Realizm Encyklopedia druga po�owa XIXw. Ukszta�towa�a si� filozofia Marksa i Engelsa, w kt�rej cz�owiek jako istota poznaj�ca jest nie tylko cz�stk� przyrody, ale i spo�ecze�stwa, st�d pojawia si� w sztuce cz�owiek jako cz�� sk�adowa przyrody oraz procesy zachodz�ce w rzeczywisto�ci spo�ecznej. Arty�ci pos�uguj� si� g��wnie perspektyw� linearn� i kolorem lokalnym. Istotny jest modelunek �wiat�ocieniowy i faktura. Pojawia si� nowy temat. Jest nim prosty robotnik czy ch�op przy swoich codziennych czynno�ciach. W Polsce pojawi� si� specyficzny od�am tego kierunku tj. Realizm historyczny Artur Grottger - rysownik, autor scen z powstania styczniowego zawartych m.in. w cyklu rysunk�w pt. "Polonia" Maksymilian Gierymski - "Patrol powsta�czy" Jan Matejko - tworzy� obrazy nawi�zuj�ce do wspania�ych wydarze� historycznych w Polsce i pokazywa�, �e Polacy to wielki nar�d, maj�cy swoj� chlubn� histori� i wybitnych syn�w tj. Kopernik. Matejko gromadzi� stroje historyczne, elementy zbroi, bro�, kt�re byly pomocne przy realizowaniu wielkich kompozycji historycznych. Jego malarstwo cechuje nie tylko �adunek emocjonalny, ale i mistrzostwo w psychologicznej charakterystyce postaci i w oddaniu faktury po�yskuj�cych at�as�w , aksamit�w i futer. - "Bitwa pod Grunwaldem" - "Poczet kr�l�w polskich" - "Rejtan" - "Kazanie skargi" - "Sta�czyk" Realizm zwyk�y: Aleksander Gierymski - pierwszy etap jego tw�rczo�ci to realistyczne sceny rodzajowe np.: "�wi�to tr�bek" i "Pomara�czarka". J�zef Che�mo�ski - autor szeregu obraz�w o tematyce wiejskiej. Maluje wie� spokojn�, sentymentaln�, pogodn� np.: - "Babie lato" - "Bociany" Mistrz pejza�u potrafi� jak nikt inny namalowa� �nieg czy b�oto na wiejskiej drodze. Cz�sto malowa� konie np.: "Powr�t z balu", gdzie zaprz�g galopuje wprost na widza. - Rosja Ilja Riepin - tw�rca przejmuj�cego dzie�a pt. "Bur�acy na Wo�dze", gdzie pokazuje starc�w i dzieci zaprz�onych niczym zwierz�ta do barki. Pokazuj�c um�czone twarze tych ludzi chcia� wstrz�sn�� sumieniem ogl�daj�cych. W kompozycji pt. "Proces w Guberni Kurskiej" namalowa� wszystkie grupy spo�eczne. Jest to ca�y przekr�j spo�ecze�stwa �wczesnej Rosji. Niezwykle wymowny jest szkic do obrazu "Posiedzenie rady pa�stwa", gdzie sportretowa� urz�dnika - bezduszn� maszyn� bez wyrazu i uczu�. J. F. Millet - anga�owa� si� w sprawy spo�eczne i malowa� sceny z �ycia wsi, np.: "Kobiety zbieraj�ce k�osy". H. Daumier - wsp�pracowa� z czasopismami wykonuj�c dla nich rysunki z satyry politycznej. Najbardziej znanym obrazem jest "Praczka" Gustaw Courbet - najbardziej znanym jego obrazem s� "Kamieniarze". ENCYKLOPEDIA REALIZM [ �ac.], szt. plast. : 1) Na�ladowczy spos�b przedstawiania rzeczywisto�ci w sztuce. Znamienny zw�aszcza dla sztuki eur. lub powstaj�cej pod wp�ywami eur., wyst�powa� w r�nych okresach, w kt�rych dominowa�o pojmowanie sztuki jako na�ladowania rzeczywisto�ci (m.in. klas. sztuka gr., renesans w�., mal. hol. XVII w.). Termin wieloznaczny ze wzgl�du na r�ne definicje rzeczywisto�ci oraz wielo�� artyst. konwencji realist. przedstawiania. Nieostra jest tak�e definicyjna granica mi�dzy realizmem a naturalizmem. 2) Kierunek artyst. w malarstwie 2 po�. XIX w., zak�adaj�cy wierne i bezpo�rednie odtwarzanie wy��cznie rzeczywisto�ci postrzeganej zmys�owo. Program realizmu rewidowa� i kwestionowa� wielowiekowe, utrwalone przez akademizm idea�y i kanony artyst.: odrzuca� pi�kno na rzecz prawdy, idealizacj� na rzecz wiernego odtwarzania rzeczywisto�ci, tak�e przypadkowej i bez�adnej; burzy� hierarchi� tematyczn� uzale�niaj�c� rang� dzie�a od donios�o�ci przedstawianego tematu; zrywa� z tradycyjnymi konwencjami przedstawieniowymi, postuluj�c odzwierciedlanie prawdziwego obrazu otaczaj�cego �wiata. W praktyce realizm oznacza� przede wszystkim podejmowanie tematyki wsp�cz. z tendencj� do ukazywania niskich i pospolitych stron �ycia spo�., niemniej istota artystyczna realizmu tkwi nie w wyrugowaniu przedstawie� hist., rel., mitol. itp., lecz w odnowie i od�wie�eniu sposob�w widzenia i obrazowania rzeczywisto�ci. Czo�owym przedstawicielem i propagatorem realizmu by� malarz franc. G. Courbet ( Kamieniarze, Pogrzeb w Ornans), kt�rego indywidualna wystawa w Pary�u 1855 nosi�a tytu� Le R�alisme. Nie programowymi, ale konsekwentnymi realizatorami za�o�e� realizmu byli H. Daumier i J.F. Millet. Realizm rozprzestrzeni� si� w wielu krajach eur.: Niemczech (A. von Menzel, M. Liebermann), Belgii (Ch. de Groux), w Rosji zyska� ostrze krytyki spo�. w malarstwie grupy pieriedwi�nik�w. W Polsce jego rzecznikiem by� S. Witkiewicz, przedstawicielami � m.in. J. Che�mo�ski, A. Gierymski, A. Kotsis. L NOCHLIN Realizm, Warszawa 1974; S. STOPCZYK Realizm. Malarstwo polskie, Warszawa 1987.
notes55