Państwa wyznaniowe (konfesyjne)

Cezaro-papizm

313 – Edykt mediolański

380 – Edykt Teodozjusza Wlk.

476-1453 – cezaropapizm bizantyjski

754/756-1870 – Państwo Kościelne

800 – koronacja Karola Wielkiego

862 – koronacja Ottona I

325 – Synod niceiski I

392/435 – edykty nietolerancyjne

496 – chrzest Franków (Chlodwig)

988  – chrzest Rusi

1054 – Wielka Schizma Wschodnia

1415 – proces Jana Husa

1439 – Unia florencka

1534 – I akt o supremacji (Anglia)

1558 – II akt o supremacji

1699/1721 – reformy cara Piotra I

1906 – Rosja (Duma)

966 – chrzest Polski

ok. 990-992 – „Dagome iudex”

1000 – Zjazd gnieźnieński (metropolia; diecezja w: Krakowie, Wrocławiu i Kołobrzegu)

1138-1320 – rozbicie dzielnicowe

1180 – zjazd Łęczycki (Kazimierz Sprawiedliwy)

1210-1215 – Przywilej w Borzykowie i Wolborzu

poł. XIII – proces kanonizacyjny św. Bp Stanisława

1258 – Przywilej (statut) kaliski Bolesław Pobożnego (dla Żydów)

1381 – Przywilej dla duchowieństwa (Koszycki Ludwika Węgierskiego z 1374)

1424 – Edykt wieluński (Władysław Jagiełło), przeciwko husytom

1519, 1525, 1736 – Konkordaty z Polską

1570 – Ugoda sandomierska

1573 – Konfederacja warszawska

1596 – Unia brzeska

1658 – wypędzenie arian z Polski

1791 – Konstytucja 3-Maja

1795 – III rozbiór Polski

Papocezaryzm

1059 – kanoniczny wybór Papieża

1075 – „Dictatus Papae” (spór Grzegorz VII – cesarz Henryk IV), teokracja

1122 – tzw. Konkordat wormacki (symonia, nepotyzm, nikolaizm, inwestytura)

1215 – Sobór laterański IV (papież Innocenty III)

1309-1377 – Niewola Awiniońska Papieży (Klemens V)

1414-1418 – Sobór w Konstancji

1417 – 4 artykuły praskie

1517 – 95 tez Marcina Lutra

1555 – pokój w Augsburgu

1545-1563 – sobór trydencki

1563 – dekret „Tametsi”

1598 – tzw. edykt nanteiski

1618-1648 – wojna 30-letnia

1648 – Traktat westfalski

1685 – odwołanie edyktu nanteiskiego (Ludwik XIV)

Państwa świeckie

Separacja przyjazna, obojętna

1789 – Wielka Rewolucja

Francuska

1790 – Konstytucja Cywilna Kleru

1791 – Konstytucja Francuska

1801 – Konkordat Pius VII – I konsul Napoleon Bonaparte

Niemcy – terytorializm

Austria: terezjanizm (Maria Teresa 1740-1780) i józefinizm (Józef II 1765/80-1790);

1781 – patent tolerancyjny Józefa II

1891 – „Rerum novarum” (encyklika Leona XIII)

1921 – Konstytucja z 17 marca 1921 (Polska)

1925 – Konkordat RP ze Stol. Apost.

1929 – Traktaty laterańskie (Watykan)

1933 – konkordat z III Rzeszą

Separacja wroga

1871 – Komuna Paryska

1905 – Ustawa o stosunku Państwa do Kościołów

od 1923 Mongolia

od 1945 – kraje tzw. „demokracji ludowej”: Polska (12.09.1945 – zerwanie konkordatu, 1952), Węgry (1947), Czechosłowacja (1948), Rumunia (1948), Bułgaria (1947), Jugosławia, NRD, Albania (1950; od 1967 - ateizm)

od 1949 – ChRL; od 1960 – Kuba; od 1978 Wietnam

1847-1848 – Kapitał (K. Marks), „Religia to opium dla ludu”

1917 (25 X) – Wielka Rewolucja Bolszewicka w Rosji

1918 – dekret o rozdziale Kościoła od Państwa

1936 – konstytucja ZSRR

1977 – konstytucja ZSRR

Separacja czysta

1787 (17 IX) – Konstytucja USA

1791 – I Poprawka

1630 – deklaracja prawnonaturalne

1632 – R. Williams (Rhode Island)

1776 – Konstytucja Wirginii

Separacja skoordynowana

1919 – Republika Weimarska (Niemcy)

20-lecie XX w. – Austria

1949 – Republika Federalna Niemiec

1991 – Zjednoczone Niemcy

od 1976/78 Hiszpania; od 1978 Włochy;

po 1989 r. – Polska, Węgry; Słowacja, Rosja?

Gwarancje w wymiarze indywidualnym

Gwarancje w wymiarze instytucjonalnym

     Art. 110: „Obywatele polscy, należący do mniejszości narodowościowych, wyznaniowych lub językowych, mają równe z innymi obywatelami prawo zakładania, nadzoru i zawiadywania swoim własnym kosztem zakładów dobroczynnych, religijnych i społecznych, szkół i innych zakładów wychowawczych, oraz używania w nich swobodnie swej mowy i wykonywania przepisów swej religji”.

     Art. 111: „Wszystkim obywatelom poręcza się wolność sumienia i wyznania. Żaden obywatel nie może być z powodu swego wyznania i przekonań religijnych ograniczony w prawach, przysługujących innym obywatelom.

Wszyscy mieszkańcy Państwa Polskiego mają prawo wolnego wyznawania zarówno publicznie jak prywatnie swej wiary i wykonywania przepisów swej religji lub obrządku, o ile to nie sprzeciwia się porządkowi publicznemu ani obyczajności publicznej”.

     Art. 112: „Wolności wyznania nie wolno używać w sposób, przeciwny ustawom. Nikt nie może uchylać się od spełnienia obowiązków publicznych z powodu swoich wierzeń religijnych. Nikt nie może być zmuszony do udziału w czynnościach lub obrzędach religijnych, o ile nie podlega władzy rodzicielskiej lub opiekuńczej”.

     Art. 113: „Każdy związek religijny, uznany przez Państwo, ma prawo urządzać zbiorowe i publiczne nabożeństwa, może samodzielnie prowadzić swe sprawy wewnętrzne, może posiadać i nabywać majątek ruchomy i nieruchomy, zarządzać nim i rozporządzać, pozostaje w posiadaniu i używaniu swoich fundacji i funduszów, tudzież zakładów dla celów wyznaniowych, naukowych i dobroczynnych. Żaden związek religijny jednak nie może stawać w sprzeczności z ustawami państwa”.

     Art. 114: „Wyznanie rzymsko-katolickie, będące religją przeważającej większości narodu, zajmuje w Państwa naczelne stanowisko wśród równouprawnionych wyznań.

     Kościół Rzymsko-Katolicki rządzi się własnemi prawami. Stosunek Państwa do Kościoła będzie określony na podstawie układu ze Stolicą Apostolską, który podlega ratyfikacji przez Sejm”.

Prawnie uznane (ok. 42)

Prawnie nieuznane

Ustawy indywidualne (polskie)

Przepisy zaborcze

Tolerowane 

Nie-tolerowane

1) Gminy wyznaniowe żydowskie (1927)

2) Wschodni Kościół Staroobrzędowy w RP, nie posiadający hierarchii duchownej – Bezpopowcy (1928)

3) Muzułmański Związek Religijny w RP (1936)

4) Karaimski Związek Religijny w RP (1936)

5) Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP (1936)

6) Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny (1938)

Np.: Kościół Ewangelicko-Reformowany w RP (Jednota Wileńska i Warszawska);

Kościół Mariawicki;

Kościoły Ewangelicko-Unijne (Poznań, Górny Śląsk);

Kościół Ewangelicko-Luterski (Staroluterski); Bracia Morawscy (hernhuci);

Kościół Starokatolicki; Mennonici, Baptyści, itd.

Np.: Kościół Polskokatolicki w RP;

Kościół Ewangeliczno-Baptystyczny w RP;

Kościół Adwentystów Dnia Siódmego w RP;

Kościół Anglikański;

Podstawa prawna:

1) specjalne przepisy zaborcze,

2) prawo o stowarzyszeniach,

3) art. 111 i 112 Konstytucji z 1921 r.

Np.: Kościół  Ewangelicko-Metodystyczny w RP;

Badaczy Pisma Świętego;

Liberalny Kościół Katolicki