Uczyć lepiej - nr 2 (2010-2011).pdf - Uczyć lepiej - Renstan

Czasopismo Orodka Doskonalenia Nauczycieli w Poznaniu

2/2010 2011

SS1641-525

Nowociwydawnicze

wBibliotecePedagogicznejwPoznaniu

PETTY, Geoff

Nowoczesne nauczanie: praktyczne wskazwki i techniki dla nauczycieli, wykadowcw i szkoleniowcw / Geoff Petty.

Sopot: Gdaskie Wydaw. Psychologiczne, 2010. 541 s. ISBN 978-83-7489-208-7

W ksice opisano zdobywanie umiejtnoci w praktyce, relacj nauczyciel-ucze, znaczenie pochway i krytyki oraz unikania ste-

reotypw. W odniesieniu do nauczyciela zwrcono uwag m. in. na: dyscyplin, waciw organizacj zaj, rozwizywanie pro-

blemw, cele oceniania, style nauczania. Zawarto kwestionariusz samooceny nauczyciela, opisano znaczenie jego autorytetu

i systemu wartoci. W odniesieniu do ucznia okrelono: na czym polega proces uczenia si, emocjonalne i poznawcze potrzeby

ucznia, metody nauczania i uczenia si. Na kocu rozdziaw zamieszczono list pyta, pozwalajc na skonfrontowanie wa-

snych dowiadcze z prezentowanym w ksice materiaem.

ROTROU, Jocelyne de

Pami doskonaa / Jocelyne de Rotrou; przek. [z fr.] Maria Michalik. Wyd. 3. Warszawa: Wydawnic-

two W. A. B., 2010. 269, [3] s. ISBN 978-83-7414-794-1

Poradnik skierowany do wszystkich chccych usprawni sw pami i utrzyma j w dobrej formie. W cz-

ci teoretycznej autorka opisaa budow mzgu i jego funkcjonowanie oraz wyrnia rodzaje pamici, po-

ruszya take zagadnienie wpywu dziedzictwa genetycznego i rodowiska na zdolnoci intelektualne i jzyk

czowieka. Cz praktyczna zawiera wiele wicze o rnym stopniu trudnoci, majcych na celu wszech-

stronn aktywizacj umysu i pomoc w podniesieniu jego sprawnoci.

ZIBA-KOODZIEJ, Beata

eby wietlica nie bya przechowalni: wskazwki organizacyjno-metodyczne / Beata Ziba-Koodziej, Anna Rg. Kielce:

Wydawnictwo Pedagogiczne ZNP Spka z o.o., 2010. 132 s. ISBN 978-83-7173-219-5

Publikacja zawiera niezbdny zasb informacji na temat teoretyczno-prawnych podstaw dziaalnoci wietlic szkolnych oraz me-

todyki, organizacji i planowania procesu opiekuczo-wychowawczego w tych placwkach. Zamieszczono przykadowe scenariu-

sze zaj oraz propozycje rnych form pracy wietlicowej i wsppracy z rodzicami. Ksika skierowana jest do studentw pe-

dagogiki, nauczycieli wychowawcw oraz do organizatorw lokalnej owiaty.

Biblioteka Pedagogiczna w Poznaniu

ul. Bugarska 19, tel. 61 85 18801, www.pbp.poznan.pl

Odredakcji

lowi matematyki: Co jest celem twojej pracy nauczy rozwi-

zywa zadania czy nauczy, jak rozwizywa zadania? Odpo-

wied na to pytanie wyznacza kierunek dziaania kadego nauczyciela.

Naucza czy uczy tak, aby mody czowiek umia uczy si sam?

Nauczyciel coraz bardziej jawi si jako doradca i przewodnik mo-

dego czowieka. Oczekiwania spoeczne wobec naszej grupy zawodo-

wej s coraz wiksze, bo nie da si sensownie peni tak wyznaczonej

roli bez przygotowania merytorycznego i psychologiczno-pedagogicz-

nego, a jednoczenie bez odpowiedniej postawy spoeczno-etycznej.

W nowoczesnym modelu spoeczestwa opartego na wiedzy priorytetem powinna by

spjna wizja ksztacenia nauczycieli. Tymczasem odrbno dwu resortw: Ministerstwa Edu-

kacji Narodowej oraz Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyszego nie sprzyja wypracowaniu

jednorodnej koncepcji. Od duszego czasu trwaj ju dyskusje nad struktur i charakterem

ksztacenia przyszej kadry nauczycielskiej. W przygotowaniu jest rozporzdzenie o standar-

dach ksztacenia nauczycieli. Z ministerialnych zapowiedzi wynika, e nowy dokument b-

dzie wiern kopi pierwszego projektu, z blokiem pedagogiki, psychologii i teorii wychowania.

Bardzo istotne wydaje si natomiast zwrcenie uwagi na konieczno przywrcenia waci-

wego miejsca praktykom szkolnym.

Na amach naszego pisma zapraszamy Pastwa take do refleksji nad osobistym rozumie-

niem roli nauczyciela. Co nadaje sens mojej pracy, co jest jej istot? Na te pytania kady musi

odpowiedzie sam. Tematy poruszane w najnowszym numerze „Uczy lepiej” mog suy po-

moc w tworzeniu Pastwa wizji spenienia zawodowego.

Ewa Superczyska redaktor naczelna „Uczy lepiej”

Adres redakcji

OrodekDoskonaleniaNauczycieli

ul.Kanclerska31,60-327Pozna

tel.618584700,fax618523329

e-mail:uczyclepiej@odn.poznan.pl

http://www.odn.poznan.pl

Konto

KBS.A.IIIO/Poznan

69150016211216200201120000

Redakcja

Redaktornaczelny:EwaSuperczyska

Sekretarzredakcji:JoannaMarchewka

espredakcyjny:Stanisawaowiska,

TadeuszNowik

Reklamy i ogoszenia

rnewariantyreklam(kolorokadka;

odcienieszarociwewntrznumeru);

konkurencyjneceny(od150do1200z);

szerokikrgodbiorcwzwizanychz owiat

Kontakt

Stanisawaowiska(tel.618584753)

lubJoannaMarchewka(tel.618584764)

Koleance Magdalenie Umiskiej

najszczersze wyrazy wspczucia z powodu mierci matki skadaj

yrekcjaorazkoleankiikoledzy

zOrodkaoskonaleniaNauczycieliwPoznaniu

Korekta

KrystynaKlimontowicz

Autorzy tekstw

KatarzynaDuska

ElbietaGendera

AgnieszkaJankiewicz

JerzyKaniewski

Stanisawaowiska

JoannaMarchewka

DorotaMrozek

AlinaPaziak-Janiszewska

AnnaTrbaa

BeataUdzik

Iwonaysocka

Ewaawrzyniak

Nauczycielu,obudwsobieartyst

onkursplastycznynaplakat oeprestrenieedukcji

apraszamy nauczycieli rnych przedmiotw

pracujcych na rnych etapach ksztacenia

do twrczej reﬂeksji nad funkcjonowaniem

w wiecie nowoczesnych technologii

oraz idei spoeczestwa obywatelskiego

wyciskie prace zostan zaprezentowane

na okadce czasopisma „Uczy lepiej”

a plakaty wszystkich uczestnikw

na wernisau podczas Targw Edukacyjnych

Termin nadsyania prac do15lutego2011r.

Opracowanie graficzne

PaweGobiewski

Autorzy grafiki

KordianMakowski

(okadka,LiceumPlastycznewPoznaniu)

MarcinBarancewicz

(LiceumPlastycznewPoznaniu)

Iwonarzosowska(filmoznawca,studentka

UniwersytetuArtystycznegowPoznaniu)

AnnaKoacka

(IIILiceumOglnoksztaccewPoznaniu)

Szczegy w Regulaminie konkursu

na stronie wwwodnpoznanpl

Globalnieilokalnie

sztacenie kadry nauczycielskiej ..................................................................................... 4

irtualna etyka .......................................................................................................................... 5

by cudze dzieci uczy! ........................................................................................................ 6

Dydaktyka

sztuce pisania recenzji nauczycielskiej ..................................................................... 8

draaniepodstawyprogramowe

Spis lektur czy kanon ......................................................................................................... 10

Inspiracje

rozumie wiat poprzez sztuk ..................................................................................... 12

Tropem bohatera literackiego .......................................................................................... 13

ychowanie

ormowanie przyszego obywatela .............................................................................. 14

Dobrepraktyki

Roztaczony krg .................................................................................................................... 15

idzy ulegoci a dominacj ...................................................................................... 16

arzdzanieszko

any punkt na mapie szkoy ....................................................................................... 18

Nauczycielzpasj

twiera dzieciom wiat ..................................................................................................... 19

Druk

akadPoligraficznyA.Frckowiak

ul.UniiLubelskiej3,61-249Pozna

tel./fax618748213,e-mail:afdruk@icpnet.pl

edakcjazastrzegasobieprawoadiustacji

i skracaniatekstworazzmianytytuw

ateriawniezamwionychniezwracamy

atrepatnychogoszenieodpowiadamy

Uczylepiej2/2010

N a jednym z portali edukacyjnych postawiono pytanie nauczycie-

Globalnieilokalnie

Ksztaceniekadry

nauczycielskiej

Modzi nauczyciele nie s w peni przygotowani do swojej pracy. Przed

jej podjciem nie maj wystarczajcych moliwoci rozpoznania rzeczy-

wistoci zawodowej. konsekwencji zbyt szybko trac zapa.

macji, jak i trendami zwizanymi z prefero-

wan dzisiaj na wiecie popkultur. Jest on

te wynikiem nieustannych zmian, poczw-

szy od ustrojowej w naszym kraju, poprzez

transformacj cywilizacyjn na wiecie, glo-

balizacj i rozwj technologii informacyjnej,

a skoczywszy na zmianie wizerunku ro-

dziny i jej wartoci. Elementy te wpywaj na

niestabilno autorytetw oraz powoduj „od-

wraliwienie” na podstawowe humani-

styczne wartoci. W zwizku z tym nauczy-

cielom coraz trudniej jest mwi o kluczo-

wych wartociach, takich jak mio, prawda,

dobro, uczciwo czy patriotyzm. W moim od-

czuciu zdecydowanie atwiej jest dzisiaj mo-

dym pedagogom mwi o agresji, przemocy

czy patologii. atwiej krytykowa ni pod-

krela i eksponowa pozytywne cechy,

wzmacniajc przy tym wraliwo wycho-

wankw.

Wobec wszystkich poruszanych powyej

aspektw ogromny ukon robi w stron na-

uczycieli wszystkich szczebli edukacji, za-

rwno dla ich umiejtnoci i wiedzy, jak te

rzetelnoci, odpowiedzialnoci i uczciwoci za-

wodowej. Zada i obowizkw nauczyciel-

skich nie mona bowiem upatrywa wycz-

nie w realizacji podstaw teoretycznych (nie-

wtpliwie wanych) i egzekwowaniu ich

poprzez mylenie wycznie odtwrcze. Przy

okazji warto zauway, e wanie taka prak-

tyka przewaa na wszystkich szczeblach edu-

kacji, gdzie wiedz sprawdza si przewanie

za pomoc testw. Tymczasem praca wsp-

czesnego nauczyciela powinna zmierza do

uwraliwiania ucznia i wychowanka na pod-

stawowe wartoci. Warsztat pedagogiczny

kadego nauczyciela powinien charakteryzo-

wa si nie tylko dobrym przygotowaniem

merytorycznym, ale te gbok refleksyjno-

ci, kreatywnoci i wraliwoci. Nauczy-

ciel powinien by „osobowoci”, swoistym

mentorem wsuchujcym si nie tylko w po-

trzeby edukacyjne uczniw, ale te w ich po-

trzeby indywidualne. Nie mona zapomina,

e nauczanie modych ludzi to rwnie kszta-

towanie prawidowej osobowoci i dojrzao-

ci wiatopogldowej otwartej na wymogi

wspczesnego wiata, ale jednoczenie osa-

dzonej na podstawowych, kluczowych war-

tociach. Wiedza nauczyciela tylko w po-

czeniu z gbokim humanizmem jest w stanie

sta si pozytywn inspiracj dla uczniw, po-

moc w ustalaniu przez nich priorytetw

i rozpoznawaniu wartoci.

pedagogw, a nieomal ju powszechnie

panuje opinia, e wysze uczelnie nie przy-

gotowuj dobrze do zawodu pedagoga na-

uczyciela. S to gosy bardzo niepokojce, ktre

mnie pracownika dydaktycznego wyszej

szkoy, obcujcego ze studentami kierunkw

pedagogicznych, zachcaj do podzielenia si

pewnymi refleksjami. By moe bdzie to gos

w dyskusji, ktr niewtpliwie w zwizku

z poruszanym tematem naleaoby podj.

Majc wiadomo zoonoci problemu,

dostrzec w nim naley aspekty zarwno ze-

wntrzne, jak i wewntrzne. Spord czynni-

kw zewntrznych szczeglnie niepokojce,

wedug mnie, s kwestie selekcji i kwalifika-

cji wstpnej (a cilej, ich braku) kandydatw

na studentw pedagogiki, a take mechani-

zmy (a raczej ich brak) selekcji w trakcie trwa-

nia studiw. Zjawisko to widoczne jest

zwaszcza w powstajcych w zawrotnym

tempie rnego rodzaju wyszych szkoach

o charakterze niepastwowym, ktre ma-

sowo ksztac przyszych pedagogw, nie ba-

czc na konieczno predyspozycji w tym kie-

runku. Taki stan rzeczy powoduje, e pod

uwag zbyt czsto bierze si nie poziom

ksztacenia absolwentw, lecz ich liczb.

Pracownik dydaktyczny jest czasem po pro-

stu bezsilny wobec tej praktyki, tak samo jak

wobec nasilajcego si nierbstwa i ignorancji

wrd studentw. Bo c mona myle o stu-

dencie, ktry na pytanie: dlaczego wybra stu-

dia pedagogiczne? odpowiada: „bo to atwe stu-

dia” lub „bo nauczyciele mao pracuj i maj

dugie wakacje”? Co mona myle o przyszym

pedagogu, ktry podchodzc po raz trzeci do eg-

zaminu, twierdzi, e gwnymi funkcjami

szkoy s funkcje resocjalizacyjna i prokre-

acyjna? Co myle o przyszej kadrze nauczy-

cielskiej, kiedy podczas dyskusji na zajciach

z pedagogiki utrzymuje, e dzieci trzeba bi, bo

to dobra metoda wychowania, a narkotyki to

teraz „normalka”? Chwytam si za gow i za-

stanawiam, co z procedurami selekcyjnymi, bo

niewtpliwie s one zbyt pobaliwe dla stu-

dentw, zwaszcza dla tych, ktrych gwn

doktryn „zdobywania zawodu pedagoga” jest

haso: „student paci, student wymaga”.

Innym aspektem wymagajcym analizy s

niewtpliwie aktualne zaoenia progra-

mowe ksztacenia modych pedagogw.

Przede wszystkim to, czy odpowiadaj one po-

trzebom wspczesnoci i jej dynamiki, po-

trzebom wspczesnej szkoy, wspczesnego

ucznia i wreszcie wspczesnego modego pe-

dagoga nauczyciela.

Z caym szacunkiem dla ich autorw, uwa-

am, e cho programy s zbudowane na rze-

telnych teoretycznych podstawach pedago-

giki, psychologii i dydaktyki, to jednak nie s

w stanie speni wymaga wielostronnego

przygotowania do zawodu przyszej kadry pe-

dagogicznej. Jak wynika z moich obserwacji,

studentom kierunkw pedagogicznych bra-

kuje moliwoci podejmowania wasnych

analiz, osobistych refleksji i dyskusji ksztatu-

jcych ich autentyczn wraliwo pedago-

giczn. Nade wszystko brakuje im bezpored-

niego kontaktu z potencjalnym swoim wy-

chowankiem, spotkania z czowiekiem

osadzonym w konkretnym kontekcie spo-

ecznym. Wydaje si, e studenci powinni cz-

ciej wychodzi z murw uczelnianych, aby

w rzeczywistoci ich otaczajcej mc weryfi-

kowa nabywane podstawy teoretyczne,

a take swoje wyobraenie o wybranym za-

wodzie. Praktyki zawodowe, ktre odbywaj

studenci kierunkw pedagogicznych, nie za-

atwiaj sprawy. Limitowana liczba godzin

w zderzeniu z realiami pracy nauczycielskiej

nie wystarcza do wypracowania rzetelnych

kompetencji pedagogicznych czy szlifowania

talentu pedagogicznego.

W zwizku z powyszym nasuwa si

stwierdzenie, e modzi nauczyciele w sensie

praktycznym nie mog by w peni przygoto-

wani do swojej pracy, poniewa nie maj

przed jej podjciem wystarczajcych moli-

woci rozpoznania rzeczywistoci zawodo-

wej. W konsekwencji, nie potrafi odpowie-

dzie na ni adekwatnie do potrzeb i zbyt

szybko trac zapa. Ich bezradno przybiera

rne formy, zawsze jednak niekorzystne dla

ich zawodowego wizerunku.

Do aspektw wewntrznych decydujcych

o jakoci przygotowania do zawodu nauczy-

ciela osobicie zaliczyabym pewien zamt

wiatopogldowy. W moim mniemaniu spo-

wodowany jest on wieloma ambiwalencjami

charakterystycznymi dla wspczesnoci,

a take natokiem docierajcych do nas infor-

Uczylepiej2/2010

C oraz czciej syszy si krytyk modych

Globalnieilokalnie

Ksztacenie modych ludzi nie jest spraw

atw ani prost, bo przecie czasy nie s

atwe rwnie dla nauczycieli. Nie ulega wt-

pliwoci jednak, e to nauczyciele powinni

by autorytetami dla uczniw, a zatem i oni

powinni wzorowa si na autorytetach war-

tociowych, a nie na sztucznie wykreowa-

nych postaciach medialnych, udzielajcych

wtpliwych pod wzgldem wartoci porad

wychowawczych. Wymaga to jednak tego,

aby wszyscy nauczyciele rnych szczebli

edukacji na bieco i permanentnie dokony-

wali weryfikacji swoich warsztatw pedago-

gicznych i nabierali pewnego krytycyzmu do

swojej pracy. Wydaje si, e sytuacja wymaga

przede wszystkim wspodpowiedzialnoci,

uwagi i dialogu wszystkich ogniw edukacyj-

nych ksztacenia modego czowieka, bo

wszystkie one odpowiadaj za jako pracy

rwnie przyszych nauczycieli.

dr Justyna Dergowska pedagog,

wykadowca w Wyszej Szkole Nauk

Humanistycznych i Dziennikarstwa w Poznaniu

irtualnaetyka

Kwestia „kreski” na wiadectwie nadal pozostaje otwarta. To sprawa roz-

wiza legislacyjnych rzdu. ane jednak, aby adne dziecko nie czuo

si napitnowane z powodu przekona wasnych i swoich rodzicw.

pani minister Katarzyny Hall pod koniec

roku szkolnego 2008/2009 r., e kady

ucze bdzie musia obowizkowo zadeklaro-

wa swj udzia na lekcjach etyki albo religii

do tej pory nie ukazao si rozporzdzenie

wykonawcze w tej sprawie. Nadal obowizuje

Rozporzdzenie w sprawie organizacji nauki

religii w przedszkolach i szkoach z dnia 14

kwietnia 1992 r. − z poprawkami wprowa-

dzonymi 30 czerwca 1999 r. W wietle tych

aktw prawnych religia i etyka nadal pozo-

staj przedmiotami nieobowizkowymi, do

wyboru.

W midzyczasie 2 grudnia 2009 r. Trybu-

na Konstytucyjny orzek, e wliczanie oceny

z religii i etyki do redniej na wiadectwie jest

zgodne z ustaw zasadnicz (ten werdykt

mia wpyn na pojawienie si nowego roz-

porzdzenia), a 15 czerwca 2010 r. poznalimy

orzeczenie Trybunau w Strasburgu, ktry

wyda werdykt, e „kreska” na wiadectwie

w miejscu na ocen z religii/etyki to forma

dyskryminacji ucznia, w ten sposb publicz-

nie ujawnia si jego pogldy: Nie uczszcza

na zajcia jest niewierzcy i do tego nie-

katolik bo to religia rzymskokatolicka do-

minuje w polskich szkoach.

Przez miesic w gazetach, na portalach in-

ternetowych ukazao si wiele artykuw

i wypowiedzi politykw. Szum medialny przy-

czyni si do nagonienia problemu i do re-

klamy etyki. Pojawiy si te pomysy, aby

uczniowie uczyli si etyki wirtualnie, przez

Internet. Nauczanie na odlego to pomys

nienowy, dla ucznia zapewne atrakcyjny. Ale,

jeli nie wiadomo o co chodzi, to chodzi o pie-

nidze. atwo posadzi przed komputerem

dzieci, ktre przez godzin „poklikaj” na kla-

wiaturze, a jeden nauczyciel poczy si

z uczniami z okrelonego rejonu czysta

oszczdno czasu, pienidzy etc. Problem

tylko w tym, e etyka to jeden z tych przed-

miotw, ktry bazuje na dyskusji, wymianie

zda, midzy nie tyle mistrzem i jego

uczniami, co midzy uczniami. Trudno kszta-

towa postawy i wraliwo etyczn, wpa-

trujc si w ekran, nawet zaopatrzony w ka-

mer. Cyberprzestrze nie moe sta si tanim

wymiennikiem kontaktw midzy ludmi.

Oczywicie, e-learning jako uzupenienie lek-

cji, dodatkowy materia do przemyle,

a take koo ratunkowe dla tych, ktrzy nie

mog zawsze by na lekcjach, bo dojedaj

z innych szk to wietny pomys.

Mona sobie take zada pytanie: czy jest

to zatem wyrnienie, czy degradacja przed-

miotu, ktry jako jedyny funkcjonowaby

w sieci?

Bdmy jednak optymistami. Moe jest to

nie do koca przemylana prba rozwizania

pilnego problemu zwizanego z dostpem do

nauki tego przedmiotu. Skdind wiadomo,

e o ile w duych miastach rzeczywicie wielu

absolwentw studiw filozoficznych garnie

si do pracy z modzie, o tyle gorzej moe

by w mniejszych miejscowociach. Ale czy

na pewno naley si a tak obawia? Nowe

rozporzdzenie dotyczce kwalifikacji na-

uczycieli daje due pole manewru dyrektorom

szk. Podstawa programowa z etyki wymaga

penych kwalifikacji od nauczycieli dopiero

w szkole ponadgimnazjalnej, natomiast

w klasach IIII zajcia moe prowadzi na-

uczyciel wychowawca, w gimnazjum na-

tomiast nauczyciel humanista, ktry pod-

czas studiw odby kurs filozoficzny. I nawet

jeli moemy mie i tutaj wtpliwoci co do

tego rozwizania, to trzeba wierzy, e pracy

z modzie podejm si ci nauczyciele, kt-

rzy maj pasj poznawcz, lubi nowe wy-

zwania i patrz krytycznie na rzeczywisto.

Przecie nikt nie zamierza obarcza dzieci sys-

temami filozoficznymi. A przyczyn do burz-

liwej dyskusji moe by drobne wydarzenie

w klasie, zaobserwowana sytuacja na ulicy,

podgldanie ycia zwierzt opatrzone krt-

kim komentarzem filozoficznym.

Filozofia jest tak ciekaw dziedzin wiedzy,

e wystarczy odrobina zachty oraz zwrce-

nie uwagi nauczycielom, e uczniowie s ni

zainteresowani. Dobrym rozwizaniem by-

oby zapewne dofinansowanie studiw pody-

plomowych dla nauczycieli omawianego

przedmiotu.

Wypada zauway, e miasto Pozna daje

zielone wiato dla szk, ktre chc organi-

zowa zajcia z etyki. Przedmiotu uczy si

mog uczniowie w Szkole Podstawowej nr 40,

66, 90, w Gimnazjum nr 6, 12 i 60 oraz w Li-

ceum Plastycznym. Zastanawiajce jest to, e

tak niewiele szk ponadgimnazjalnych ofe-

ruje lekcje etyki. A przecie wzbogacenie

oferty edukacyjnej wasnej placwki, to ko-

rzy zarwno dla uczniw, jak i dla szkoy.

Zapewne nie do wszystkich rodzicw i peno-

letnich uczniw dotaro, e mona si doma-

ga organizowania zaj z etyki na terenie

swojej szkoy. Wystarczy, by zebrao si zaled-

wie siedmioro zainteresowanych.

Inicjatywa idzie „od dou” ale to dobrze,

ksztaci si w ten sposb ludzi mylcych, dla

ktrych spojrzenie filozoficzne bdzie czym

naturalnym, i tak jak z matematyk na ma-

turze, czas, aby take filozofia i etyka powr-

ciy do ask.

Zanim jednak etyka zagoci w szkoach na

stae musimy wychowa sobie nowe poko-

lenie, gdy przedmiot ten w wydaniu wirtu-

alnym nie wydaje si najlepszym rozwiza-

niem.

Alina Paziak-Janiszewska nauczyciel konsultant

ds. nauczania etyki ODN w Poznaniu

Uczylepiej2/2010

P omimo bardzo szumnych zapowiedzi

Uczyć lepiej - nr 2 (2010-2011).pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: