EKONOMIA ROZWOJU
LITERATURA
1. „Ekonomia Rozwoju”, Piasecki
2. „Ekonomia Zacofania i Rozwoju”, Monografie i Opracowania 471/2001 SGH
3. „Ewolucja Ekonomi Rozwoju, a globalizacja”, Piasecki, Ekonomista 27/2003
Problemy globalne :
· Analfabetyzm
· Starzenie się społeczeństw
· Wojny
· Terroryzm
· Ekologia (dziura ozonowa, efekt cieplarniany, wycinanie drzew, zanieczyszczenie wód/gleb, kłusownictwo)
· Korupcja
· Ubóstwo
· Choroby
· Głód
Po zakończeniu II WŚ w stosunku do KR (Krajów Rozwijających się) był stosowany termin Kraje III Świata. Dotyczył on krajów, których nie można było traktowa jako socjalistycznych ani kapitalistycznych. Miał to by synonim trzeciej siły i nie angażowania się w politykę międzynarodową. Z czasem proces dywersyfikacji krajów III Świata uświadomił nieadekwatność tego terminu. Termin „Kraje Rozwijające się” pojawił się w latach 60 i został powszechnie zaakceptowany (choć oczywiście niektórzy się czepiali, ale się przyjął). Nie ma jednoznacznych kryteriów klasyfikacji KR. Mówi się o wielu wskaźnikach wyróżniających te kraje.
Jednym z najczęściej używanych jest PKB per capita.
Cechy wspólne KR:
· Zacofanie społeczno-gospodarcze.
-niski poziom dochodów na osobę
-brak zróżnicowanych struktur gospodarki
-niski udział przemysłu przetwórczego w dochodach państwa
-niedorozwój infrastruktury społecznej i gospodarczej
-wysoki poziom bezrobocia
-niski poziom edukacji, nauki, opieki zdrowia
· Zależność od światowego rynku i sytuacji gospodarczej w krajach rozwiniętych.
-Niekorzystna specjalizacja międzynarodowa (jej istota polega na ograniczaniu asortymentu wytwarzanych wyrobów lub liczby realizowanych procesów technologicznych w celu zwiększenia efektywności wykorzystywania posiadanych czynników produkcji. Specjalizacja produkcji ma charakter trwały. Czyli produkują ograniczoną ilość towarów, które są wrażliwe na drgania rynku międzynarodowego.
-Duże uzależnienie od pomocy międzynarodowej
-Niekorzystna rola w międzynarodowym podziale pracy
Pomimo występowania cech wspólnych, grupa KR jest bardzo niejednorodna, a ponadto pogłębia się proces różnicowania się tych krajów.
Grupy Krajów Rozwijających się:
· Klasyfikacja ONZ
-Kraje Naftowe: Posiadają duże zasoby ropy. Jej eksport jest głównym źródłem wpływów dewizowych. Ich pozycja jest silnie uzależniona od aktualnej ceny ropy. Większość z nich należy do OPEC(Organizacja Krajów Eksportujących Ropę Naftową z siedzibą w Wiedniu. Celem organizacji jest kontrolowanie światowego wydobycia ropy, poziomu cen i opłat eksploatacyjnych. Głównie kraje Arabskie + Wenezuela). Kraje nienależące do OPEC a klasyfikowane jako kraje naftowe muszą spełniać dwa warunki:
1. Udział eksportu ropy naftowej musi wynosić co najmniej 50%
2. Wartość eksportu musi być powyżej 1,5 mld $
-Kraje Eksportujące wyroby przetworzone: przeszły pomyślnie proces industrializacji, rozwinęły produkcję i eksport wyrobów przetworzonych. Kryteria aby by zaliczonym do tych krajów:
1. Co najmniej 50% eksportu stanowią wyroby przetworzone
2. Wartość eksportu jest nie niższa niż 20 mld $
Do takich krajów zalicza się: Koreę Południową, Singapur, Hong Kong, Tajwan
-Kraje surowcowe rolne: stanową największa grupę pośród KR (ponad 100 państw). Kraje najsłabiej rozwinięte wyróżniają się:
1. Wysoki stopień analfabetyzmu
2. Niskie PKB PC
3. Udział przemysłu przetwórczego poniżej 50%
Jeżeli jakiś kraj zostanie zaliczony do tej grupy ma preferencyjny dostęp do rynków innych państw.
· Klasyfikacja OECD (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju)
-Kraje o średnim dochodzie p.c.
-Kraje o niskim dochodzie p.c.
-Kraje uprzemysłowione
-Kraje OPEC
· Klasyfikacja Banku Światowego (dzieli w ten sposób wszystkie kraje, ze względu na dochód):
-niski
-średnio niski
-średni
-wysoki
EKONOMIA ROZWOJU 03.12.2010
Kryzysy finansowe w krajach rozwijających się
Źródła zewnętrzne finansowania państwa:
1. Pożyczki oficjalne
a) Źródła publiczne
b) Międzynarodowe organizacje
2. Zagraniczne inwestycje bezpośrednie
3. Zagraniczne inwestycje portfelowe (obrót papierami wartościowymi)
4. Pozostałe inwestycje zagraniczne (kredyty)
Źródła wewnętrzne finansowania państwa:
1. Finansowanie poprzez zadłużanie – emisja obligacji, pożyczki oficjalne
2. Finansowanie udziałowe – inwestycje bezpośrednie i inwestycje portfelowe polegające na nabywaniu papierów wartościowych
Definicja zadłużenia zagranicznego: przez zadłużenie zagraniczne brutto na koniec danego okresu, rozumie się sumę podjętych i nie uregulowanych zobowiązań rezydentów danego kraju wobec nie rezydentów, do spłacenia wraz z odsetkami lub bez, albo do spłacenia odsetek z kapitałem bądź bez.
Zadłużenie brutto – stan zobowiązań wobec zagranicy niepomniejszony o stan należności zagranicznych. Zaliczają się to tego kapitał i odsetki.
Rodzaje zadłużenia zagranicznego ze względu na:
1. Termin zwrotu pożyczki
a) Krótko terminowe (do roku)
b) Długoterminowe (powyżej roku). Dominuje ten rodzaj pożyczek – jest korzystniejszy dla odbiorcy.
2. Rodzaj dłużnika
a) Prywatny niegwarantowany
b) Publiczny oraz prywatny gwarantowany przez rząd
3. Rodzaj wierzyciela
a) Dług oficjalny
b) Dług prywatny
Definicja kryzysu zadłużeniowego – sytuacja gdy pożyczkobiorca traci zdolność do obsługi zadłużenia.
1. Strukturalna niezdolność do spłaty długu nazywa się niewypłacalnością
2. Krótkookresowe trudności z obsługa zadłużenia określa się kryzysem płynności.
Ogólne zasady zadłużania się:
1. Racjonalne wykorzystanie środków – inwestycje powiększające możliwości eksportowe kraju
2. Termin zwrotu pożyczki powinien być skorelowany z okresem zwrotu inwestycji
3. Uwzględnienie naturalnych procesów zmienności
Co może zrobić kraj gdy nie jest zdolny do spłaty zadłużenia:
1. Poprosić o jednostronne zawieszenie wymaganych płatności
2. Może zastosować repudiację (odmowę honorowania długu). W ramach odwetu wierzyciel może doprowadzić do:
a) Zablokowania dostępu do ryków kapitałowych
b) Nałożenia sankcji handlowych ograniczających import z kraju dłużnika
c) Przejęcie zagranicznych dóbr dłużnika
3. Restrukturyzacja zadłużenia:
a) Konwersja – zmiana terminu płatności
b) Redukcja kosztów obsługi kredytu
c) Zamiana długu na obligacje
d) Refinansowanie spłacania długu
Przyczyny kryzysu w latach 80 tych:
1. Wzrost cen ropy naftowej (wzrost wydatków na ten surowiec)
2. Nieodpowiedzialna polityka kredytowa banków. Duża skala pożyczek i koncentracja na kilku krajach rozwijających się.
3. Wzrost realnych stóp procentowych – wzrost ciężaru obsługi istniejących długów.
4. Pogorszenie się „terms of trade” krajów dłużniczych w latach 80 tych na skutek spadku cen surowców. Spadek wpływów eksportowych
5. Recesja w krajach rozwiniętych – spadek popytu na eksportowane dobra krajów rozwijających się
6. Niewłaściwa polityka inwestycyjna w krajach rozwijających się. Przeinwestowanie, zła struktura inwestycji, niska efektywność, inwestycje nieprodukcyjne.
7. Ucieczka kapitały za granicę.
Kryzys wybuchł w 1982 roku w Meksyku. Zawiesił on wtedy obsługę swojego zadłużenia zagranicznego ze względu na wyczerpanie rezerw dewizowych. Kryzys przeniósł się następnie na inne kraje: Ameryka Południowa – Afryka – Azja – Europa
Ciężar obsługi długu:
1. Relacja długu do dochodu narodowego brutto. Nie powinna być wyższa niż 50%
2. Relacja długu do eksportu towarów i usług. Nie powinna być wyższa niż 275%
3. Relacja obsługi długu do eksportu towarów i usług. Nie powinna być większa niż 30%
4. Relacja odsetek do eksportu towarów i usług. Nie powinna być wyższa niż 20%
Skutki kryzysu zadłużeniowego:
1. Transfer netto kapitału dłużnego z krajów zadłużonych do krajów wierzycielskich. Koszt obsługi zadłużenia staje się wyższy niż dopływ nowych kredytów
2. Konieczność realizacji programów dostosowawczych uzgodnionych z MFW – restrykcyjna polityka fiskalna oraz monetarna. Dewaluacja waluty krajowej, eliminacja subsydiów, redukcja roli państwa w gospodarce
3. Spadek inwestycji, produkcji i wzrostu gospodarczego
4. Spadek stopy życiowej ludności na skutek ograniczenia środków na programy społeczne
5. Zmniejszenie dochodów realnych, wzrost bezrobocia
6. Wzrost inflacji (dochodzący czasem do hiperinflacji)
7. Spadek eksportu z krajów wierzycielskich, osłabienie dynamiki wzrostu gospodarczego
8. Możliwość destabilizacji światowego systemu finansowego na skutek bankructwa największych banków amerykańskich.
Strategia walki z kryzysem:
1. 1982-1985. Uzgodnienie finansowania dodatkowego:
a) Porozumienie z MFW w sprawie programu stabilizacji gospodarki
b) Restrukturyzacja zadłużenia w formie konwersji i/lub finansowania
c) Różne formy finansowania zewnętrznego (kredyty od: MFW, BŚ, BIS, banków komercyjnych)
d) Strategia ta nie zapobiegła załamaniu się światowego systemu finansowego. Była skuteczna, ale tylko na krótki okres czasu.
2. 1986-1988. Plan Bakera (zaproponowany przez USA)
a) Dotyczył 15 najbardziej zadłużonych krajów (głównie z ameryki południowej) o średnim poziomie dochodu
b) Wzrost dopływu pożyczek bankowych do krajów dłużniczych w wysokości 20 mld $ w ciągu 3 lat (czyli wcale nie tak dużo)
c) Zwiększenie kredytowania ze strony BŚ i MABR w wysokości 10 mld $ w ciągu 3 lat
d) Realizacja przez kraje dłużnicze pro wzrostowych programów
e) Plan stawiał na rozwój ale nie wypalił
3. 1989-1994. Plan Brady’ego (USA)
a) Dotyczył tych samych krajów co plan Bakera
...
Joanat