Ekwiwalencja.pdf

Spis treści

 Definicja ekwiwalencji………………………………………………………....….....str 3

 Teorie ekwiwalencji……………………………………………………………..…...str 4

a) Vinay i Darbelnet

b) Jacobson Roman

c) Nida i Taber

d) Catford

e) House



Wnioski……………………………………………………………………………...str 11



Bibliografia………………………………...............................................................str12

Ekwiwalencja

Ekwiwalencja (równoważność) - jest główną w teorii przekładu, jak również

kontrowersyjną. Podejścia do kwestii ekwiwalencji mogą różnić się diametralnie,

niektórzy teoretycy określają tłumaczenie pod względem relacji ekwiwalencji (Catford

1965; Nida and Taber 1969; Toury 1980a; Pym 1992a, 1995; Koller 1995), podczas gdy

inni odrzucają teoretyczne pojęcie ekwiwalencji, twierdząc że jest albo nie związana z

tematem (Snell-Hornby 1988) lub całkowicie szkodliwa (Gentzler 1993) dla tłumaczeń.

Mimo to inni teoretycy obierają umiarkowany kurs: Baker wykorzystuje pojęcie

ekwiwalencji „ dla wygody-ponieważ większość tłumaczy jest do tego przyzwyczajona, a

nie dlatego, że ma to jakikolwiek teoretyczny status” 1 . Zatem ekwiwalencja jest różnie

brana pod uwagę, m.in. jako warunek konieczny do tłumaczenia, przeszkodę dla

postępów w badaniach nad przekładem, albo przydatna kategoria dla opisywania

tłumaczeń.

Zwolennicy teorii ekwiwalencji zwykle definiują ekwiwalencje jako związek

pomiędzy tekstem wejściowym (TW) a tekstem docelowym (TD), który pozwala TD

być uznawanym jako tłumaczenie TW w pierwszej kolejności. Stosunki ekwiwalencji

powinny utrzymywać się pomiędzy częściami tekstu wejściowego a częściami tekstu

docelowego. Według Anthonego Pyma (1992, s.37) definicja ekwiwalencji ma określać

tłumaczenie, a tłumaczenie, z kolei ma określać ekwiwalencję.

Niefortunnie, zostało podjętych kilka prób w celu zdefiniowania ekwiwalencji w

sposób, który pozwoliłby uniknąć tego błędnego koła. Teoretycy, którzy utrzymują, że

przekład opiera się na pewnego rodzaju ekwiwalencji, w większości, skoncentrowali się

na doskonaleniu typologii ekwiwalencji, skupiając się na stopniu ( słowo, zdanie, albo

poziom tekstu), którą ekwiwalencja uzyskała, albo na typie znaczenia (denotacyjny,

konotacyjny, pragmatyczny, itd.), który powinien utrzymywać się na stałym poziomie w

przekładach.

Baker, Mona, In other words a coursebook of translation, 1992 s. 5-6

Teorie ekwiwalencji



Vinay i Darbelnet i ich definicja ekwiwalencji w tłumaczeniu

Zdaniem Vinay i Darbelneta (1995, s. 342) ekwiwalencja w tłumaczeniach jest

procedurą „powtarzania takiej samej sytuacji w oryginale, przy użyciu zupełnie innego

brzmienia”. Sugerują również, że jeśli ta procedura jest stosowana w procesie

tłumaczenia, może to utrzymać stylistyczny wpływ języka źródłowego na język

docelowy. Według nich, równoważność jest więc idealną metodą, w której tłumacz ma

do czynienia z przysłowiami, idiomami, frazesami, imiennymi lub przymiotnikowymi

zwrotami oraz onomatopeją dźwięków zwierząt.

W odniesieniu do ekwiwalentnego wyrażenia pomiędzy językowymi parami, Vinay

i Darbelnet twierdzą, że są one dopuszczalne o ile są wymienione w dwujęzycznym

słowniku jako „ całkowite ekwiwalenty ” 2 (odpowiedniki). Jednak, później zauważają, że

słowniki i zbiory wyrażeń idiomatycznych „ nigdy nie modą być wyczerpujące” 3 .

Doszli więc do wniosku, że „ potrzeba tworzenia odpowiedników wynika z sytuacji, i to

z sytuacji języka źródłowego, gdzie tłumacze muszą szukać rozwiązania”.

Rzeczywiście, argumentują, że nawet jeśli semantyczny odpowiednik wyrazu języka

źródłowego jest cytowany w słowniku lub glosariuszu to nie wystarczy i nie gwarantuje

udanego tłumaczenia. Zapewniają oni wiele przykładów na potwierdzenie swojej teorii,

a następujące wyrażenia pojawiają się na ich liście: Weź jeden jest stałym wyrażeniem,

które miałoby francuski odpowiednik Prenez-en un. Jednak, jeśli wyrażenie pojawi się

jako zawiadomienie obok koszyka pełnego bezpłatnych próbek w dużym sklepie,

tłumacz będzie musiał szukać odpowiednika w podobnej sytuacji i użyć wyrażenia

Echantillon gratuit .



Jakobson i jego trzy rodzaje przekładu

Studium Romana Jakobsona nad ekwiwalencją dało nowy impuls do teoretycznej

analizy tłumaczeń od czasu, gdy wprowadził on pojęcie „ekwiwalencja w różnicy”. Na

podstawie jego semiotycznego podejścia do języka i jego aforyzmu „ nie ma signatum

bez signum ” 4 , proponuje on trzy rodzaje tłumaczeń:

 Wewnątrzjęzykowe - ( w ramach jednego języka, czyli brzmienia lub parafraza)

2 Vinay, J.P. and J. Darbelnet, Comparative Stylistics of French and English: a Methodology for Translation, s.255

3 Ibidem , s.256

4 Jacobson, Roman, On Linguistic Aspects on Translation, s.232

 Międzyjęzykowe – (między dwoma językami)

Intersemiotyczne – ( między systemami znakowymi)



Jakobson twierdzi, że w przypadku tłumaczenia międzyjęzykowego, tłumacz

korzysta z synonimów w celu uzyskania całej wiadomości tekstu źródłowego. Oznacza

to, że w tłumaczeniach międzyjęzykowych nie ma całkowitej ekwiwalencji między

jednostkami kodu. Według jego teorii (1959, s. 233), „tłumaczenie obejmuje dwie

ekwiwalentne wiadomości w dwóch różnych kodach”. Jakobson mówi dalej, że z

gramatycznego punktu widzenia, języki mogą różnić się od siebie w większym lub

mniejszym stopniu, ale to nie oznacza, że tłumaczenie nie może być możliwe, innymi

słowy, że tłumacz może zmierzyć się z problemem nie znalezienia odpowiedniego

ekwiwalentu. Przyznaje, że „ilekroć zaistnieje niedobór, terminologia może zostać

zakwalifikowana i wzmocniona poprzez zapożyczenia, neologizmy lub zmiany

semantyczne, a wreszcie przez mowę bez treści (omówienia). Jakobson dostarcza wielu

przykładów, porównując angielskie i rosyjskie struktury językowe i wyjaśnia, że w

przypadkach, gdzie nie ma dosłownego odpowiednika dla danego słowa lub zdania

języka źródłowego, to zależy od tłumacza, aby wybrać najbardziej odpowiedni sposób,

by oddać go w tekście docelowym.

Wydaje się, że jest pewne podobieństwo między teorią Vinay i Darbelneta, a teorią

Jakobsona. Obie teorie podkreślały fakt, że gdy podejście językowe nie nadaje się

dłużej do kontunuowania tłumaczenia, wtedy tłumacz może polegać na innych

procedurach, takich jak zapożyczenia, neologizmy i tym podobne. Obie teorie uznają

ograniczenia teorii lingwistycznej i twierdzą, że przekład nie może być niemożliwy,

ponieważ istnieje kilka metod, które tłumacz może wybrać. Rola tłumacza jako osoby,

która decyduje jak przeprowadzić tłumaczenie jest podkreślona w obu teoriach.

Zarówno Vinay i Darbelnet jak również Jakobson wyobrażają sobie zadanie

tłumaczenia jako coś, co zawsze może być przeprowadzone z jednego języka na inny,

niezależnie od kultury czy gramatycznych różnic między tekstem źródłowym a tekstem

docelowym.

Można stwierdzić, że teoria Jakobsona zasadniczo opiera się na jego semiotycznym

podejściu do tłumaczeń, zgodnie z którymi tłumacz musi najpierw odkodować

wiadomość tekstu źródłowego a następnie przekazać go jako odpowiedni ekwiwalent

wiadomość tekstu docelowego.



Nida i Taber: formalna korespondencja i dynamiczna ekwiwalencja

Nida twierdził, że istnieją dwa różne typy ekwiwalencji, czyli formalnej

równoważności, która w drugiej edycji Nidy i Tabera (1982) jest określana jako

formalna korespondencja i dynamiczna ekwiwalencja. Formalna korespondencja

„skupia uwagę na samej wiadomości, zarówno w formie i treści”, w przeciwieństwie do

dynamicznej ekwiwalencji, która opiera się na „ zasadzie równoważnego skutku” 5 . W

drugiej edycji (1982) ich pracy, dwóch teoretyków zapewnia bardziej szczegółowe

wyjaśnienie każdego typu ekwiwalencji.

Formalna korespondencja składa się z elementu języka docelowego, który stanowi

najbliższy odpowiednik słowa języka źródłowego lub frazy. Nida i Taber dali jasno do

zrozumienia, że nie zawsze istnieją formalne ekwiwalenty pomiędzy parami

językowymi. W związku z tym sugerują, że te formalne odpowiedniki powinny być

stosowane tam gdzie to możliwe, jeśli tłumaczenie ma na celu osiągnięcie formalnej, a

nie dynamicznej ekwiwalencji. Zastosowanie formalnych odpowiedników może

czasami mieć poważne konsekwencje w tekście docelowym, ponieważ tłumaczenie nie

będzie łatwo rozumiane przez odbiorców. Nida i Taber twierdzą, że „zazwyczaj

oficjalna korespondencja zniekształca gramatyczne i stylistyczne wzorce języka

receptora, a więc zakłóca wiadomość, tak aby spowodowac, że receptor nie zrozumie i

zmusi do pracy nadmiernie trudnej” 6 .

Ekwiwalencja dynamiczna jest definiowana jako zasada przekładu zgodnie, z którą

tłumacz stara się przełożyć znaczenie oryginału w taki sposób, że brzmienie języka

docelowego spowoduje taki sam wpływ na publiczność docelową, tak jak pierwotne

brzmienie miało na publiczności języka źródłowego. Twierdzą, że „Często forma

oryginalnego tekstu jest zmieniana; ale pod warunkiem, że: jej zmiany są zgodne z

zasadami ostatniej przemiany języka źródłowego, z kontekstową spójnością w

przekazie,

przekształceniach w języku receptora;

wtedy wiadomość zostaje

zachowana, a tłumaczenie jest wierne” 7 .

Łatwo zauważyć, że Nida jest zwolennikiem stosowania dynamicznej ekwiwalencji,

jako bardziej efektywna procedura tłumaczeniowa. Jest to całkowicie zrozumiałe, jeśli

weźmiemy pod uwagę kontekst sytuacji, w którym Nida ma doczynienia z fenomenem

5 Nida A. Eugene, Towards a science of translating, s. 159

6 Nida A. Eugene and Charles R. Taber, The theory and Practice of Translation, s. 201

7 Ibidem , s. 200

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: