Pytania i odpowiedzi.doc

Pytania i odpowiedzi

Lekko, łatwo i zrozumiale.

W obliczu przetaczajacej się przez media dyskusji o prawnikach, ich usługach, korporacjach i ich zadaniach Izba Notarialna w Warszawie postanowiła w niniejszym tekście odmitologizować potoczne poglądy o zawodzie notariusza.
Mamy nadzieję, że solidne informacje z pierwszej ręki będą remedium na wszchobecne plotki, niedomówienia i pomówienia jakie z dnia na dzień, pojawiają sie w mediach i coraz częściej w internecie. Szczególnie właśnie w dyskusjach internetowych, różnego rodzaju sondach i czatach pojawiają się wypowiedzi, gdzie często zła wola idzie w parze, ze zwyczajnym niedoinformowaniem, a co za tym idzie brakiem podstawowej wiedzy o notariacie, zasadach i warunkach w jakich pracują notariusze, przynajmniej w Izbie Notarialnej w Warszawie.

Izba Notarialna jest jedną z dziesięciu izb notarialnych w kraju. Ich terytorialny zakres działania pokrywa się z obszarami działania Sądów Apelacyjnych. Właśnie Sądy Apelacyjne stanowią pierwszą linię nadzoru resortowego nad niby wolnym zawodem notariusza.
Radca prawny czy adwokat aby wykonywać swój zawód, po spełnieniu określonych wymagań po prostu zostaje wpisany na listę w odpowiedniej Okręgowej Radzie czy Izbie. I tu już pojawia się pierwsza różnica między tymi zawodami a zawodem notariusza. Tu nikt nie może sie domagać wpisu. Aby zostać notariuszem niezbędna jest decyzja Ministra Sprawiedliwości, a wcześniej także spełnienie szeregu warunków jakie określa ustawa - Prawo o notariacie. Minister Sprawiedliwości nie tylko powołuje na stanowisko notariusza, ale także wyznacza mu miejsce działania, czyli niejako przypisuje go do określonego miasta. Bez zgody Ministra notariusz nie może zmienić swojej siedziby.

Pod pióro cisną się tu porównania do chłopa pańszczyźnianego. Ale taki jest warunek udzielenia przez państwo części swojego imperium notariuszowi, który w imieniu państwa gwarantuje nienaruszalność obrotu cywilnoprawnego.
Po tych górnolotnie brzmiących słowach z żargonu prawników schodzimy na ziemię. 

W formie typowych FAQ podjęliśmy próbę dotarcia z rzetelną informacją do wszystkich internautów, którzy szukając informacji zawitali na nasze strony internetowe.

Tu znajdziecie Państwo też inne informacje, także aktualne adresy wszystkich notariuszy działających w ramach Izby Notarialnej w Warszawie.

Rada Izby Notarialnej w Warszawie
Warszawa, lipiec 2003 r.

* * * * *

ODPOWIEDZI NA NAJCZĘŚCIEJ ZADAWANE PYTANIA DOTYCZĄCE ZAWODU NOTARIUSZA

Czym zajmuje się notariusz?

Niemal każdy wie, że notariusz sporządza akty notarialne (w tej formie musi zostać zawarta np. umowa sprzedaży nieruchomości, umowa sprzedaży spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego, umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, statut spółki akcyjnej). Jednakże katalog czynności notarialnych jest o wiele bardziej szeroki i obejmuje on m.in.:
-  sporządzanie poświadczeń (własnoręczności podpisu; zgodności odpisu, wyciągu lub kopii z okazanym dokumentem; daty okazania dokumentu; pozostawania osoby przy życiu lub w określonym miejscu),
-  doręczanie oświadczeń,
-  spisywanie protokołów (np. walnych zgromadzeń organizacji społecznych, spółek),
-  sporządzanie protestów weksli i czeków,
-  przyjmowanie na przechowanie dokumentów, pieniędzy i papierów wartościowych,
-  sporządzanie wypisów, odpisów i wyciągów dokumentów,
-  sporządzanie projektów aktów, oświadczeń i innych dokumentów.
Wyjątkowość czynności notarialnych polega na tym, iż dokonane zgodnie z prawem, mają charakter dokumentu urzędowego.

Z jakimi umowami należy „zgłosić się” do notariusza?

Najczęściej występujące w obrocie czynności prawne wymagające formy aktu notarialnego to m.in.:
- umowy zobowiązujące do przeniesienia własności nieruchomości lub użytkowania wieczystego gruntu (umowa sprzedaży, zamiany, darowizny, o dożywocie itd.)
-  umowa o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste,
-  umowa zbycia spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu,
-  umowa o dział spadku w skład którego wchodzi nieruchomość,
-  umowa o ustanowienie odrębnej własności lokalu,
-  umowa spółki partnerskiej, umowa spółki komandytowej, statut spółki komandytowo-akcyjnej,
-  umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością,
-  oświadczenie dotychczasowego wspólnika spółki z ograniczoną odpowiedzialnością o objęciu udziałów oraz oświadczenie nowego wspólnika spółki o przystąpieniu do spółki i o objęciu udziałów,
-  uchwała zgromadzenia wspólników sp. z o.o. w sprawie zmiany umowy spółki,
-  statut spółki akcyjnej,
-  zgoda na zawiązanie spółki akcyjnej i brzmienie statutu oraz na objęcie akcji,
-  uchwały walnego zgromadzenia spółki akcyjnej.

Jak zwracać się do notariusza?

Najczęstszym sposobem zwracania się jest – „Pani notariusz/Panie notariuszu”. Oczywiście można też posługiwać się staropolskim określeniem „rejent”. Dość powszechnie przyjęte jest również określanie notariusza mianem „sędziego”.

Ile kosztuje porada u notariusza?

Notariusz udziela informacji prawnych i wyjaśnień tylko, o ile pozostają one w związku z dokonywaną czynnością notarialną. Takie „porady prawne” są nieodpłatne. Doradztwo prawne w innych sprawach jest domeną adwokatów i radców prawnych.

Czy mogę uzyskać od notariusza wzór umowy sprzedaży nieruchomości „do wypełnienia”?

Nie. Notariusz nie ma gotowych wzorów umów. Notariusz każdorazowo szczegółowo i wnikliwie bada stan faktyczny sprawy i w oparciu o ustalenia przygotowuje projekt aktu notarialnego.

Czy powinienem podarować, czy sprzedać nieruchomość?

O tym decyduje zamiar, intencja stron. Jeżeli chce Pan przenieść własność nieruchomości nieodpłatnie („za darmo”), niewątpliwie właściwa jest wówczas darowizna. Natomiast, jeżeli chce Pani w zamian za przeniesienie własności nieruchomości uzyskać cenę, odpowiednia będzie sprzedaż.
Warto również zwrócić uwagę na umowę o dożywocie, której istota polega na tym, iż w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązuje się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie.

Chciałbym „przepisać” na wnuka mieszkanie nieodpłatnie. Czy mam to zrobić za życia, czy po śmierci?

Tak naprawdę, pytanie to powinno brzmieć: czy mam darować wnukowi mieszkanie, czy sporządzić testament, w którym wnuka powołam do spadku, albo ustanowię na jego rzecz zapis w postaci powyższego mieszkania.
Nie można odpowiedzieć co jest „lepsze” - darowizna, czy testament, ponieważ czynności te rodzą odmienne skutki prawne. Darowizna powoduje, iż „wyzbywa się” Pan własności na rzecz wnuka już za życia, natomiast testament skutkuje dopiero z chwilą Pana śmierci. Musi więc Pan odpowiedzieć sobie na pytanie: Czy wnuk ma się stać właścicielem już teraz, czy dopiero po Pana śmierci?

Mam obłożnie chorą babcię, która chciałaby sporządzić testament Czy notariusz może przyjść do mojej babci do domu?

Oczywiście. Należy udać się do najbliższej kancelarii notarialnej  i umówić się na taką wizytę. Akt notarialny sporządzany przez notariusza poza kancelarią jest nieco droższy od sporządzonego w Kancelarii (notariusz pobierze dodatkowo za każdą godzinę od opuszczenia kancelarii do powrotu do kancelarii – do 50 złotych, gdy odbywa to się w porze dziennej tj. między 8 a 20, albo do 100 złotych, gdy odbywa się to w porze nocnej).

Jestem właścicielem działki rekreacyjnej na Mazurach. Czy mogę taką działkę sprzedać w kancelarii notarialnej w Warszawie, czy muszę jechać na Mazury?

Notariuszy nie obowiązuje tzw. „właściwość miejscowa”. Mimo że działka położona jest na Mazurach, akt notarialny umowy sprzedaży może zostać sporządzony w każdej kancelarii notarialnej na terenie Rzeczypospolitej Polskiej.

Kupiłem nieruchomość za 100.000 złotych. Zapłaciłem u notariusza prawie 5.200 złotych. Czy to możliwe, aby wynagrodzenie notariusza było aż tak wysokie?

Notariusz pobrał od Pana około 5.200 złotych, w tym wynagrodzenie notariusza wynosiło 1.450,00 złotych, co stanowi jedynie około 28 % tej kwoty. Poza swoim wynagrodzeniem notariusz pobrał:
-  319 złotych - podatku VAT od kwoty wynagrodzenia notariusza (22%),
-  2.000 złotych, tj. 2% od wartości nieruchomości - podatku od czynności cywilnoprawnych,
-  1.320 złotych - opłaty sądowej,
-  ok. 100 złotych - za wypisy aktu notarialnego.
Cała róznica czyli ok. 3750 zł, to już dochód Skarbu Państwa, a nie notariusza. Notariusz pobierając te dodatkowe podatki i opłaty pełni tylko funkcję  płatnika czyli
inaczej poborcy podatkowego. Jak łatwo obliczyć wynagrodzenie notariusza, w tym przypadku wyniosło ok. 1,5 % wartości transakcji.
Przy dokonywaniu innych czynności wynagrodzenie notariusza nie stanowi nawet tak znikomego procentu.

Chcę kupić nieruchomość. Niestety, ponieważ jestem osobą bardzo zapracowaną, nie mam czasu przyjść do kancelarii notarialnej. Czy notariusz mógłby przyjechać do mnie do domu?

Niestety nie. Notariusz dokonuje czynności notarialnych w kancelarii notarialnej. Czynność notarialna może być dokonana poza kancelarią notarialną jedynie wtedy, gdy przemawia za tym charakter czynności lub szczególne okoliczności (np. choroba jednej ze stron).

Chciałbym darować swoje mieszkanie wnukowi. Niestety, nie stać mnie na zapłacenie notariuszowi wynagrodzenia. Czy mogę ubiegać się o zwolnienie od ponoszenia tego wynagrodzenia?

Tak. Jeżeli strona czynności notarialnej nie jest w stanie bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny ponieść żądanego przez notariusza wynagrodzenia, może wystąpić z wnioskiem do sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania o zwolnienie w całości lub w części od ponoszenia tego wynagrodzenia. Sąd po ustaleniu, że zachodzi potrzeba dokonania czynności notarialnej, uwzględnia wniosek i wyznacza notariusza do dokonania żądanej przez stronę czynności notarialnej.

Moja babcia z powodu niedowładu ręki nie jest w stanie nawet się podpisać. Czy może być ona stroną umowy sporządzonej w formie aktu notarialnego?

Oczywiście tak. Osoba taka składa na akcie notarialnym tuszowy odcisk palca, obok którego  inna osoba wypisuje jej imię i nazwisko, umieszczając swój podpis.

Podpisałem akt notarialny umowy sprzedaży. Po dokonanej czynności notariusz nie dał mi oryginału tego aktu notarialnego, a jedynie dał mi wypis aktu. Czy mogę żądać od notariusza wydania mi oryginału aktu notarialnego?

Nie. Oryginał każdego aktu notarialnego przez 10 lat od dnia jego sporządzenia pozostaje z kancelarii notarialnej. Po upływie tego okresu notariusz przekazuje akt notarialny do archiwum ksiąg wieczystych właściwego sądu rejonowego. Notariusz nie może przed upływem tego okresu wydać oryginału aktu notarialnego poza kancelarię. Regulacja taka ma stanowić gwarancję, że oryginał aktu notarialnego nie zaginie.
Notariusz postąpił prawidłowo wydając Panu wypis aktu notarialnego. Wypis taki ma moc prawną oryginału. Może Pan posiadać więcej niż jeden wypis aktu notarialnego, a ponadto może Pan  w każdym czasie zwrócić się do notariusza o wydanie dodatkowego wypisu aktu notarialnego.

Kupiłem miesiąc temu działkę gruntu. Czy muszę złożyć do sądu wypis aktu notarialnego, aby wpisano mnie do księgi wieczystej?

Nie. Wszystkiego dopilnował za Pana notariusz. W akcie notarialnym umowy sprzedaży zawarty został wniosek do Sądu o wpisanie Pana do księgi wieczystej jako właściciela. Notariusz pobrał od Pana z tego tytułu opłatę sądową, którą przelał następnie na rachunek bankowy Sądu. W ciągu 3 dni od sporządzenia powyższego aktu notarialnego, jego wypis został przez notariusza wysłany do Sądu, aby został Pan wpisany do księgi wieczystej.

Mój syn chciałby poświadczyć podpis na pełnomocnictwie udzielonym dla mnie. Czy mogę przyjść do kancelarii notarialnej z jego dowodem osobistym i „załatwić” to za niego?

Nie. Niezbędna jest w tym przypadku obecność w kancelarii Pani syna, ponieważ powinien on złożyć swój podpis, albo uznać złożony wcześniej podpis za własnoręczny, przed notariuszem. Notariusz w dokumencie stwierdzi, że syn stawił się w danym dniu u niego w kancelarii i złożył podpis.

Jak sprawdzić, czy osoba jest „prawdziwym” notariuszem?

Minister Sprawiedliwości prowadzi rejestr kancelarii i do dnia 31 stycznia każdego roku ogłasza w formie obwieszczenia w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” wykaz zarejestrowanych kancelarii.
Zawsze w razie wątpliwości można zadzwonić do rady właściwej izby notarialnej, w celu potwierdzenia, że mamy do czynienia z „prawdziwym” notariuszem, albowiem do zakresu działania rady izby notarialnej należy m.in. prowadzeni wykazów notariuszy danej izby. Lista notariuszy działających w ramach Izby Notarialnej w Warszawie znajduje się w serwisie internetowym www.notariusze.waw.pl.

Jak zostać notariuszem?

Przede wszystkim należy ukończyć studia prawnicze, uzyskując tytuł magistra prawa. Następnie odbyć aplikację notarialną (2 lata i 6 miesięcy), w ciągu której aplikant zaznajamia się z całokształtem pracy notariusza, zakończoną złożeniem egzaminu notarialnego. Po powołaniu na asesora notarialnego, nadejdzie okres 3 lat pracy w tym charakterze. Po upływie tego okresu Minister Sprawiedliwości powoła daną osobę na notariusza i wyznaczy siedzibę jej kancelarii, na wniosek osoby zainteresowanej, po zasięgnięciu opinii rady właściwej izby notarialnej. Jak widać droga jest długa, ale warto ją przebyć, gdyż stwarza możliwość wykonywania naprawdę ciekawego zawodu.
Jeżeli wykonywać zawód notariusza zdecydują się profesorowie i doktorzy habilitowani nauk prawnych oraz sędziowie, prokuratorzy, adwokaci lub radcowie prawni, którzy wykonywali ten zawód przez co najmniej 3 lata, nie muszą oni odbywać aplikacji notarialnej, zdawać egzaminu notarialnego, ani pracować w charakterze asesora notarialnego.

m.b., j.f.z.