KRAJOWY PROGRAM OCHRONY ZASOBÓW GENETYCZNYCH RASY SRODKOWO-EUROPEJSKIEJ LINII ASTA
1. Historia rasy
Rasa pszczół środkowoeuropejskich Apis mellifera mellifera L. występowała na terenie całej Polski. Pierwotną formą chowu pszczół było bartnictwo związane ściśle z puszczami, które pokrywały obszar niemal całego kraju. Pszczoły wówczas podlegały tylko selekcji naturalnej, dzięki czemu populacje lokalne przystosowały się do warunków klimatycznych i florystycznych Polski.
Jedną z nielicznych istniejących obecnie populacji pszczoły środkowoeuropejskiej jest linia Asta. Nazwa linii wywodzi się od inicjałów imienia i nazwiska hodowcy Aleksandra Stasińskiego z Radomska, który w 1937 r. nabył pszczoły rasy środkowoeuropejskiej z pasieki kierownika szkoły w Dobrej koło Strykowa, pow. Brzeziny w woj. łódzkim oraz rozpoczął namnażanie materiału i pracę selekcyjną. Początkowo prowadził wychów matek na własne potrzeby profesjonalnie dobierając do rozrodu materiał hodowlany, z czasem matki pochodzące z jego hodowli zaczęli kupować pszczelarze z różnych regionów kraju. W 1946 roku z inicjatywy hodowcy powstało trutowisko w Borkach, które wykorzystywane było przez 36 lat, a następnie powstało trutowisko w Lubieniu wykorzystywane do 1996 roku. Na trutowiskach pnie ojcowskie stanowiła linia Asta, matki tej linii wymieniane były w pasie izolacyjnym o promieniu 7 km. Aleksander Stasiński od 1960 r. współpracował z Instytutem Sadownictwa i Kwiaciarstwa Oddziałem Pszczelnictwa w Puławach w zakresie oceny wartości użytkowej i morfologicznej pszczół.
Właścicielem opisanego materiału hodowlanego od 1976 r. jest Pasieka Zarodowa w Kocierzowach należąca obecnie do Mazowieckiego Centrum Hodowli i Rozrodu Zwierząt Sp. z o.o. w Łowiczu Zakładu w Kruszowie.
Od 1994 roku stado zachowawcze linii M Asta prowadzone było według programu opracowanego przez prof. Michała Gromisza z Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa Oddziału Pszczelnictwa w Puławach z modyfikacjami wprowadzanymi przez Pasiekę Zarodową w Kocierzowach, od 2000 roku objęte jest programem hodowlanym ochrony zasobów genetycznych pszczół rasy środkowoeuropejskiej.
2. Uzasadnienie konieczności ochrony linii Asta
Z uwagi na masowe sprowadzanie do Polski od początku lat 60. ubiegłego wieku pszczół innych ras następuje wypieranie pszczół rasy środkowoeuropejskiej, dlatego też ochrona populacji linii M Asta jest podyktowane koniecznością przeciwdziałania temu zjawisku.
Od 2000 roku liczebność populacji objętej kontrolą sukcesywnie wzrasta, zgodnie z założeniami programu ochrony zasobów genetycznych tej linii, natomiast wyniki sondaży przeprowadzonych wśród pszczelarzy w rejonach występowania naturalnej populacji linii M Asta tj. w powiatach: piotrkowskim, częstochowskim, wieluńskim wskazują na stały spadek jej liczebności.
Linię M Asta charakteryzuje wiele cennych cech, takich jak: wczesny rozwój, niska rojliwość, odporność na choroby, długowieczność, dobra floromigracja, wzmożona obronność gniazda, cicha wymiana matek (naturalna cecha zachowania gatunku), gromadzenie dużej ilości pyłku, wysoka produkcja wosku (związana z szybką odbudową gniazda), wykorzystywanie wszystkich pożytków zwłaszcza wczesnych i letnich.
Wymienione powyżej cechy mogą wpływać na poprawę zimotrwałości, długowieczności, wydajności pyłkowej i dynamiki rozwoju oraz wzrost odporności na choroby mieszańców z krzyżowania międzyrasowego, w którym stroną ojcowską jest M Asta. Na zdolność krzyżowniczą linii M Asta wskazują wyniki oceny terenowej prowadzonej w różnych regionach kraju oraz opinia odbiorców indywidualnych.
Pszczoły spełniają ważną rolę w tworzeniu i odnowie środowiska naturalnego, szczególnie pszczoły środkowoeuropejskie linii M Asta, gdyż dzięki wspomnianym wyżej cechom już od wczesnej wiosny zapylają rośliny. Z uwagi na zanieczyszczenie środowiska naturalnego jest coraz mniej dzikich zapylaczy, w związku z czym pszczoły są niezastąpionymi zapylaczami w całym ekosystemie, leśnictwie, rolnictwie, ogrodnictwie. W regionie występowania linii M Asta oprócz naturalnej roślinności, upraw oraz kompleksów leśnych występują bełchatowskie zwałowiska i hałdy powstałe na skutek odkrywek podczas wydobywania węgla brunatnego, przy ich rekultywacji i zagospodarowaniu, zwłaszcza w okresie wczesnowiosennym, są niezbędne zapylacze przystosowane do bytowania w trudniejszych warunkach środowiskowych, takie jak pszczoły miejscowe linii M Asta.
3. Cele programu
1) Zachowanie populacji linii M Asta i zwiększanie jej liczebności docelowo do minimum 200 rodzin pszczelich utrzymywanych w systemie stad zachowawczych.
2) Zachowanie cech fenotypowych tej populacji
3) Zachowanie wartościowych cech linii takich jak wczesny rozwój, niska rojliwość, odporność na choroby, długowieczność, dobra floromigracja, cicha wymiana matek, dobre zimowanie, zdolność gromadzenia dużej ilości pyłku, wzmożona obronność gniazda, wysoka produkcja wosku, wykorzystywanie pożytków wczesnych i letnich.
4. Wzorzec – standard hodowlany dla matek pszczelich wpisywanych do części wstępnej księgi dla linii hodowlanej pszczół
L.p
Cechy wzorcowe
Wzorzec-standard hodowlany
I. Przynależność rasowa
1.
Na podstawie cech:
- długość języczka
- indeks kubitalny
Zakres wartości cech z pomiarów mieści się w ramach
modelu dla rasy środkowoeuropejskiej w zakresie +/- 3Z (Z= wskaźnik podobieństwa wg Gromisz M. Pszczelnicze Zeszyty Naukowe, PWRiL 1981 r.,s.51)
lub
Zakres wartości cech mieści się w ramach modelu dla populacji ekotypowej, określonego przez ISK OP w Puławach
2.
Na podstawie użyłkowania prawego skrzydła
Wskaźnik podobieństwa do populacji wzorcowej dla badanej próbki pszczół nie powinien być większy od 3 (WP≤3).
II. Cechy fenotypowe
Ubarwienie osobników
Ubarwienie powłok chitynowych u pszczół i matek od barwy szaro-ziemistej do ciemno-brązowej, sporadycznie u matek czerwiących występuje rozjaśnienie tergitów. Trutnie są ciemnobrązowe z jaśniejszymi włoskami na stronie grzbietowej
III. Cechy biologiczne
Rozwój
Linia odznacza się dynamicznym rozwojem wiosennym po ustabilizowaniu się pogody.
Dostosowanie do pożytków
Linia jest dostosowana głównie do pożytków wczesnych i letnich, w tym obfitych, takich jak rzepak, akacja, gryka.
3.
Skłonność do rójki
Rzadko wchodzi w nastrój rojowy.
4.
Sposób zachowania wskazujący na ich łagodność albo złośliwość
Podczas przeglądów pszczoły wymagają obsługi z dymem, zwłaszcza przy niesprzyjającej pogodzie.
5.
Zimotrwałość
Zimuje bardzo dobrze.
IV. Cechy zachowania
Zachowanie pszczół na plastrze
Pszczoły i matki rozbiegane.
Podczas przeglądu gniazd reagują na światło i schodzą z ramek na dennice. Pszczoły z uniesionego plastra przemieszczają się pod dolną beleczkę ramki tworząc grona, część pszczół z plastrów zrywa się do lotu.
Budowa plastrów
Szybko odbudowuje węzę oraz dobrze zabudowuje wolne przestrzenie.
Miejsce gromadzenia zapasów
Wykazuje cechę dobrego zagospodarowywania następnych korpusów i nadstawek.
Ograniczanie czerwienia matek
Pszczoły nie ograniczają matki w czerwieniu.
Sposób zasklepiania zapasów
Zasklep na świeżo poszytych plastrach na sucho lub półmokro.
V. Cechy produkcyjne
Miodność
Pszczoły tej linii są pracowite, rekordowe zbiory osiągają z pożytków obfitych.
Produkcja pyłku
Gromadzą duże ilości pyłku.
Minimalne wymagania dla matek pszczelich wpisywanych do części wstępnej ...
Wojek_pl