SYSTEM POLITYCZNY SŁOWENII.pdf

psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych

Anna Jórasz: System polityczny Słowenii

Autor: Anna Jórasz

09.08.2007.

Po niemal¿e piêædziesiêciu latach przynale¿no¶ci Słowenii do Socjalistycznej Republiki

Federalnej Jugosławii (SRFJ), w 1989 r. społeczeñstwo słoweñskie w nieoficjalnym referendum

opowiedziało siê za suwerenno¶ci± swego pañstwa.

W tym samym roku uchwalono prawo o organizacjach politycznych i nowe prawo wyborcze

dopuszczaj±ce do udziału w wyborach nowe partie. W konsekwencji z pocz±tkiem 1990 r. na

słoweñskiej scenie politycznej pojawiły siê konkurencyjne wobec Zwi±zku Komunistów

Słowenii lewicowe ugrupowania: Partia Liberalno-Demokratyczna i Partia Socjalistycznej

Słowenii, a tak¿e pierwsze ugrupowanie nacjonalistyczne - Słoweñska Partia Ludowa. Zwi±zek

Komunistów Słowenii rozpadł siê na Liberaln± Demokracjê Słowenii i Partiê Demokratycznej

Odnowy (pó¼niejsz± Zjednoczon± Listê Socjaldemokratyczn±).

8 kwietnia 1990 r. odbyły siê pierwsze wolne wybory parlamentarne, w których koalicja

sze¶ciu partii centrowych i centroprawicowych (DEMOS) pokonała postkomunistyczn± Partiê

Demokratycznej Odnowy. 25 czerwca 1991 Słowenia proklamowała niepodległo¶æ, co

ostatecznie stało siê faktem 8 pa¼dziernika 1991.

Konstytucja Słowenii przyjêta 23 grudnia 1991 roku ustanowiła parlamentarny system

rz±dów. Wówczas to nowe pañstwo przyjêło wyra¼nie euroatlantycki kurs, odcinaj±c siê od

komunistycznej przeszło¶ci - Słowenia doł±czyła 29 marca 2004 r. do NATO, natomiast 1 maja

tego samego roku stała siê czê¶ci± UE. Poza tym kraj jest członkiem: ONZ, Miêdzynarodowego

Funduszu Walutowego (IMF), ¦wiatowej Organizacji Hadlu (WTO), ¦wiatowej Organizacji

Zdrowia (WHO) i ¦rodkowoeuropejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (CEFTA). 1 stycznia

2007 r. Słowenia jako pierwsze z tzw. ,,nowych'' pañstw członkowskich UE przyst±piła do Unii

Gospodarczej i Walutowej, przyjmuj±c euro.

Obecnie Słowenia zajmuje terytorium o powierzchni 20 273 km² a jej populacja nieznacznie

przekracza 2 miliony mieszkañców. Kraj ten składa siê z 8 prowincji: Gorenjska - Górna

Kraina, Primorska - Przymorze, Notranjska - Kraina Wewnêtrzna, Dolenjska - Dolna Kraina,

Bela Krajina - Biała Kraina, &Scaron;tajerska - (Słoweñska) Styria, Prekmurje - Prekmurje,

Koro&scaron;ka - (Słoweñska) Karyntia.

Pierwsze ugrupowania polityczne pojawiły siê w Słowenii pod koniec XIX stulecia. Wszystkie

one głosiły wspóln± ideê zjednoczenia społeczno¶ci Słowian bałkañskich - przede wszystkim

Słoweñców, Chorwatów i Serbów - w ramach jednego organizmu pañstwowego.

W okresie II wojny ¶wiatowej na terenach okupowanych przez hitlerowskie Niemcy i Włochy

szczególn± aktywno¶æ przejawiły lewicowe ugrupowania - komuni¶ci i chrze¶cijañscy socjali¶ci,

które utworzyły Front Wyzwolenia Narodu Słoweñskiego. Formacje zbrojne Frontu

współpracowały wówczas z jugosłowiañsk± partyzantk± Tito.

Po 1945 r. w Socjalistycznej Republice Słowenii, analogicznie jak w innych republikach

zwi±zkowych, funkcjonował system monopartyjny. Jedynym legalnie działaj±cym

ugrupowaniem politycznym był Zwi±zek Komunistów Słowenii, stanowi±cy lokaln± agendê

rz±dz±cego w Federacji Zwi±zku Komunistów Jugosławii.

Słowenia jako pierwsza republika Socjalistycznej Federalnej Republiki Jugosławii zdecydowała

siê na pokojow± rezygnacjê z przewodniej roli jednej partii w ¿yciu politycznym. Na zwołanym

w grudniu 1989 r. Zje¼dzie Komunistów Słowenii podjêto decyzjê o rezygnacji z monopolu

politycznego. Otworzyło to drogê dla pluralizmu społeczno-politycznego.

http://www.psz.pl/content/view/5583/

Utworzono 9 February, 2008, 14:55

psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych

W Słowenii partie polityczne zaczêły wyrastaæ z dwóch pni - komunistycznego i

niepodległo¶ciowego, w okresie nazwanym przez Słoweñców ,,wiosn± słoweñsk±''. Przełom w

tym wzglêdzie nast±pił w 1989 r., kiedy to słoweñski parlament (skupszczina) znowelizował

republikañsk± Konstytucjê z 1974 r., wprowadzaj±c do niej zasadê pluralizmu politycznego.

Czynnikiem ł±cz±cym powstaj±ce partie i ruchy społeczne było ich podej¶cie niepodległo¶ciowe

- jedynym alternatywnym wobec tych radykalnych haseł wyj¶ciem był postulat przekształcenia

Socjalistycznej Federalnej Republiki Jugosławii w konfederacjê.

Siedem partii lansuj±cych program demokratyczny i niepodległo¶ciowy przed planowanymi na

kwiecieñ 1990 r. pierwszymi wolnymi wyborami do Skupsztiny stworzyło koalicjê wyborcz±

pod nazw± ,,Demos'', co pozwoliło im odnie¶æ sukces wyborczy i obsadziæ wiêkszo¶æ miejsc w

parlamencie.

W pierwszych wolnych wyborach koalicja ,,Demos'' zdobyła 55 proc. głosów, co dało jej 127

na 240 mandatów. Liberalna Demokracja Słowenii osi±gnêła 40 miejsc w parlamencie,

natomiast Partia Przemian Demokratycznych 35 mandatów. Ostatnia partia, która miała

swych przedstawicieli w parlamencie to Socjalistyczna Partia Słowenii - 12 mandatów. Po tym

zwyciêstwie koalicja utworzyła rz±d z Lojze Peterle jako premierem.

Równolegle przeprowadzane wybory prezydenckie wygrał Milan Kucan, były komunista -

wówczas ju¿ bezpartyjny - ciesz±cy siê poparciem Liberalnej Demokracji Słowenii.

W tym samym roku rz±dz±ce dotychczas ugrupowanie - Zwi±zek Komunistów Słowenii -

przekształciło siê w Partiê Demokratycznej Odnowy.

Na fali rozliczania siê z przeszło¶ci± powstała równie¿ Partia Liberalna przeciwn± jakiejkolwiek

współpracy z ekip± postkomunistyczn±. Mimo ¿e rolnicy stanowili jedynie 4 proc.

społeczeñstwa, du¿ym poparciem cieszyła siê równie¿ konserwatywna chłopska Słoweñska

Partia Ludowa z Marianem Podobnikiem na czele, zdobywaj±c 18 proc. głosów w 1996 r.

Brak wyra¼nego unormowania statusu partii politycznych w aktualnej, słoweñskiej Konstytucji,

stanowi wyra¼ny regres w stosunku do wspomnianej ju¿ regulacji zawartej w Konstytucji

socjalistycznej z 1974 r. Tym samym Słowenia jest jednym z niewielu, a mo¿e jedynym

europejskim pañstwem postkomunistycznym, którego konstytucja nie zawiera przynajmniej

ogólnych postanowieñ dotycz±cych funkcji partii, trybu ich zakładania itd.

Dwa miejsca w Zgromadzeniu Pañstwowym, zgodnie z konstytucj± przypadaj± jednemu

przedstawicielowi mniejszo¶ci wêgierskiej oraz jednemu przedstawicielowi mniejszo¶ci

włoskiej.

Analiza wydarzeñ, rozgrywaj±cych siê na słoweñskiej scenie politycznej w ostatnim

dziesiêcioleciu, pozwala zaliczyæ tamtejszy system partyjny do kategorii systemów o

wielopartyjno¶ci nieustabilizowanej. Obecnie najwa¿niejsze ugrupowania polityczne to:

1. Słoweñska Partia Demokratyczna - wcze¶niej prawicowo-nacjonalistyczna

Socjaldemokratyczna Partia Słowenii (Socialdemokratska stranka Slovenije), program partii

przewiduje walkê z korupcj±, poprawê sytuacji emerytów (Słowenia ju¿ wtedy była krajem

ludzi w podeszłym wieku) oraz rozliczenie z przeszło¶ci±.

Spadkobierczyni wcze¶niejszych partii: Unii Socjaldemokratycznej Słowenii i Słoweñskiej Unii -

dwóch partii stanowi±cych bazê koalicji “Demos'', która objêła władzê po upadku

komunizmu w 1990 r. Oba antykomunistyczne ugrupowania opowiadały siê za

niepodległo¶ci±, głosiły konieczno¶æ przej¶cia do gospodarki wolnorynkowej, poszanowanie dla

http://www.psz.pl/content/view/5583/

Utworzono 9 February, 2008, 14:55

psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych

praw, poparcie dla społecznej nauki ko¶cioła rzymskokatolickiego.

Obecnie na czele partii stoi premier Janez Jansa. W wyborach do Parlamentu Europejskiego

zdobyła 17.7 proc., co przekłada siê na 2 miejsca z 7 przysługuj±cych Słowenii.

Eurodeputowani ci nale¿± do Europejskiej Partii Ludowej.

W ostatnich wyborach parlamentarnych w 2004 r. Słoweñska Partia Demokratyczna zdobyła

29,1 proc. głosów, 29 spo¶ród 90 mandatów.

Jej organizacj± młodzie¿ow± jest: Słoweñska Młodzie¿ Demokratyczna (SDY), przew. Nikolaj

Oblak.

Wyniki poprzednich wyborów parlamentarnych, liczba mandatów:

1990 - 6

1992 - 4

1996 - 16

2000 - 14

2004 - 29

2. Nowa Słowenia - Chrze¶cijañska Partia Ludowa (NSi - Nova Slovenija - Kr&scaron;èanska

ljudska stranka lub Nova Slovenija) partia centroprawicowa.

Partia ta wyrasta z ruchu chrze¶cijañsko-demokratycznego, st±d wa¿n± rolê w jej programie

odgrywa rodzina i kwestia ochrony ¿ycia od poczêcia a¿ do naturalnej ¶mierci, przy

jednoczesnym nacisku na kwestie socjalne. NSi jest członkiem Europejskiej Partii Ludowej w

ramach Parlamentu Europejskiego.

Wyniki poprzednich wyborów parlamentarnych, liczba mandatów:

1990 - 11

1992 - 15

1996 - 10

2000 - 17

2004 - 9

3. Słoweñska Parta Ludowa (SLS - Slovenska ljudska stranka) na czele partii stoi Janez

Podobnik. SLS nale¿y do Europejskiej Partii Ludowej w Parlamencie Europejskim

Wyniki poprzednich wyborów parlamentarnych, liczba mandatów:

1990 - 11

1992 - 10

1996 - 19

2000 - 8

2004 - 7

4. Demokratyczna Partia Emerytów Słowenii (Demokratièna stranka upokojencev Slovenije or

DeSUS). Od 2005 r. członek koalicji rz±dz±cej. Na czele partii stoi Karl Erjavec.

Wyniki poprzednich wyborów parlamentarnych, liczba mandatów:

1990 - 0

1992 - 1

1996 - 5

2000 - 4

2004 - 4

5. Liberalna Demokracja Słowenii - (LDS - Liberalna demokracija Slovenije) partia liberalna,

członek Miêdzynarodówki Liberalnej. Na czele ugrupowania stoi Jelko Kacin.

http://www.psz.pl/content/view/5583/

Utworzono 9 February, 2008, 14:55

psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych

LDS jest jedn± z najwa¿niejszych słoweñskich partii postkomunistycznych, której przywódc±

był Janez Drnovsek, prezydent Słowenii jeszcze jako czê¶ci składowej SFRJ w latach 1989-90.

Partia ta powstała na bazie młodzie¿ówki socjalistycznej, na czele której stał Jozef Skolc. W

pierwszych wyborach wyst±pili oni pod nazw± Młodzie¿owa Organizacja - Liberalna

Demokracja Słowenii i zdobyli 22 mandaty.

Program partii obejmował d±¿enia niepodległo¶ciowe, wprowadzenie gospodarki rynkowej,

ochronê rodzimego przemysłu, integracjê ze Wspólnotami Europejskimi. Listopadowe wybory

roku 1996 pozwoliły LDS nadal sprawowaæ rz±dy, a głównym koalicjantem stała siê partia

Słoweñskich Chrze¶cijañskich Demokratów z Lojze Peterle na czele oraz Zjednoczona Lista

Socjaldemokratyczna z Ribicicem, a nastepnie Kocijanciciem.

W 1990 znany słoweñski socjolog, filozof i kulturoznawca Slavoj ®i¾ek kandydował z ramienia

tej partii na urz±d prezydencji (urz±d poprzedzaj±cy stanowisko Prezydenta Republiki

Słowenii, który został ustanowiony w 1992). W latach 1992-2004 (z kilkumiesiêczn± przerw±

w 2000 r.) współtworzyła koalicjê rz±dz±c±.

Wyniki poprzednich wyborów parlamentarnych, liczba mandatów:

1990 - 12

1992 - 22

1996 - 25

2000 - 34

2004 - 23

6. Partia Socjaldemokratyczna - wcze¶niej do 2005 r. Zjednoczona Lista Socjaldemokratów

(Socialni demokrati) - partia lewicowa. Na czele ugrupowania stoi Borut Pahor. Powstała na

mocy umowy koalicyjnej partii centrowych i lewicowych - Partii Demkratycznych Reform (była

Partia Komunistyczna Słowenii), Unii Socjaldemokratycznej, Partii Robotniczej i

Demokratycznej Partii Emerytów (DeSUS).

W 1996 r. wyst±piła z koalicji rz±dz±cej i przeszła do opozycji, uzyskuj±c w listopadowych

wyborach jedynie 8 proc. głosów.

“Era Pahora'': Na III Kongresie w 1997 r. na przewodnicz±cego Partii wybrano Boruta

Pahora, który obecnie sprawuje trzeci± kadencjê na tym stanowisku.

W wyborach 2004 r. zdobyła 10,2 proc. głosów, co przekłada siê na 10 mandatów.

Wyniki poprzednich wyborów parlamentarnych, liczba mandatów:

1990 - 14

1992 - 14

1996 - 9

2000 - 11

2004 - 10

7. Aktywna Słowenia - (Aktivna Slovenija), utworzona podczas kongresu w 2004 po rozłamie

w Młodzie¿owej Partii Słowenii w kontek¶cie wyborów do Parlamentu Europejskiego, w

wyborach 2004 r. uzyskała 3.0 proc. głosów, co nie dało jej ¿adnych mandatów. Na czele

partii stoi Franci Kek. Do pa¼dziernikowych wyborów partia miała jednego przedstawiciela w

Zgromadzeniu Narodowym (Igor Stemberger).

8. Zieloni - (Zeleni Slovenije) - brak przedstawicieli w Zgromadzeniu Narodowym po wyborach

2004.

9. Nasza Słowenia - (Slovenija je Na&scaron;a) w wyborach 2004 r. uzyskała 2.6 proc.

http://www.psz.pl/content/view/5583/

Utworzono 9 February, 2008, 14:55

psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych

poparcia i w rezultacie - 0 mandatów; na czele partii stoi Vane Gosnik

10. Słoweñska Partia Narodowa - (Slovenska Nacionalna Stranka) utworzona w marcu 1991 r.

partia eurosceptyczna, socjalistyczno-nacjonalistyczna, przeciwna członkostwu Słowenii w

NATO. Na czele SNS stoj± Zmago Jelinèiè i Sa&scaron;o Peèe jako wiceprezydent. W wyborach

2004 r. uzyskała 6.3 proc. głosów i w rezultacie - 6 mandatów

Partia ta jest w pewnym sensie ideologiczn± spodkobierczyni± re¿imu Tito. Domaga siê

lepszego traktowania mniejszo¶ci słoweñskiej we Włoszech, Austrii i na Wêgrzech. Jelinèiè

¿±da zamkniêcia granicy z Chorwacj±, a¿ do rozwi±zania sporów terytorialnych. Chce on

poprawy stosunków z Serbi± i innymi republikami byłej Jugosławii. Nieoficjalnie partia głosi

ideê Wielkiej Słowenii. Ideologia partii jest skrajnie krytyczna wobec nauki ko¶cioła

rzymskokatolickiego.

W pierwszych demokratycznych wyborach zdobywała 10-11 proc głosów, ale poparcie to

zmalało w 2004 r. do 6 procent.

11. Partia Młodych - (Stranka mladih Slovenije). Utworzona 4 lipca 2000 r. Po wyborach w

2000 r. uzyskała 4,34 proc. głosów i 4 miejsca w parlamencie. Na czele partii stoi Darko

Krajnc. ,,Młodzi'' głosz± potrzebê odnowy wizerunku pañstwa na scenie miêdzynarodowej,

bazuj±c na pogłêbionej integracji w ramach UE.

W wyborach 2004 r. SmS uzyskała 2.1 proc. poparcia, co skutkuje brakiem przedstawicieli w

Zgromadzeniu Narodowym. Członek Europejskiej Partii Zielonych.

Spektrum ugrupowañ politycznych działaj±cych w Słowenii, uzupełniaj± partie, które znalazły

siê poza parlamentem, czyli:

12. Narodowa Partia Demokratyczne - na czele Marian Vidma.

13. Demokratyczne Partia Słowenii - na czele Tone Persak.

14. Unia Socjalchrze¶cijañska - na czele Franc Miklawic.

Wybory parlamentarne - 3 pa¼dziernika 2004 r.

Ostatnie słoweñskie wybory parlamentarne przyniosły komentatorom spore zaskoczenie.

Mimo, ¿e Freedom House przyznał Słowenii jako jedynemu spo¶ród krajów dawnego bloku

wschodniego notê maksymaln± za przestrzeganie praw politycznych, komitet helsiñski

odnotował dyskryminacjê w dostêpie do mediów kandydatów spoza głównego nurtu polityki.

Sprawa trafiła do OBWE.

Same wyniki nie s± niespodziank± - partia premiera Antona Ropa uzyskała o 6 mandatów

mniej, ni¿ centrolewicowa SDS, która z kolei w koalicji z NS-KLS nie zdobyła ilo¶ci mandatów

wystarczaj±cej do samodzielnego rz±dzenia. Kampania wyborcza była do¶æ ostra. Politycy SLS

zostali zatrzymani przez Chorwatów po tym, jak odmówili okazania dokumentów stra¿nikom w

rejonie, który, jak utrzymuje rz±d w Lublanie, nale¿y do Słowenii. W odwecie Rop odwołał

poparcie, udzielane do tej pory Zagrzebiowi na jego drodze do struktur europejskich. Tego

rodzaju napiêcia w stosunkach dwustronnych pojawiaj± siê bardzo czêsto wła¶nie w okresie

przedwyborczym.

Wyniki: (Frekwencja wyniosła 60,5 proc)

Nazwa partiiPoparcie procentowe (%)Liczba mandatówSłoweñska Partia Demokratyczna

(Slovenska demokratska stranka)29,129Liberalna Demokracja Słowenii (Liberalna

http://www.psz.pl/content/view/5583/

Utworzono 9 February, 2008, 14:55

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: