież może przyjmować skrajne stanowiska. Zdarza się wyciąganie pochopnych wniosków i powierzchowna krytyka rzeczywistości.
Idealizm młodzieńczy, czyli wiara w to, że możemy zmienić świat, wiara w potęgę dobra, wartości.
ROZWÓJ SPOŁECZNY
Rozwój społeczny człowieka odbywa się w sytuacjach społecznych. Sytuacje społeczne to sytuacje, w których uczestniczące osoby wpływają na siebie wzajemnie (interakcje).
· Ludzie występują bezpośrednio w sytuacjach społecznych.
· Pośrednio (np. poprzez wytwory ludzkie).
O początkach rozwoju społecznego możemy mówić, gdy dziecko zaczyna odróżniać ludzi od rzeczy i zaczyna się względem nich inaczej zachowywać. Trudno jest określić ten moment. Już noworodki inaczej reagują na twarz ludzką, niż na inne przedmioty (przyglądają się jej dłużej).
Rozwój percepcji społecznej (postrzeganie, odróżniania od innych bodźców nie społecznych). Uśmiech społeczny dziecka przypada na 3 miesiąc życia (zaczyna ono uśmiechać się do ludzi). 3 – 4 tydzień – dziecko też może się już uśmiechnąć do człowieka. W 3 miesiącu – reakcja ożywienia i reakcja witania – też są objawami rozwoju społecznego (machanie nóżkami, fikanie).
Przy oddaleniu się opiekuna następuje płacz. Twarz człowieka jest dla dziecka bodźcem bardzo atrakcyjnym. Ważną rolę odgrywa kontakt dotykowy.
Psycholog Harlow przeprowadzał eksperymenty na małpach, w których brały udział małe małpki i ich matki. Młode oddzielono od matek. Małpki miały do dyspozycji mamkę (sztuczną matkę), która miała pierś do karmienia. Jedna była „miła” (przytulna), a druga druciana. Małpki wybierały „miłą” matkę, tzn. że nie tyle ważne jest zaspokajanie potrzeb fizjologicznych, lecz kontakt dotykowy.
Drugi rodzaj różnicowania, jakie dziecko dokonuje to różnicowanie między twarzami znanymi i obcymi (od 6 miesięcy do roku).
8 – 9 miesiąc – pierwszy lęk społeczny.
W drugiej połowie wieku przedszkolnego (5 – 6 lat) dziecko zaczyna zauważać to, że inaczej powinno się zwracać do osób dorosłych, a inaczej do rówieśników. Dzieci uczą się w tym wieku zwrotów grzecznościowych. Nie zwierzają się osobom obcym.
Postrzeganie wieku – w wieku poniemowlęcym dzieci zaczynają zauważać, że mniejsze dzieci zachowują się inaczej niż dorośli. Dzieci w wieku 1 – 3 lat zaliczają do dorosłych starsze dzieci. Uważają małe dzieci jako wartościowe, w porównaniu z dorosłymi, bodźce społeczne. Dzieci w tym wieku widzą kontakty z innymi dziećmi, jako mniej efektywne. W tym wieku preferują kontakty z dorosłymi.
Zmienia się to w wieku przedszkolnym. Rozwija się mowa, więc dzieci potrafią się między sobą lepiej dogadywać i zauważają różne korzyści płynące z kontaktów z rówieśnikami. Zaczynają różnicować, że pewne tematy lepiej poruszać z dorosłymi, a inne z rówieśnikami.
Płeć. W wieku przedszkolnym dzieci zaczynają preferować kontakty z dziećmi tej samej płci. Tworzą się wręcz antagonizmy.
Postrzeganie cech ludzkich – właściwości. Wraz z wiekiem dziecko zaczyna dostrzegać różne indywidualne cechy ludzi. Na początku są to cechy powierzchowne, później opisy stają się coraz głębsze.
8 – 10 lat – dziecko zaczyna szukać przyczyn zachowania we właściwościach innych ludzi.
W wieku dorastania dziecko szuka głębszych przyczyn zachowania ludzkiego (w sposobach zachowania, we wzorcach środowiskowych). Młodzież zaczyna zastanawiać się dlaczego ludzie są tacy, jacy są. Stąd w młodzieży budzą się zainteresowania psychologiczne.
Rozwój kontaktów społecznych. Najpierw dziecko obserwuje zachowania innych ludzi, naśladować i stara się zwrócić na siebie uwagę (płacz, wyciąganie rączek, uśmiechanie się, zbliżanie do ludzi).
Pierwsze kontakty społeczne sprowadzają się do odbierania i przekazywania informacji. Potem dziecko poprzez naśladownictwo stara się dostosować swoje działania do działań innych.
W wieku przedszkolnym naśladuje poprzez zabawę (np. karmienie lalek, itd.) następnie dziecko (też w wieku przedszkolnym) naśladuje zachowania dzieci (zabawy samotne i równoległe).
Wyższym poziomem naśladownictwa są zabawy zespołowe. Jeszcze wyższym poziomem naśladowania zabaw jest podział na role.
Wiek szkolny – zabawy odchodzą na plan drugi, ale wśród zachowań społecznych (prospołecznych – na rzecz innych ludzi, celem jest dobro innych ludzi) występuje zainteresowanie drugim człowiekiem. Wśród tych zachowań występuje: pomaganie młodszym, słabszym dzieciom, pomoc w nauce.
W okresie szkolnym – wczesnym nastoletnim – zainteresowanie wolontariatem.
Świadomość własnej pozycji w grupie (9 – 10 lat) – ktoś może być gwiazdą klasową, ktoś samotnikiem, outsiderem, itd.
Może to być przyczyną kompleksów. Potem dzieci mogą dążyć do zmiany, umocnienia pozycji w grupie.
Rola wychowawcy w poszczególnych okresach rozwojowych
· 0 – 3 lata (wiek niemowlęcy i poniemowlęcy) – rolą wychowawcy w tym okresie jest obecność i kontrolowanie tego, co dzieci robią.
· Wiek przedszkolny – rolą wychowawcy jest inicjowanie zabaw i dalsza kontrola.
· W wieku szkolnym i adolescencji należy zachować dyskrecję w ingerowaniu w kontaktach społecznych. Inicjować zabawy z podziałem na rolę.
Proces socjalizacji – odbywa się w dwóch etapach:
I. Dostosowanie się do nakazów i zakazów.
· 0 – 1 roku życia dziecko zaczyna wykonywać polecenia rodziców. Potem trudniejsze jest dla dziecka przestrzeganie zakazów.
· Wiek przedszkolny – dziecko stara się odraczać wykonywanie poleceń, pamięta zakazy i nakazy, dobrowolnie wykonuje niektóre czynności.
· W późnym wieku przedszkolnym zaczyna mieć pierwsze obowiązki, np. sprzątanie pokoju, podlewanie kwiatów. Ma pewne wyrobione nawyki. Respektuje też polecenia kierowane do grupy.
II. Przestrzeganie norm społecznych. Odbywa się w toku rozwoju moralnego.
Stadia rozwoju moralnego
· 0 – 3 lata – stadium anomii moralnej – dziecko nie ma jeszcze norm moralnych (bo ich nie poznało).
· Gdy pozna je – okres 3 – 9 lat (wiek przedszkolny i część młodszego wieku szkolnego) – okres heteronomii moralnej – gdy dziecko traktuje normy jako narzucone z zewnątrz.
· 9 – 13 – okres socjonomii moralnej – dziecko uznaje psychicznie autorytet osób dorosłych, uznaje również autorytet rówieśników.
· Od 13 roku życia – autonomia moralna – dziecko ma własne normy, uznaje je jako swoje własne, a nie narzucone z zewnątrz.
· 13 – 15 rok życia – pryncypializm moralny – akceptuje normy i uznaje jako własne, ale nie rozumie ich do końca. Uważa, że zawsze i wszędzie muszą być bezwzględnie przestrzegane.
· Powyżej 15 roku życia – relatywizm moralny – zaczyna rozumieć sens norm, rozumie różne punkty widzenia
kriiso