Jan Brzechwa-Bajdocja.pdf

Jan Brzechwa

BAJDOCJA

Działo się to w czasach, kiedy atrament był jeszcze zupełnie, ale to zupełnie biały,

natomiast kreda była czarna. Tak, tak, moi drodzy, kreda była jeszcze wtedy kompletnie

czarna. Łatwo sobie wyobrazić, ile z tego powodu wynikało kłopotów i nieporozumień.

Pisało się białym atramentem na białym papierze i czarną kredą na czarnej tablicy. Tak,

tak, moi drodzy, sami chyba rozumiecie, że napisane w ten sposób litery były całkiem,

ale to całkiem niewidoczne. Gdy uczeń pisał wypracowanie, nauczyciel nigdy nie

wiedział, czy kartki są zapisane, czy też nie zapisane. Uczniowie wypisywali przeróżne

głupstwa na papierze lub na tablicy, ale nikt nie mógł tego sprawdzić ani nawet

zauważyć. Listy pisane w ten sposób były zupełnie nieczytelne, toteż mało kto pisywał je

w tych czasach. Urzędnicy w biurach zapełniali pismem ogromne księgi, ale na próżno

ktokolwiek usiłowałby odnaleźć w nich ślady liter lub cyfr. Po prostu były niewidoczne. I

gdyby nie to, że istnieje w biurach z dawna zakorzeniony zwyczaj prowadzenia ksiąg, na

pewno zaniechano by tej żmudnej i niepotrzebnej pracy.

Ludzie podpisywali się na rozmaitych papierach i dokumentach, chociaż doskonale

wiedzieli, że nikt, nie wyłączając ich samych, podpisów tych nigdy nie odczyta i

najwymyślniejsze nawet zakrętasy pójdą na marne. Ale ponieważ od niepamiętnych

czasów podpisywanie się sprawiało ludziom ogromną przyjemność, nie zważali więc na

to, że biały atrament jest niewidoczny na białym papierze. Tak, tak, moi drodzy, ci, co się

podpisywali, nie przejmowali się zupełnie tym przykrym stanem rzeczy. I nie wiadomo,

jak długo trwałby on jeszcze, gdyby nie pan Ambroży Kleks.

Sławny ten mędrzec, dziwak i podróżnik, uczeń wielkiego doktora Paj-Chi-Wo, założyciel

słynnej Akademii, wylądował pewnego dnia całkiem przypadkowo w jednym z portów

Półwyspu Bajkańskiego.

Po długich wędrówkach dotarł pan Kleks do Bajdocji, rozległego i bogatego kraju,

leżącego na zachodnim wybrzeżu półwyspu. Łagodny charakter i gościnność Bajdotów,

ich zamiłowanie do bajek, dzielność mężczyzn i uroda bajdockich dziewcząt zachęciły

pana Kleksa do bliższego zapoznania się z językiem, życiem i obyczajami tego ludu.

Zamieszkał więc w stolicy państwa, Klechdawie, położonej u podnóża góry zwanej

Bajkaczem. Większość mieszkańców Klechdawy zajmowała się hodowlą kwiatów, toteż

miasto tonęło w zieleni i wyglądało jak czarodziejski ogród. Parki, cieplarnie i klomby

usiane były kwiatami nieznanych i niespotykanych odmian.

Powietrze w Klechdawie, przesycone aromatem róż, lewkonii, jaśminów i rezedy,

odurzało mieszkańców i tym zapewne tłumaczyć można ich niezwykłe zamiłowanie do

układania bajek. W alejach i parkach bajkopisarze odziani w barwne stroje i uwieńczeni

kwiatami opowiadali bajki tak niezwykłe, że nikt ze słuchaczy nie umiałby żadnej z nich

powtórzyć.

Bajdoci mówili językiem bardzo podobnym do innych języków, z tą tylko różnicą, że nie

znali i nie używali samogłoski "u". Tak, tak, moi drodzy, litera "u" nie była im zupełnie

znana. Dlatego też "mur" po bajdocku posiadał brzmienie "mr", "ucho" po bajdocku było

"cho", "mucha" - "mcha", "kura" - "kra" itd. Pan Kleks bardzo szybko podchwycił tę

szczególną cechę języka Bajdotów i już po kilku dniach władał nim doskonale.

Klechdawianie mieszkali w małych, jednopiętrowych domkach, obrośniętych dookoła

zielenią i kwiatami. Ich barwy i zapachy zwabiały niezliczone ilości motyli, które czyniły

otaczający świat jeszcze barwniejszym. Śpiewy ptaków rozbrzmiewały tam od

wczesnego świtu do późnego zmierzchu przez cały niemal rok, bowiem jesień i zima w

Bajdocji trwały bardzo krótko. Zaledwie jeden miesiąc, pięć dni i dwie godziny.

Raz na dwadzieścia lat odbywał się zjazd wszystkich bajkopisarzy bajdockich, którzy

wybierali spośród siebie Wielkiego Bajarza. Był nim jak się łatwo domyślić autor

najpiękniejszej bajki. Przybyli na zjazd rozbijali namioty w Dolinie Tulipanów, które

pachną najsubtelniej i odurzają mniej niż inne kwiaty. Wstępowali oni kolejno na wieżę

wzniesioną w sercu doliny i wygłaszali po jednej ze swych bajek. Musieli mówić bardzo

donośnie, tak aby wszyscy zebrani mogli ich słyszeć, toteż przez cały czas, dla

wzmocnienia strun głosowych, odżywiali się tylko miodem i sokiem morwowym. Wszyscy

słuchali współzawodników z niesłabnącą uwagą, gdyż dla Bajdotów nie istniało nic

piękniejszego i ciekawszego niż bajki.

Tak, tak, moi drodzy, bajki były dla nich czymś najważniejszym. Ponieważ Bajdocja miała

bardzo, bardzo wielu bajkopisarzy, więc wygłaszanie bajek trwało od rana do wieczora

przez dwa, a czasem nawet przez trzy miesiące. Ale zjazd taki odbywał się raz na

dwadzieścia lat, słuchacze byli więc niezwykle cierpliwi, nikt nie zakłócał spokoju, a

nawet rzadko kto kichnął, chyba że już w żaden sposób nie mógł się od tego

powstrzymać.

Każdy z obecnych dostawał malutką gałkę z kości słoniowej, którą wręczał autorowi

najpiękniejszej, jego zdaniem, bajki. Kto zebrał najwięcej gałek z kości słoniowej, został

Wielkim Bajarzem. Wręczano mu ogromne złote pióro, będące oznaką najwyższej

władzy w Bajdocji, i wprowadzano go uroczyście przy dźwiękach muzyki do

marmurowego pałacu, wznoszącego się na szczycie Bajkacza. Tam Wielki Bajarz

zasiadał na misternie rzeźbionym fotelu z wonnego sandałowego drzewa i od tej chwili

stawał się głową państwa bajdockiego na przeciąg dwudziestu lat i sprawował rządy przy

pomocy siedmiu innych znakomitych bajkopisarzy, zwanych Bajdałami, czyli doradcami.

Cały naród czcił Wielkiego Bajarza i okazywał mu bezwzględne posłuszeństwo.

Najznakomitsi ogrodnicy przysyłali mu rzadkie odmiany kwiatów i najwonniejszy miód ze

swoich pasiek. Na pałacowych trawnikach młode tancerki bajdockie, naśladując motyle,

odgrywały barwne pantomimy; najlepsi muzycy, ukryci w cieniu drzew, na swoich

instrumentach o jednej srebrnej strunie, zwanych bajdolinami, naśladowali szum wiatru,

szmer strumienia, trzepot ptaków, szelest liści i brzęczenie pszczół. Każdy starał się, w

miarę swych sił, uprzyjemnić, upiększyć i ubarwić życie Wielkiego Bajarza, aby pobudzić

jego natchnienie.

Ale bajki, to największe bogactwo ludu bajdockiego, ginęły nie utrwalone, nie przekazane

nie tylko innym narodom, ale nawet potomnym we własnym kraju. Nikt bowiem nie mógł

ogarnąć pamięcią wciąż nowych bajek, a nie znano sposobu utrwalania ich na papierze,

gdyż atrament był biały. Tak, tak, moi drodzy, w tych czasach przecież nie znano jeszcze

czarnego atramentu.

Jeden z uczonych bajdockich po wielu latach pracy obmyślił sposób wiązania supełków,

które odpowiadały poszczególnym literom i wyrazom.

Bajkopisarze jęli tedy za pomocą tego niezmiernie skomplikowanego systemu przenosić

swe utwory na zwoje sznurków, a odpowiednio wyszkolone dziewczęta, przepuszczając

supełki przez palce, umiały je odczytywać. Powstały niebawem liczne biblioteki, gdzie na

półkach przechowywano kłębki sznurków powiązanych w różnorodne, misternie splątane

supełki, podobnie jak dziś przechowuje się książki. Tysiące bajdockich bajek utrwalano w

ten sposób, doprowadzając wiązanie supełków do coraz większej doskonałości.

Stało się jednak nieszczęście, którego nawet najmądrzejsi ludzie w Bajdocji nie mogli

przewidzieć. Oto pewnego dnia, u schyłku lata, pojawił się nagle owad wielokrotnie

mniejszy od komara, zwany supełkowcem, który żywił się tylko i wyłącznie supełkami.

Rozmnażał się on z nadzwyczajną szybkością. Już po kilku godzinach chmary

drobniutkich, prawie niewidzialnych szkodników przeniknęły do wszystkich bibliotek i

zanim zdołano przedsięwziąć jakiekolwiek środki zaradcze, pożarły wszystkie supełki,

skarb bajdockiego bajkopisarstwa.

Gdy przerażony Wielki Bajarz przybył wraz z Bajdałami do biblioteki narodowej w

Klechdawie, zastał tam jedynie zwały pyłu i stosy drobniutkich muszek, napęczniałych z

przejedzenia.

Wielki Bajarz zasiadł w swoim fotelu, zamyślił się głęboko i przez cały tydzień nie

zajmował się sprawami państwa, a Bajdałowie na próżno usiłowali przypomnieć sobie

bajki swego władcy, pożarte przez supełkowce. Potem zawarły się wszystkie okna

marmurowego pałacu i przez długie miesiące trwała żałoba narodowa.

Skoro jednak Bajdoci otrząsnęli się ze swej straszliwej zgryzoty i wrócili do codziennych

zajęć, uczeni zaczęli szukać innego sposobu utrwalania dzieł bajkopisarzy.

Ale nowe próby również zawiodły. Nikt nie potrafił wynaleźć sposobu nadania bajkom

żywota trwalszego aniżeli żywot motyli unoszących się nad kwietnikami Klechdawy.

Działo się to za panowania Wielkiego Bajarza, który nazywał się Apolinary Mrk, co po

polsku należy czytać Apolinary Mruk. Zyskał on sławę największego w dziejach Bajdocji

bajkopisarza i lud czcił go bardziej niż wszystkich jego poprzedników.

Był to tłuściutki jegomość w wieku lat około pięćdziesięciu, na krótkich nóżkach, które nie

sięgały do ziemi, gdy siadał na swoim urzędowym fotelu z sandałowego drzewa.

Odznaczał się niezwykłą pogodą i dobrotliwością. Twarz miał okrągłą, bez zarostu, głowę

łysą, okoloną wianuszkiem siwiejących włosów, maleńkie, śmiejące się oczki i nos

przypominający czerwoną rzodkiewkę, która pozostała na talerzu tylko dlatego, że była

ostatnia.

Raz w tygodniu Wielki Bajarz ukazywał się na balkonie marmurowego pałacu i opowiadał

tłumom zgromadzonym w ogrodach swoją najnowszą bajkę. Ale bajki te były zbyt

czarodziejskie, aby ktokolwiek zdołał je zapamiętać. Tak, tak, moi drodzy, były to bardzo

dziwne i niezwykłe bajki. Toteż ludność Bajdocji nie mogła pogodzić się z faktem, że giną

one natychmiast po ich opowiedzeniu, niedostępne dla mieszkańców innych miast i

krajów.

Wtedy to właśnie w marmurowym pałacu na górze Bajkacz zjawił się pewnego dnia

nieznany cudzoziemiec i oświadczył, że pragnie mówić z Wielkim Bajarzem.

Gdy wprowadzono go do sali, gdzie na fotelu z drzewa sandałowego zasiadł Wielki

Bajarz Apolinary Mruk dyndając w powietrzu krótkimi nóżkami, przybyły skłonił się przed

majestatem talentu i rzekł:

- Dużo podróżowałem, dużo widziałem, a wiem jeszcze więcej. Słyszałem nieraz bajki

Waszej Bajkopisarskiej Mości i na równi z ludem bajdockim ubolewam, że nie ma

sposobu ich utrwalenia, aby natchniona twórczość Waszej Bajkopisarskiej Mości stała

się dostępna mieszkańcom całego świata. Jeśli jednak wolno mi ofiarować swoje usługi i

Wasza Bajkopisarska Mość zechce z nich skorzystać, podejmę się przed upływem roku

dostarczyć barwnika, który atrament uczyni czarnym.

Wielki Bajarz otworzył szeroko oczy i usta, a nieznajomy ciągnął dalej:

- Znane mi są drogi prowadzące do złóż bezcennych składników czarnej i białej barwy i

najdalej za rok mogę wrócić do Bajdocji obładowany nimi w ilości, która całkowicie

zaspokoi potrzeby wszystkich bajkopisarzy tego kraju.

Wielki Bajarz z nadmiaru wzruszenia poczerwieniał, a potem zbladł. Wreszcie opanował

się i zapytał:

- Czego żądasz w zamian, znakomity cudzoziemcze?

Ale cudzoziemiec uśmiechnął się pobłażliwie i rzekł z właściwą mu godnością:

- Wartościowe nagrody daje się robigroszom i obieżyświatom. My, uczeni, pragniemy

tylko dobra ludzkości. Niechaj mi Wasza Bajkopisarska Mość odda do dyspozycji jeden

ze swoich okrętów, doświadczonego kapitana i trzydzieści osób załogi. To wszystko.

Resztę proszę pozostawić mojej przemyślności, wiedzy i doświadczeniu. Ufam, że

zdołam dotrzymać obietnicy.

Wielki Bajarz raz jeszcze poczerwieniał i zbladł ze wzruszenia, zsunął się ze swego

rzeźbionego fotela, objął nieznajomego i zawołał w uniesieniu:

- Czarny atrament!... Prawdziwy czarny atrament!... Szlachetny cudzoziemcze, powiedz

mi, jak się nazywasz, abym mógł opowiedzieć o tobie memu ludowi.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: