Skrypt.pdf

Badanie układu moczowego

Badania kliniczne oraz znajomość specjalistycznych badań urologicznych są nie-

zbędne dla postawienia dokładnego rozpoznania schorzeń urologicznych. Jest to ważne tak-

że dlatego, że duża część schorzeń urologicznych przebiega bezobjawowo. Znacznie częst-

sze w obecnej sytuacji wizyty pacjentów u lekarzy rodzinnych lub podstawowej opieki, po-

zwalają - przy dokładnym badaniu klinicznym i znajomości badań pracownianych - na po-

stawienie właściwego rozpoznania i ustalenie dalszego postępowania. Niekiedy do posta-

wienia właściwego rozpoznania wystarczające jest dokładne zebranie wywiadów dotyczą-

cych sposobu oddawania moczu. Prawidłowe rozpoznanie pozwoli na wczesne skierowanie

chorego do specjalisty urologa.

Objawy chorób urologicznych

W urologii, podobnie jak w każdej innej dyscyplinie klinicznej, ważne jest dokładne

zebranie wywiadów. Uwzględnia się dane ogólne oraz dotyczące dolegliwości głównych

lub w przypadku ich braku - zbiera się dane mające na celu wykluczenie zmian w układzie

moczowym. Należy zapytać o występowanie krwiomoczu, ropomoczu, podwyższonej tem-

peratury ciała, dreszczy. Zwraca się uwagę na występowanie bólu, jego charakter (stały,

napadowy, okresowy), promieniowanie i czas trwania. Zwraca się uwagę na zaburzenia w

oddawaniu moczu: częstomocz - stały, przerywany, dzienny, nocny; moczenie mimowolne

(dzienne, nocne), trudności w oddawaniu moczu, zmianę strumienia moczu oraz ilości od-

dawanego moczu, parcia, kłucia, pieczenia. Należy zapytać o wydalanie z moczem kamieni

lub piasku. Do ważnych należą pytania dotyczące schorzeń współistniejących oraz przeby-

tych, ze szczególnym uwzględnieniem gruźlicy, cukrzycy, chorób nowotworowych, nad-

czynności tarczycy, chorób układu krążenia, czyraczności, ropnych przetok, chorób wene-

rycznych

Dolegliwości bólowe

Jedną z częstych dolegliwości jest ból. Odróżnia się 2 rodzaje bólu: miejscowy i

promieniujący z innej okolicy .

Ból miejscowy odczuwany jest w chorym narządzie, ból promieniujący natomiast

odczuwany jest w pewnej odległości od chorego narządu.

Ból nerkowy odczuwa się w różnym nasileniu w kącie żebrowo-kręgowym tuż po-

niżej XII żebra. Ból ten może promieniować do pępka. Powoduje go nagłe rozciąganie to-

rebki nerkowej. Może wystąpić w ostrym odmiedniczkowym zapaleniu nerek, jak i w ostrej

niedrożności moczowodu. Ból w śródbrzuszu może towarzyszyć np. chorobom nerki pod-

kowiastej. Podkreślić jednak należy, że niektóre choroby nerek, jak rak nerki, gruźlica, ka-

mica odlewowa, przewlekłe odmiedniczkowe zapalenie nerek, z powodu powolnego ich

rozwoju przebiegają bezobjawowo.

Ból moczowodowy spowodowany jest ostrą niedrożnością moczowodu wskutek

przesuwającego się kamienia lub skrzepu krwi. Występuje ból w okolicy lędźwiowej, pro-

mieniujący od nerki wzdłuż moczowodu - u kobiet do warg sromowych. Ponieważ przednia

powierzchnia nerek i moczowodu styka się bezpośrednio z otrzewną, kolki nerkowe i ostre

stany zapalne mogą powodować podrażnienie otrzewnej powodując obronę mięśniową i

bolesność uciskową.

Nadmiernie rozciągnięty pęcherz moczowy w ostrym zatrzymaniu moczu powoduje

silny ból w okolicy nadłonowej . W przewlekłym zatrzymaniu moczu na tle np. neurogen-

nym lub przy zmianach w szyi pęcherza moczowego, chory może nie odczuwać żadnego

bólu.

Ból pęcherza promieniujący do krocza występuje w stanach zapalnych, kamicy,

nowotworach oraz gruźlicy.

Ból w cewce moczowej charakteryzuje się paleniem, swędzeniem, pieczeniem pod-

czas oddawania moczu oraz pewien czas po jego oddaniu. Występuje w zapaleniach cewki

moczowej, pęcherza moczowego oraz często po badaniach instrumentalnych.

Podwyższona temperatura ciała

Gorączka jest również jednym z objawów chorób urologicznych i tym łatwiej to

ustalić, jeżeli występuje równocześnie z innymi objawami ze strony układu moczowo-

płciowego. Wysoka gorączka z dreszczami o znacznych wahaniach występuje w ropniu

nerki, ropniu okołonerkowym. Również po badaniach endoskopowych lub zabiegach urolo-

gicznych, takich jak wziernikowanie cewki moczowej i pęcherza moczowego, cewnikowa-

nie moczowodów, cewnikowanie pęcherza moczowego, a także po pielografii wstępującej,

może wystąpić wysoka gorączka, połączona niekiedy z dreszczem.

Powiększenie badanego narządu

Dla określenia powiększonego narządu lub przy stwierdzeniu nieprawidłowości w

badaniu przedmiotowym używamy często pojęcia klinicznego guz, który nie może kojarzyć

się nam z pojęciem nowotworu. Guzem w takim rozumieniu jest np. wodonercze lub

stwierdzenie nerki miedniczej. Guz jest więc pojęciem czysto klinicznym . Guzy w okolicy

lędźwiowej są zazwyczaj pochodzenia nerkowego. Rozróżniać należy guz o wyraźnych

granicach (wodonercze, nowotwór), od ciastowatych, bolesnych nacieków o zatartych obry-

sach, które powstają we wszystkich stanach ropnych nerki i jej okolicy. Nerka ruchoma ( ren

mobile ) może w badaniu klinicznym sprawiać wrażenia guza, jest jednak łatwo odprowa-

dzalna do loży nerkowej. Bardzo dużo kłopotów diagnostycznych może sprawiać różnico-

wanie guza stwierdzanego nad spojeniem łonowym. Najczęściej może to być przepełniony

moczem pęcherz moczowy. Badaniem rozstrzygającym jest badanie ultrasonograficzne i

cewnikowanie pęcherza moczowego. Uwaga! Elastyczny guz brzucha nad spojeniem łono-

wym, odgraniczony od góry i boków, może być powiększonym, wypełnionym moczem

pęcherzem moczowym. Guzy w ujściu zewnętrznym kobiecej cewki moczowej to wywinię-

cie lub wypadanie błony śluzowej ( prolapsus mucosae orifici externi urethrae ), wyrosłe

lub tzw. mięsko błony śluzowej cewki moczowej ( caruncula urethrae ) lub bardzo rzadko

rak cewki moczowej.

Zaburzenia w oddawaniu moczu

Poniżej przedstawione zostały podstawowe terminy wraz z krótkimi objaśnieniami

dotyczącymi oddawania moczu. Dobowa ilość wydalanego moczu u zdrowego człowieka

wynosi ok. 1,5 l/dobę. W warunkach prawidłowych częstotliwość oddawania moczu podle-

ga kontroli i zależna jest od ilości spożytych płynów, warunków klimatycznych, a także od

charakteru wykonywanej pracy.

Mikcja - jest to zamierzone prawidłowe oddanie moczu przez cewkę moczową. Pra-

widłowa pojemność pęcherza moczowego wynosi ok. 300 ml, a częstość oddawania moczu

4-6 razy/dobę i tylko wyjątkowo w nocy.

Dysuria - terminem tym określamy wszelkie zburzenia występujące podczas odda-

wania moczu.

Nycturia , czyli prawidłowe oddawanie moczu w nocy, może wskazywać na rozpo-

czynającą się lub już istniejącą niewydolność nerek (u mężczyzn może być objawem prze-

rostu stercza).

Pollakisuria - terminem tym określamy częstomocz, który występuje np. w przy-

padku stanów zapalnych pęcherza moczowego, ciała obcego w pęcherzu, kamienia lub gu-

za, stanów chorobowych toczących się w narządach sąsiednich (zapalenia przydatków,

przymacicza, endometriozy, nowotworów narządu rodnego).

Mictio imperativa - parcie naglące, występuje w ostrych stanach zapalnych trójkąta

pęcherza moczowego oraz tylnej cewki, powoduje gwałtowny ból, doprowadzający niekie-

dy do bezwiednego oddania moczu.

Mictio dolorosa - palący lub piekący ból związany z oddaniem moczu, występuje

najczęściej w ostrym zapaleniu pęcherza lub cewki tylnej, także w ostrym zapaleniu rze-

żączkowym.

Enuresis nocturna – moczenie nocne to do 3. roku życia objaw fizjologiczny, póź-

niej może być czynnościowy lub występować na tle zaburzeń organicznych. Enuresis urete-

rica - stałe wyciekanie moczu spowodowane nieprawidłowym ujściem moczowodu poza

zwieraczem pęcherza moczowego (do cewki moczowej, pochwy, macicy), dotyczy tylko

osobników płci żeńskiej.

Incontinentio urinae - nietrzymanie moczu jest to niezamierzone wyciekanie mo-

czu z cewki moczowej, będące następstwem: zmian w obwodowym lub też centralnym

układzie nerwowym, przebytego urazu, przebytej operacji powodującej uszkodzenie zwie-

racza, zaburzeń statyki miednicy małej.

Ischuria paradoxa - nietrzymanie moczu z przepełnienia, znane także pod termi-

nem overflow incontinence, pęcherz moczowy jest przez cały czas pełny, a odpływ moczu

jest mimowolny, ponieważ odruch oddawania moczu jest upośledzony. Stan taki występuje

niekiedy po dużych operacjach w obrębie miednicy mniejszej.

Retentio urinae – zatrzymanie moczu, które może być częściowe - partialis, część

moczu zalega wówczas w pęcherzu, lub całkowite - completa. Zatrzymanie moczu całkowi-

te może wystąpić nagle powodując bolesną niemożność oddania moczu, lub też przebiegać

stopniowo powodując coraz to większe zaleganie moczu w pęcherzu. Doprowadzić to może

do moczenia paradoksalnego, omówionego powyżej.

Polyuria , czyli wielomocz występuje w cukrzycy, przewlekłej niewydolności nerek,

moczówce prostej.

Oliguria - skąpomocz, terminem tym określa się umownie zmniejszenie dobowego

wydalania moczu poniżej 400 ml.

Anuria - bezmocz, niektórzy pod tym terminem rozumieją spadek diurezy poniżej

100 ml/dobę.

Zarówno skąpomocz, jak i bezmocz mogą być pochodzenia przednerkowego, ner-

kowego lub pozanerkowego. Skąpomocz lub bezmocz pozanerkowy nazwany jest wydalni-

czym, gdyż spowodowany jest utrudnieniem odpływu prawidłowo wyprodukowanego mo-

czu. Przyczyną jest przeszkoda mechaniczna w miedniczce nerkowej, moczowodach, pę-

cherzu moczowym, cewce moczowej. Skąpomocz lub bezmocz pochodzenia przednerko-

wego lub nerkowego nazwany jest wydzielniczym, gdyż upośledza wytwarzanie moczu

przy zachowaniu drożności dróg wyprowadzających mocz.

Badania laboratoryjne

Podstawowe badania pracowniane mogą niekiedy być kluczowymi zarówno w prak-

tyce urologicznej, jak i ginekologicznej. Ogólne badanie moczu powinno być wstępem do

badania klinicznego. Pacjentki powinny być informowane, że mocz do badania powinien

być pobierany tylko ze strumienia środkowego. Tak pobrany mocz nadaje się nie tylko do

badania chemicznego, ale także do badania bakteriologicznego oraz do badań cytologicz-

nych w poszukiwaniu komórek nowotworowych. Mocz pobrany do analizy może być bada-

ny w różnych kierunkach.

Mocz u osób zdrowych ma zapach amoniaku, pochodzący głównie z rozkładu mocz-

nika przez drobnoustroje produkujące ureazę. Zapach moczu może ulegać różnym zmianom

pod wpływem substancji chemicznych zawartych w pokarmach (np. kawa, szparagi, cebula

itp.) oraz używanych leków, np. Ampicillina, Vitamina B. Zapach gnilny wskazuje najczę-

ściej na istnienie przetok jelitowo-pęcherzowych.

Do nieprawidłowych składników moczu można zaliczyć:

Leukocyturię - obecność powyżej 5 leukocytów w moczu. Przyczyny leukocyturii

bywają rozmaite (zwiększony wysiłek fizyczny, wysoka temperatura ciała, niewydolność

krążenia), ale najczęściej przyczyną leukocyturii bywa zakażenie układu moczowego. Obo-

wiązuje wykonanie badania bakteriologicznego. W dalszym ciągu należy pamiętać o tym,

że leukocyturia przy jałowych posiewach wymaga diagnostyki w kierunku gruźlicy układu

moczowego. Oceniając leukocyturię u kobiet należy brać pod uwagę możliwość zanie-

czyszczenia moczu ropną wydzieliną z pochwy, szczególnie przy istniejących upławach;

Bakteriomocz - obecność bakterii w moczu. U zdrowego człowieka pobrany jałowo

mocz nie zawiera drobnoustrojów. Mocz oddany do badania drogą naturalną przez chorego

zawiera zawsze niewielką ilość bakterii pochodzących z końcowego odcinka cewki moczo-

wej. Ich liczba z reguły nie przekracza 1 tys. drobnoustrojów w 1 ml moczu.

Bakteriomoczem znamiennym nazywamy występowanie bakterii w liczbie więk-

szej aniżeli 105 w 1 ml moczu. Nie jest to pojęcie stałe, gdyż liczni autorzy przyjmują licz-

bę 104 lub też występowanie tego samego rodzaju bakterii w kolejnych badaniach bakterio-

logicznych jako objaw zakażenia moczu.

Do bakterii chorobotwórczych dla układu moczowego (uropatogennych) zaliczamy

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: