Wykł. Doc. Basta
Zachorowalność: 7,4-11,8 na 100.000 kobit
Umieralność: 7,3-11,2 na 100.000 (przewyższa umieralność na raka szyjki macicy i raka trzonu macicy łącznie)
W jajniku największa różnorodność morfologiczna. Rak jajnika wyst. w różnym wieku – od dziewczynek do staruszek.
Obj. w fazie początkowej b. znikome. Brak uchwytnych wczesnych objawów.
Pierwsze objawy są związane z ppokarmowym, dyskomfort w jamie brzusznej; obj. brzucha to już proces zaawansowany.
Kto choruje:
Ø kobity, które nie rodziły
Ø z zaburzeniami cyklu miesiączkowego
Ø nie miały owulacji, były leczone z powodu niepłodności
Ø nie karmiły
Ø w najbliższej rodzinie występował rak sutka
Badanie:
1. Wywiad ® gdy kobita podaje objawy, to proces już zaawansowany
2. Bad. ginekologiczne
Ø powiększenie jajnika (5cm średn. po klimakterium – diagnozować)
Ø guz w jamie brzusznej
Ø płyn w j. otrzewnej
Ø czasem zm. na jajniku niewielkie, a już pojawiają się przerzuty w całym brzuchu.
Ø USG – nie rozpoczynać od niego, bo często badają niefachowcy z niewłaściwym momentarzem. Traktować jako badanie DODATKOWE, gdy są wątpliwości. Guz o średn. 28cm to może być przetrwały pęcherzyk, a po USG kobita może się wystraszyć. Występuje przed miesiączką. Po miesiączce ich nie ma. Należy zrobić drugie badanie. Są to cysty hormonalnie czynne.W USG ocena: - wyrośli palczastych- konstytucjiZgodność badania doświadczonego ginekologa o 30% bardziej wartościowa niż badanie USG
3. Ag Ca125 – dotyczy neo nabłonkowych. Dość czuły, choć nie swoisty. „+” gdy stan zapalny przydatków.Rodzinnie wyst. rak jajnika – w 90% badanie zgodne z prawdą, gdy bad. USG przezpochwowe + Ca125 równocześnie
4. Jeśli spodziewamy się neo złośliwego rezygnujemy z laparoskopii. Po 45rż kobita powinna robić mammografię. Badanie laparoskopowe w niejasnych przypadkach. Gdy cysta prosta – usuwamy laparoskopowo. Gdy neo złośliwe – operacja klasyczna.
5. KT – ale przeważnie nie wnosi nic nowego i tak trzeba otworzyć, jak nie znajdzie niczego ginekolog, to chirurg
6. NMR
7. Punkcja cienkoigłowa – TYLKO u kobit starych, u których stan ogólny nie pozwala na operację. Jeśli punkcja nie wykaże obecności komórek neo, to wcale to nie oznacza, że ich tam nie ma.
8. Badanie śródoperacyjne – najczęściej intry – w guzach jajnika. Gdy złośliwy – usuwamy cały narząd rodny.
1. Neo nabłonkowe – 85% neo jajników
2. Neo ze sznurów płciowych
3. Neo z komórek zarodkowych
4. Neo z innych tkanek jajnika, przerzutowe, niesklasyfikowane.
1. gruczolako-torbielaki surowiczo (cystadenoma serosum)
Ø łagodne
Ø graniczne (borderline)
Ø złośliwe (cystadenocarcinoma serosum) torbielakogruczolakoraki
2. gruczolakotorbielaki śluzowe (cystadenoma mucinosum)
Ø złośliwe (cystadenocarcinoma mucinosum)
3. guzy endometrialne (cystis endometrioidalis)
Ø łagodne = cysty czekoladowe
Ø graniczne, gdy początek proliferacji
Ø złośliwe (adenocarcinoma endometrioides)
4. Guzy mezonefroidalne lub inaczej z komórek jasnych (cystis mesonephroides) – b. rzadkie
Ø graniczne
Ø złośliwe (cystadenocarcinoma mesonephroides)
Cysta prosta surowiczą/śluzową rozpoznamy makroskopowo, są o gładkiej torebce??
Gdy utkanie niejednolite, cysta wielkomorowa – wówczas zawsze intra.
Guz Brennera (!) – niezłośliwy = fibroepithelioma
Z komórek produkujących hormony i ze zrębu. Mogą się różnicować w kierunku gonady męskiej lub żeńskiej.
Ze sznurów płc. różnicujących się w kier. gonady żeńskiej:
Ø folikuloma – z komórek ziarnistych (ziarniszczak)
Ø thecoma – z podścieliska – kom. otoczki (otoczkowiak)
Ø androblastoma - z kom. Sertoliego i Leydiga
Ø gynandroblastoma – prod. hormony ® krwawienia z macicy, wyst. też u dziewczynek w różnym wieku.
1. Rozrodczaki (Dysgerminoma): w różnym okresie życia, może być łagodny lub granicznie złośliwy, zawsze robimy intrę.
2. Guz pęcherzyka żółtkowego (Yolk sac tumor) – b. rzadki
3. Rak zarodkowy (carcinoma embrionale) – b. złośliwy, 20% 5LP, gł. młode dziewczynki
4. Polyembryoma
5. Choriocarcinoma
6. Potworniaki (teratoma) – dojrzały to torbiel skórzasta, najczęstszy z tej grupy; może być złośliwy, wówczas intra, gdy niegładka torebka
Przerzuty – guz Krukenberga z raka żołądka
Ia – zm. dotyczy jednego jajnika, niet wodobrzusza, 1- nie przekracza torebki, 2 – przekracza torebkę.
Ib – neo obejmuje oba jajniki, niet wodobrzusza, 1- nie przekracza torebki, 2 – przekracza torebkę.
Ic – obejmuje jeden lub oba jajniki, jest wodobrzusze
IIa – jeden lub oba jajniki, przechodzi na macicę lub jajowód, niet wodobrzusza
IIb – szerzenie na sąsiednie struktury, np. otrzewną, pęcherz moczowy, zatokę Douglasa, niet wodobrzusza
IIc – zaaw. jak IIb , pojawia się wodobrzusze
III – jeden lub oba jajniki, przerzuty przekraczają miednicę mniejszą i/lub naciekają WC, zajęcie np. otrzewnej, krezki jelit, kątnicy, wyrostka robaczkowego; występują przerzuty wewnątrzotrzewnowe – np. do sieci, powierzchni przeponowej wątroby.
IV – przerzuty odległe do wątroby, żołądka, rectum, zajęty cały pęcherz
W 60% przypadków wykrywamy w III, IV st. zaawansowania – 15-20% 5LP.
Drogi szerzenia raka jajnika:
Ø przez ciągłość – rozsiew na otrzewną
Ø naczynia chłonne – początkowo WC okołoaortalne potem biodrowe.
Ø naczynia krwionośne
Po otwarciu brzucha – ocena st. zaawansowania, który określa rozległość zabiegu. Jak dojdzie intra – wiemy jak leczyć.
Rak jajnika jest CHEMIOCZUŁY
Leczenie raka jajnika:
1. lecz. operacyjne
2. chemioterapia
3. radioterapia
4. leczenie skojarzone
5. second-look laparotomy
6. immunoterapia
7. leczenie objawowe
Folikuloma – produkuje estrogeny ® odmłodzenie laski ® rozrost bł śluz. macicy ® krwawienia, rak trzonu macicy
Cytoredukcja, bo – im ¯ guz, tym bardziej aktywnie dzielą się komórki, tym wrażliwszy na chemioterapię. Im ¯ guz, tym ¯ mutacji let., mogą dać oporność na leczenie.
Zespół Meygsa:
Ø ascites
Ø hydrothorax
Ø łagodny neo jajnika ze sznurów płciowych
Łagodne neo – guzy endometrioidalne – Danazol, analogi GnRH (10aa), leczenie operacyjne + hormony, Zoladex i Danazol – hamują wydzielanie LH i FSH ® ¯ estrogenów
Neo graniczne – u młodych usunięcie 1 jajnika + wycinek z drugiego; do kontroli co 3 miesiące
III, IV stopień – zasada: usuwamy tak dużo jak można, resekować jelito, warto usuwać część pęcherza.
Przy raku jajnika usuwamy zawsze sieć w całości, bo w kilkunastu % w sieci występują mikroprzerzuty, nawet gdy guz jest otorbiony.
zasada: usuwanie wyrostka robaczkowego – mogą być mikroprzerzuty, tam spływa chłonka
Rak inwazyjny – uzupełnić chemioterapią
- 2-3 chemioterapeutyki razem działające na różną fazę podziału komórkowego
Endoxan, Cyklofosfamid, 5-fluorouracyl
Cysplatyna, Karboplatyna – b. modne !!
Karboplatyna, Taxol (b. drogi) – to najlepsza chemioterapia, daje długi okres remisji, kuracja trwa 6 m.
Uzupełnienie terapii: podać cysplatynę dootrzewnowo przez cewnik
Radioterapia – przy guzach litych surowicówkowych. Przy śluzowych NIE. Przy zarodkowych – stos. teleradioterapię z kobaltem.
Second-look laparotomy – po leczeniu chirurgicznym, chemioterapii. Nie wcześniej niż po 0,5 roku, gdy wątpiwości czy dalej stos. chemię, lub czy powstał nowy guz. Robimy popłuczyny ® dajemy na histologię, jeśli „+” ® chemioterapia; usuwamy guza litego, którego nie było wcześniej, lub nie został usuniety, bo się nie dało.
Laparoskopem nic nie widzimy, bo i tak otwieramy, żeby dotknąć zmianę?????. Czy znajdziemy coś, czy nie – tak i tak otwieramy brzuch po laparoskopii. No właśnie.
BCG – czynna/bierna
odporności w czasie leczenia
Postęp w leczeniu: hodowla komórek neo i podawanie cytostatyków i ocena stopnia wrażliwości na nie.
Np. podawanie krwi
Profilaktyka
Tylko przy guzach nabłonkowych monitoring Ca125 + USG dopochwowe po 40 rż, gdy obciążenia.
2
bombelspec