Prawne formy działania administracji publicznej.
O ile źródła prawa dają nam pewien obraz podstaw prawnych do działań podejmowanych przez administracje publiczną, o tyle prawne formy działania powinny nam dać pewien obraz instrumentów, narzędzi stosowanych przez organy administracji publicznej. Przedmiotem wykładu będą tylko prawne formy działania, te określone w przepisach, bo poza prawnymi są też inne, faktycznie stosowane, nie uregulowane przepisami prawa.
Systematyka może być różna, w zależności o przyjęte kryterium. Nasze kryterium, to kryterium władczości, ale może być też np. kryterium w oparciu o skutki prawne (prof. Ochendowski).
Podział:
1) Formy władcze:
· działania władcze administracji publicznej będą wymagały wyraźnego wyposażenia organu administracji w prawo do korzystania z władztwa, (nie ma ogólnego domniemania);
· do podejmowania działań władczy musi być wyraźna norma kompetencyjna („organ palcem musi ją pokazać”), np. starosta uprawniony do cofnięcia prawa jazdy;
· stosowanie działań władczych wymaga respektowania pewnej procedury, działania władcze z natury rzeczy powodują jakieś skutki w sytuacji prawnej adresata (np. jakaś przykrość) więc wymóg stosowania procedury jest ważny, aby taka decyzja nie spadała na adresata jak „piorun z jasnego nieba”;
· działania władcze są działaniami jednostronnymi;
· działania władcze muszą być we właściwej formie zakomunikowane adresatowi (wymóg właściwej komunikacji, zgodnej z prawem);
· działania władcze administracji publicznej podlegają kontroli sądowej (konsekwencja zasady legalności), co do zasady wszystkie te działania będą podlegały kontroli sądowej.
2) Formy niewładcze
· organ administracji publicznej nie musi dysponować wyraźną kompetencją (nie ma takiego wymogu), upoważnienie może wynikać z zakresu działania tego organu (z ogólnych norm zakreślających jego działalność);
· nie ma wymogu przeprowadzenia procedury, wystarczą zasady prawa cywilnego;
· w przypadku działań o charakterze niewładczym, zazwyczaj mamy do czynienia z takimi czynnościami, które mają charakter dwustronny, np. umowy cywilnoprawne, gdy strony układają wzajemne stosunki na zasadzie równorzędności;
· w przypadku działań niewładczych nie ma wymogu właściwej komunikacji;
· wymóg kontroli sadowej w stosunku do działań niewładczych jest w zasadzie zbędny, ale pojawiają się takie sytuacje, takie czynności niewładcze, które mogą pośrednio wpływać na sytuację prawną adresata, np. czynności materialno-techniczne i ustawodawca w stosunku do niektórych otworzył drogę do kontroli sądowej.
Władcze formy działania administracji publicznej
Dalsza systematyka, władztwo administracyjne może się przejawiać w tych trzech obszarach:
1) Formy władcze zewnętrzne – kiedy określone działania władcze są podejmowane wobec jednostki, czy każdego podmiotu nie podporządkowanego administracji publicznej (najistotniejsze); w ramach tych form są następujące formy skonkretyzowane:
a) akt administracyjny zewnętrzny (decyzja administracyjna),
b) akt administracyjny generalny (np. znak drogowy, zawiera nakaz lub zakaz, a adresatem jest pewna grupa podmiotów bliżej nie określona, adresatem tego rozstrzygnięcia można powiedzieć jest każdy użytkownik drogi publicznej),
c) akty powszechnie obowiązujące – poza tym, że są źródłami prawa, to stanowią pewną szczególną grupę form działania administracji publicznej.
2) Formy władcze wewnętrzne – przejawia się tylko w ramach wewnętrznej struktury administracji publicznej:
a) akt administracyjny wewnętrzny (np. polecenie służbowe, które wydaje premier wojewodzie),
b) akt administracyjny generalny wewnętrzny,
c) akty prawa normatywne wewnętrznego.
3) Formy władcze zakładowe – przejawia się w obrębie zakładów administracyjnych, np. władza dziekana, rektora (władztwo, w które może się przejawiać w obrębie zakładu):
a) akt administracyjny zakładowy (np. rozstrzygnięcie dziekana w sprawie przyznania egzaminu komisyjnego),
b) akt administracyjny generalny zakładowy,
c) akty normatywne zakładowe (np. statuty, regulaminy, zarządzenia dziekana, rektora).
Ad. 1)
Ad. a) Akt administracyjny – jest pewną czynnością prawną podejmowaną przez organ administrujący na podstawie przepisów prawa, czynnością o charakterze jednostronnym i rozstrzygającym o konkretnej sytuacji prawnej konkretnego adresata. Charakterystyczne, że:
- czynność prawna, zatem zawiera oświadczenie woli, z którym związane są określone skutki prawne; czynność prawna jest regulowana przepisami prawa;
- wskazanie podmiotu -> organ administrujący; akt administracyjny niekoniecznie będzie podejmowany przez organ administracji publicznej, bo pojawiają się takie sytuacje w prawie administracyjnym, gdzie kompetencje do podjęcia aktu administracyjnego uzyskuje podmiot spoza struktury organów administracji publicznej. Prawo administracyjne przyjmuje taką konstrukcję „funkcji zleconych”. Te funkcje zlecone właśnie będą polegały na tym, że albo ustawodawca (w sposób bezpośredni) przekazuje pewne uprawnienia władcze (do podejmowania aktów administracyjnych) podmiotom spoza organów administracji publicznej albo też ustawodawca kreuje podstawy prawne do tego aby organ administracji publicznej dokonał zlecenia takich funkcji. Oba te modele służące do zlecania funkcji publicznych są w naszym systemie prawa stosowane i to coraz częściej. Jeśli przyjrzymy się tym kategorią podmiotów, za rzecz których te funkcje są zlecane, to można je podzielić na kategorie:
o podmioty parapubliczne (niby publiczne, gdzieś na pograniczu sfery prywatnej i publicznej) – np. organy związków zawodowych, organy spółdzielcze, organy stowarzyszeń, nawet fundacje. Ich zadania zbliżają się, albo są zbieżne z zadaniami realizowanymi przez administrację publiczną, realizują pewne zadania o charakterze ogólnym, ale funkcjonują na zasadach prawa prywatnego. Np. fundacja – regulacja ustawowa – cele publiczne, z zakresu kultury, ochrony zdrowia itp. * Funkcjonowało stowarzyszenie Związek Bojowników o Wolność i Demokrację – organy wojewódzkie tego stowarzyszenia uzyskały z mocy ustawy prawo do podejmowania decyzji administracyjnych, dotyczących uznania określonej osoby fizycznej za kombatanta.
o podmioty prawa prywatnego – które realizują cele prywatne i które instytucjonalnie należą do sfery prawa prywatnego, często podmioty o charakterze komercyjnym (celem jest osiągniecie zysku). * Ustawa o specjalnych strefach ekonomicznych, taką strefą zarządza spółka prawa handlowego (zarządzający strefą); może ona w drodze porozumienia przejąć od starosty kompetencje dotyczące podejmowania decyzji z zakresu prawa budowlanego. Potem po pozwolenie budowlane zainteresowany biegnie nie do starosty, ale prezesa spółki prawa handlowego.
- ta czynność prawna jest oparta oczywiście o przepisy prawa:
o jeśli mówimy o aktach administracyjnych zewnętrznych, to oparcie musi wynikać z przepisów prawa powszechnie obowiązującego. To nie może być podstawa prawna o charakterze ogólnym, ale musi przybierać postać normy kompetencyjnej (oparcie właściwe). Dwie normy: art. 7 (ustawa o samorządzie gminnym) -> „gmina ma się zajmować gospodarką przestrzenną”; art. 140 (prawa o ruchu drogowym) przyznający staroście prawo do cofania tzw. prawa jazdy, norma bardzo rozbudowana, organ, przesłanki i określenie charakteru uprawnienia. Różnica jest taka, że norm pierwsza określa pewien zakres zadań, a ta druga ma charakter kompetencyjny. Organy administracji publicznej podejmując akt administracyjny zewnętrzny musi się powołać na normę kompetencyjną. Ostatecznie o tym, czy dana norma ma charakter ogólnikowy, czy kompetencyjny czasami musi rozstrzygać sąd.
- czynność prawna jednostronna – mamy do czynienia z działaniami, które mają charakter jednostronnym, bez uwzględniania woli adresata organ o tej jego sytuacji prawnej będzie decydował. Np. określony podmiot ubiega się o pozwolenie na broń; adresat nie może decydować o tym co się w tym akcie znaleźć. Głównie ustawodawca będzie o tej sytuacji prawnej adresata decydował.
- akt administracyjny ma charakter rozstrzygający – rozstrzygnięcie władcze, które przesądza o pewnych prawach czy obowiązkach adresata; stanowcze orzeczenie o sytuacji prawnej adresata.
- element konkretność – konkretny obowiązek, czy uprawnienie, jakie w wyniku aktu administracyjnego będzie skierowane do konkretnego adresata aktu:
o konkretność obowiązków/uprawnień – jakim obowiązkiem bądź uprawnieniem będzie dysponował adresat;
o konkretność adresata – nie zawsze osoba fizyczny, wymieniona z imienia i nazwiska, bo to może być osoba prawna, zbiór osób fizycznych; chodzi o zindywidualizowanie adresata.
Co do zasady skutki prawne aktu administracyjnego powinny pozostawać w obszarze prawa publicznego, aczkolwiek zdarza się tak, że akt adm. tę granicę będzie przekraczać, mamy takie akty administracyjne, które skutkują w sferze prawa cywilnego, np. decyzja wywłaszczeniowa. Akt adm. może też pośrednio powodować skutki cywilnoprawne, np. kompetencje Prezesa Ochrony Konkurencji i Konsumentów, mianowicie może on nakazać podział firmy w pewnych przypadkach.
Czasami jest tak, że aktowi administracyjnemu musi towarzyszyć umowa cywilnoprawna, jest to jakiś element formalnie niezbędny, np. mamy koncesję na budowę i eksploatację autostrad, przepisy prawa administracyjnego przewidują, że wydanie tej koncesji musi być powiązane z zawarciem tzw. umowy koncesyjnej między Skarbem Państwa a koncesjonariuszem, gdzie określone są prawa i obowiązki podmiotów.
Podział aktów administracyjnych:
a) Akty konstytutywne i deklaratoryjne:
- Akty konstytutywne – takie akty, które tworzą określone stosunki administracyjnoprawne, przekształcają je, albo unicestwiają. Np. pozwolenie budowlane. Skutek wydania koncesji, pozwolenia jest taki, że pomiędzy organem administracji publicznej a adresatem nawiązany zostaje stosunek administracyjnoprawny, którego treścią jest w tym wypadku określone uprawnienie adresata. Jeśli chodzi o akty, które przekształcają istniejące stosunki administracyjnoprawne (np. akt ograniczający koncesje – ustawa o swobodzie działalności gospodarczej), czyli dotychczasowy stosunek zostaje przekształcony w ten sposób, że np. uprawnienie terytorialne zostaje ograniczone; stosunek dalej istnienie, uprawnienie też, ale ma on już nieco inną treść. Unicestwienie stosunku, to np. cofnięcie koncesji, uprawnienia do kierowania pojazdami; pewne uprawnienie, które wynikało z aktu przestaje egzystować.
- Akty deklaratoryjne – to jest taki akt administracyjny, który w sposób prawnie wiążący stwierdza zaistnienie określonych skutków prawnych w związku z realizacją pewnych przesłanek, z którymi ustawodawca skutki takie wiąże ex lege. Mamy do czynienia z taką sytuacją, kiedy pewne skutki prawne powstają z mocy prawa, natomiast ten akt będzie służył tylko po to by stwierdzić, że takie skutki już się pojawiły, że zaistniały.
Np. decyzje komunalizacyjne – problem powołania samorządu terytorialnego w 1990 roku, samorządowej gminy i kwestia wyposażenia tej gminy w majątek; ustawodawca powiedział tak, w sytuacji kiedy gmina w określonej dacie dysponuje określonymi składnikami majątkowymi należącymi do Skarbu Państwa, to w tej danie te składniki stają się jej własnością z mocy prawa, w tych sprawach właściwi wojewodowie będą podejmowali decyzje (deklaratoryjne) administracyjne dotyczące nabycia majątku. To wszystko rozkłada się w czasie, do tej pory jeszcze takie decyzje są wydawane. Ta decyzja wojewody ma tylko potwierdzić, że gmina tym właścicielem jest.
Np. przedsiębiorstwa państwowe zostały uwłaszczone – nie miały one tytułu własności do majątku, którym zarządzały, nie były właścicielem tego majątku. Ustawodawca musiał to uporządkować, w gospodarce wolnorynkowej przedsiębiorstwo, które tylko zarządza majątkiem jest niczym; po drugie to problem prywatyzacji, tyko przedsiębiorstwa z majątkiem mogły być sprywatyzowane. Regulacja prawna taka została przyjęta, że przedsiębiorstwa państwowe, które do określonej daty zarządzają określonymi składnikami mienia należącymi do Skarbu Państwa stają się z mocy prawa użytkownikami wieczystymi gruntów i stają się właścicielami budynków i budowli na tym gruncie postawionymi. Wojewodowie byli zobligowani do wydawania decyzji uwłaszczeniowych w tej sprawie, że przedsiębiorstwo spełniło wszystkie przesłani i stało się użytkownikiem wieczystym i właścicielem.
Decyzja deklaratoryjna zawiera w sobie pierwiastek konstytutywny. Rozstrzyga mianowicie o tym (element konstytutywny), że z dniem jej wydania adresat będzie się mógł powoływać na skutki prawne, które pojawiły się wcześniej w obrocie prawnym z mocy prawa, ale pozostawały w taki zawieszeniu, uśpieniu do czasu wydania takie decyzji. Dopiero mając w ręku taką decyzję skutecznie mogę się powoływać na skutki, które się z mocy prawa pojawiły.
* Czasami trudno jest odpowiedzieć na 100% czy ustawodawca przyjmuje konstrukcję aktu deklaratoryjnego czy konstytutywnego. Np. przepis ustawy o pomocy społecznej, który powiada, że organ który udzielił pewnego świadczenia może akt administracyjny zmienić albo uchylić, jeżeli ulegną zmianie okoliczności faktyczne, które były podstawą do wydania aktu. W wyniku postępowania administracyjnego zostaje wydana decyzja i powstaje pytanie czy jest deklaratoryjna czy konstytutywna, czy osoba która świadczenia pobierała robiła to bezprawnie, czy nie. Przyjmuje się, że ta decyzja będzie raczej decyzją konstytutywną. No trudno powiedzieć.
* Akt deklaratoryjny działa wstecz, pojawia się jakiś moment później, po zaistnieniu określonych skutków prawnych; skutki prawne, których zaistnienie stwierdza akt deklaratoryjny będą aktualne od momentu, kiedy te przesłanki ustawowe zostały spełnione.
b) Akty związane i uznaniowe
- Decyzja związana – polega na tym, że ustawodawca przesądza o jej treści, treść rozstrzygnięcia jest z góry przesądzona przez ustawodawcę, określa on pewne przesłanki, które są konieczne, by uzyskać pozytywną decyzję, pozytywny akt i spełnienie tych przesłanek obliguje organ do wydania takiego aktu, a niespełnienie choćby jednej powoduje konieczność podjęcia aktu negatywnego. Organ administracji publicznej ma tylko prawo i obowiązek zbadać czy przesłanki ustanowione przez ustawodawcę są spełnione czy nie (takie ramię ustawodawcy). Np. uprawnienie do kierowania pojazdami. Jeśli spełnimy przesłanki, to organy wydający decyzję nie może powiedzieć nie, nie ma żadnej swobody. Także w sferze zezwolenia na działalność gospodarczą, są one oparte o konstrukcję aktów związanych. Do prowadzenia takiej działalności trzeba spełnić warunki. Dla jednostki ta konstrukcja aktu związanego jest bardzo istotna, bo nie pozostawia nas woli tylko urzędników.
- Akty uznaniowe – sytuacja taka, w której rozstrzygnięcie jest pozostawione organowi administracji publicznej. Istota sprowadza się do tego, że w określonym stanie faktycznym, prawnym organ ma możliwość podjęcia aktu różnej treści, ten wynik jest nieprzewidywalny. Np. umorzenie zobowiązań podatkowych, ordynacja podatkowa taką możliwość przewiduje; organ podatkowy o tym decyduje (odmowa, umorzenie np. procentów, jakiś cześć odsetek itp.). Kiedy mamy z nim do czynienia? Możemy przyjąć, że określone przepisy prawa administracyjnego tworzą kompetencję do podjęcia takiego aktu, np. „organ może...”, czasami jednak trzeba dokonać wykładni celowej, systemowej by zinterpretować przepisy (sytuacja złożona). Tam gdzie określenia są stanowcze, to mamy do czynienia z aktem związanym w innych przypadkach z uznaniowym. Czasami organ może wydać akt, ale nie ma takiego obowiązku, to trochę inne uznanie, dotyczące wydania albo nie wydania aktu administracyjnego. Np. opłata adiacencka.
To, że w normach prawa administracyjnego pojawiają się pojęcia niedookreślone powoduje, że organ administracyjny ma prawo do podjęcia aktu uznaniowego. Np. ustawa o KRRiT jest klauzula „moralności publicznej”, podstawa do cofnięcia koncesji, albo takie jak „interes publiczny”, „względy bezpieczeństwa narodowego”.
Podkreśla się, że to „uznanie administracyjne” straciło na znaczeniu, organy nie mają już takiej swobody. W państwie prawa jest niedopuszczalne, by to pole uznania administracyjnego było zbyt szerokie. Granica zewnętrzna – granice wyznaczone przez ustawodawcę, świadome zawężenie. Granica wewnętrzna – wiążą się z pewnymi celami podjęcia pewnej regulacji prawnej określonej ustawy; ustawodawcy przyświeca jakiś cel. To uznanie może być wykorzystane tylko do realizacji celu, któremu służy ustawa; nie można go stosować w celu dowolnym. Granice wynikające z przepisów Konstytucji i prawa wspólnotowego, np. zasada proporcjonalności. Orzeczenie sądu administracyjnego z czerwca 1981 roku, który przyjął następujące domniemanie, że tam gdzie organ administracji publicznej podejmuje rozstrzygnięcie o charakterze uznaniowym powinien działać na korzyść jednostki chyba, że stoi na przeszkodzie ważny interes publiczny.
c) Akty jednostronne i dwustronne (akty zależne i niezależne od woli adresata)
(*Akty jednostronne – wydawane są niezależnie od woli adresata aktu. Akty dwustronne – wydawane za zgodą adresata. Nie są aktami dwustronnymi w pełnym znaczeniu tego słowa (ponieważ przy nich treść aktu zależy od woli obu stron), bo przy nich (aktach administracyjnych) chodzi raczej o wyrażenie zgody przez adresata aktu na jednostronne rozstrzygnięcie sprawy w drodze wydania aktu administracyjnego.)
- Akty zależne od woli adresata – to są te akty, które niosą za sobą pewne uprawnienie dla strony; zależność polega na tym, że to przyszły adresat aktu musi zainicjować postępowanie w celu wydania tego aktu. Adresat aktu albo w ogóle nie ma wpływu na treść tego aktu, albo wpływ ten jest bardzo ograniczony. Np. wystąpienie o wydanie prawa jazdy, adresat może np. decydować o tym jakiej kategorii prawo jazdy uzyska.
- Akty niezależne od woli adresata – pociągają za sobą pewne obowiązki dla adresata; wszczęcie postępowania jest o woli adresata niezależne. Np. cofnięcie prawa jazdy przez starostę. W postępowaniu mamy prawo uczestniczyć, ale wola adresata dla zainicjowania tego postępowania, ani treści rozstrzygnięcia, nie ma znaczenia.
d) Akty osobowe, „rzeczowe” i osobowo-rzeczowe (*Przy czym akt administracyjny ma zawsze charakter osobowy, zawsze jest skierowany do osoby, czy to np. prawnej, czy fizycznej.)
- Akty osobowe – te akty, które rozstrzygają o jakimś elemencie statusu osobowego (osobistego – imię, nazwisko, uprawnie do wykonywania określonego zawody, inne uprawnienia osobiste) adresata. Charakterystyczne, że one nie podlegają następstwu prawnemu (dziedziczeniu). Uprawnienia nieprzenoszalne, związane tylko z adresatem.
- Akty „rzeczowe” – ich szczególny charakter polega na tym, że służą one do określania szczególnego statusu prawnego rzeczy należących do adresata aktu. Np. uznanie ruchomości, nieruchomości za rzecz zabytkową, ta rzecz uzyskuje szczególny status prawny. Te akty rzeczowe podlegają następstwu prawnemu, ten szczególny status prawny podąża za rzeczą.
- Akty osobowo-rzeczowe – wiążą one pewne uprawnie czy obowiązki osobiste z pewną rzeczą; te obowiązki czy uprawnienia mogą być wykonywane tylko w ramach tej rzeczy. Np. pozwolenie budowlane – polega na tym, że przyznaje pewne uprawnie inwestorowi (osobiste uprawnienie) do realizacji pewnego obiektu, ale ten obiekt może być realizowany tylko na określonej nieruchomości. Te akty co do zasady nie podlegają następstwu prawnemu chyba, że ustawodawca taką możliwość dopuszcza.
Problem prawidłowości aktu administracyjnego, aby akt był prawidłowy musi być:
a) zgodny z prawem materialny – zwłaszcza chodzi o zgodność z normą kompetencyjną (warunki);
b) zgodny z prawem procesowym – warunkiem prawidłowości jest nie tylko kompetencja, ale użycie tej kompetencji zgodnie z regułami procesowymi np. w KPA;
c) zgodny z prawem ustrojowym – w szczególności podjęcie aktu przez właściwy organ.
Jeśli akt administracyjny spełnia te wymagania jest prawidłowy, ale jeśli z którymkolwiek nie jest zgodny, to jest aktem wadliwym. Problemem wadliwości jest skomplikowany. Czym innym jest sytuacja, gdy akt administracyjny jest podjęty zupełnie bez podstawy prawnej. A z drugiej strony mamy do czynienia z aktem administracyjny, który nie spełnia pewnych wymagań z art. 107 KPA. Dlatego w doktrynie prawa administracyjnego kataloguje się różne wady aktu wedle ich ciężaru gatunkowego. Ta systematyka służy do dokonania pewnego zróżnicowania, ale także aby określić skutki występowania określonych wad, oraz by określić sposoby eliminowania tych skutków. Mamy takie wady:
- nieistotne – takie, które są mało istotne (takie, które nie wpływają na treść aktu), ale jest jakieś drobne uchybienie, które świadczy o tym, że jest on wadliwy. Mają one charakter oczywistych omyłek pisarskich lub rachunkowych, np. omyłka w dacie itp. Skutek pojawienia się wadliwości nieistotnej: skutków prawnych nie ma w zasadzie, taki akt funkcjonuje w obrocie prawym, on prawidłowo ukształtował uprawnienia adresata, ale tą wadą trzeba jednak naprawić poprzez: a) sprostowanie aktu administracyjnego w drodze postanowienia, a od niego służy zażalenie; b) uzupełnienie aktu, np. brak klauzuli pouczeniowej.
- istotne - wady, które wpływają na treść aktu administracyjnego:
a) wady istotne kwalifikowane – najcięższe gatunkowo, takie które mają charakter materialnoprawny, które z całą pewnością wiążą się z nieprawidłowym ukształtowanie treści aktu administracyjnego. Np. podjęcia aktu bez podstawy prawnej, akt administracyjny jest wydany z rażącym naruszeniem przepisów ustawy (gdzie granica?; generalnie wtedy kiedy jest kontratypem co do aktu, który zostałby podjęty). Konsekwencją jest nieważność aktu administracyjnego, oznacza to, że tego aktu nie ma. Taki akt nie powinien wywoływać żadnych skutków prawnych czy faktycznych. Pytanie: czy ta nieważność jest nieważnością bezwzględną, czy względną? Jeśli przyjmujemy nieważność bezwzględną to taki akt w obrocie prawnym nie wywołuje żadnych skutków, każdy na tą nieważność może się powołać. Jednakże prawo administracyjne wymaga by taki akt unieważniono, taki który stwierdza jego nieważność. Nasz ustawodawca przyjmuje konstrukcje nieważność względnej. Adresat wadliwego aktu musi zainicjować postępowanie by akt unieważnić. Przy tej okazji pojawia się problem domniemania ważności aktu administracyjnego, założenie że akt administracyjny jest aktem prawidłowym do momentu do którego nie zostanie w sposób formalny unieważniony. To domniemanie przysługuje wyłącznie aktom administracyjnym, nie rozciąga się na inne czynności podobne. (*Akty administracyjne nieistniejące – nie zostały doręczone, nie weszły do obrotu prawnego). I trzeba dodać, że akt stwierdzający nieważność działa wstecz (ex tunc). Czasami jest tak, że skutków nie da się odwrócić, skutki są nieodwracalne, wtedy ustawodawca przewiduje możliwość uzdrowienia takiego aktu, pozostaje on w obrocie prawnym. Drugi przypadek wiąże się też z terminem przedawnienia (10 lat, nie obejmuje jednak wad tych tam wyżej).
b) ...
magara2