26
KONSTYTUCYJNY STSTEM ORGANÓW PAŃSTWOWYCH WYKŁAD 21.02.09
DR HAB.KRZYSZTOF SKOTNICKI
LITERATURA-Marek Zubik, Mirosław Granat –Zbiór aktów prawnych
-Dariusz Górecki- Polskie prawo konstytucyjne w zarysie-podręcznik dla studentów kierunków nieprawniczych.
-Wiesław Skrzydło-Polskie prawo konstytucyjne
-prof. Stanisław Sagan-Prawo konstytucyjne
-prof. Jerzy Buczkowski-Prawo konstytucyjne
Kupić Konstytucję z uwzględnioną nowelizacją (2008/2009)
Tematy: forma demokracji bezpośredniej, Sejm(komisja śledcza, obywatelska, regulamin sejmu)Senat(regulamin senatu)
KONSTYTUCJA
Konstytucja-to akt prawny o najwyższej mocy prawnej regulujący podstawy ustroju społeczno-politycznego i społeczno-gospodarczego w państwie.
Termin „konstytucja” pochodzi od łacińskiego słowa constituere, co oznacza ustanawiać, urządzać. Termin „konstytucja” używany jest także na określenie całokształtu norm prawnych mających za przedmiot ustrój polityczny państwa, bez względu na ich charakter prawny i formę aktów prawnych, w których są zawarte(ustawy, uchwały parlamentu, zwyczajowe prawo konstytucyjne).
Najczęściej jednak pod pojęciem „Konstytucji” rozumie się akt pisany, konstytucję w znaczeniu formalnym, definiując ją jako” ustawę zasadniczą zawierającą normy o najwyższej mocy prawnej, regulujące podstawy ustroju politycznego i społecznego”. Często definicja ta ulega rozwinięciu przez wskazanie szczególnych cech dotyczących formy tego aktu” uchwalana przez powołany do tego organ i zmienia w szczególnym trybie”
Z reguły jednak jest to jeden akt prawny wyróżniony szczególną nazwą” KONSTYTUCJA”
Prawo Konstytucyjne-przez prawo konstytucyjne rozumiemy zespół norm prawnych, których przedmiotem jest uregulowanie ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego państwa.
· w sensie wąskim-zespół norm prawnych zawartych w konstytucji i w innych ustawach konstytucyjnych
· w sensie szerokim-całokształt norm prawnych mających za przedmiot uregulowanie ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego państwa
TRYB UCHWALENIA OBOWIĄZUJĄCEJ KONSTYTUCJI
Uchwalona w dniu 22 lipca 1952r.Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej była w rzeczywistości oktrojowana, przy zachowaniu pozorów procedury parlamentarnej.
Faktycznym podmiotem ustrojodawczym była rządząca mniejszość polityczna, czyli partia komunistyczna i jej sojusznicy. Konstytucja naśladowała rozwiązania konstytucji sowieckiej z 1936r.w zakresie koncepcji ustrojowych, lekceważenia funkcji prawnej i eksponowania ideologicznej warstwy konstytucji, ograniczeń statusu jednostki oraz fasadowości praw obywatelskich, tym samym-była obca wobec polskiej tradycji konstytucyjnej. Obszerna nowelizacja tej konstytucji w 1976r.wprowadziła socjalistyczny charakter państwa, sankcjonowała kierowniczą rolę partii komunistycznej i geopolityczny status Polski, jako państwa podporządkowanego ZSRR.
Praca nad konstytucją rozpoczęła się wcześniej niż nowy ustrój państwa. Istotne przemiany ustrojowe w Polsce, które zaczęły się w latach 80-tych w epoce Solidarności, zostały przejściowo zahamowane wprowadzeniem przez władze stanu wojennego w 1981r.Oprócz nieodwracalnych zmian w świadomości społecznej, objęły one także rozwiązania prawne min. nie mające precedensu w państwach bloku wschodniego ustanowienie sądownictwa administracyjnego(1980),Trybunału Stanu(1982) i Trybunału Konstytucyjnego(1982-85) oraz Rzecznika Praw Obywatelskich(1987),co przyśpieszyło proces przeobrażeń prowadzących w efekcie do likwidacji prawnych i społecznych skutków państwa komunistycznego.
W Polsce w 1980r.wraz z powstaniem „Solidarności ”rozpoczął się proces przeobrażeń społeczno- politycznych, który na przełomie lat 80-tych i 90-tych XX w. objął całą Europę środkową i wschodnią, a w rezultacie tzw. jesieni narodów-doprowadził do upadku systemu komunistycznego w tej części świata.
W 1989r.miały miejsce dwie nowelizacje konstytucji PRL. Pierwsza z 7 kwietnia, będąca następstwem tzw. ”okrągłego stołu”, czyli porozumienia władzy komunistycznej i opozycji solidarnościowej, dotyczyła modyfikacji zasad ustrojowych, częściowo wolnych wyborów parlamentarnych, przywrócenia instytucji Senatu i prezydenta oraz wzmocnienia władzy sądowniczej. Nowela ta nie objęła natomiast unormowania praw i obowiązków obywateli ani zasad ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego. Wybrany w czerwcu 1989r.kontraktowy parlament dokonał w dniu 29 czerwca 1989r.rewizji naczelnych zasad konstytucji. Przywrócono tradycyjną nazwę państwa-Rzeczypospolita Polska i jej godło-wizerunek orła białego w koronie, odrzucono ideowe dziedzictwo PRL i wprowadzono zupełnie nowe unormowanie zasad ustroju politycznego i gospodarczego.
PRZYJĘTO ZASADY:
· demokratycznego państwa prawnego
· urzeczywistniającego wymogi sprawiedliwości społecznej
· suwerenności narodu
· nadrzędności konstytucji
· legalizmu i pluralizmu politycznego
· restytuowano samorząd terytorialny
· zagwarantowano swobodę działalności gospodarczej bez względu na formę własności
3 maja 1991r.uchwalono Konstytucję 3 Maja.
DWA PROJEKTY
1. prowadzący od Sejmu
2. prowadzący od Senatu
W 1991r.nastąpiło rozwiązanie Sejmu Kontraktowego.23 kwietnia 1992r.została uchwalona ustawa konstytucyjna o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Ta uchwała konstytucyjna przyjęła następujące założenia:
· projekt Konstytucji miał być zgłoszony przez grupę co najmniej 56 członków Zgromadzenia Narodowego
· przez Senat
· przez Prezydenta
· przez Komisję Konstytucyjną Zgromadzenia Narodowego
Konstytucja została uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe(wszyscy posłowie i senatorowie-560 osób)---Zgromadzenie Narodowe(56 osób, z których 46 –to posłowie,10-to senatorowie)
Przyjęto, iż Konstytucja uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe będzie musiała być zatwierdzona przez naród w drodze referendum.
Przeprowadzona w latach 1993-1997 procedura konstytucyjna(przedłużona w konsekwencji rozwiązania parlamentu przez prezydenta Lecha Wałęsę 31 maja 1993r.)obejmowała zgłoszenie projektów konstytucji przez legitymowane podmioty tj.: prezydenta, grupy parlamentarzystów oraz obywateli, prace Zgromadzenia Narodowego i jego Komisji Konstytucyjnej oraz uchwalenie Konstytucji przez Zgromadzenie w toku 3 czytań, zakończonych w dniu 2 kwietnia 1997r.Na uchwalenie i treść nowej konstytucji decydujący wpływ miały ugrupowania o orientacji zdecydowanie lewicowej, niekiedy wywodzące się jeszcze z dawnego systemu politycznego.
22 kwietnia 1994r.została uchwalona nowelizacja ustawy konstytucyjnej o trybie przygotowania i uchwalenia konstytucji.
ZMIANY:
1. Postanowiono, że zostaną utrzymane wcześniej zgłoszone projekty konstytucji —zasada dyskontynuacji- oznacza, że w nowej kadencji należy rozpocząć wszystko od początku(przed rokiem 93 Senat prawicowy stał się lewicowym).
2. Ustanowiono prawo zgłoszenia projektu Konstytucji przez grupę 500 tys. obywateli —dano szansę opracowania Konstytucji przez obywateli(skorzystała Solidarność).Solidarność zgłosiła własny obywatelski projekt Konstytucji.
· Prezydent-Lech Wałęsa
· Senat prawicowy
· Obywatelski-Solidarności
· 4 projekty pochodzące od partii politycznych(SLD- lewicy, UW i UP- opozycje, Konfederacji Polskiej Niepodległej PSL)
3. Ustanowiono instytucję referendum cząstkowego ewentualnie wstępnego— wprowadzenie referendum przedwstępnego.
Późną jesienią 1996r.nie ma najmniejszej szansy na uchwalenie Konstytucji. Na przełomie 1996-97r.ruszyła praca nad uchwaleniem Konstytucji. SLD- UP i UW-porozumiały się i powodują, że mamy partię demokratyczną. Po wyborach w 2001r.UP była partią koalicyjną z SLD.
W kwietniu 1997r.Konstytucja została uchwalona w drugim czytaniu i niezwłocznie została ona przekazana przez Marszałka Sejmu jako Przewodniczącego Zgromadzenia Narodowego Prezydentowi Aleksandrowi Kwaśniewskiemu, zarządzono również podanie jej do publicznej wiadomości. Prezydent skorzystał z przysługującego mu prawa wniesienia propozycji zmian do Konstytucji uchwalonej w drugim czytaniu. Przed zgłoszeniem tych propozycji w dniu 24 marca 1997r.przeprowadził on szereg konsultacji z przedstawicielami PSL, SLD, UP, UW. Wysłuchał również on szereg opinii ekspertów. W tym samym dniu Prezydent RP Aleksander Kwaśniewski przekazał na ręce Przewodniczącego Zgromadzenia Narodowego 41 poprawek do nowej Ustawy zasadniczej. W dniu 5 maja 1997r.rozpoczęło się rozpowszechnianie w ogólnopolskich programach publicznej radiofonii i telewizji wyjaśnień Państwowej Komisji Wyborczej, dotyczących kwestii prawnych referendum. Szczególną aktywność w tym zakresie odegrał urząd Prezydenta RP. Kancelaria Prezydenta RP rozesłała tekst Konstytucji wraz z listem Prezydenta do 11 mln gospodarstw domowych oraz maturzystów.
25 maja 1997r.przeprowadzono ogólnokrajowe referendum konstytucyjne, w wyniku którego Konstytucja została przyjęta(uczestniczyło 42%uprawnionych do głosowania i Konstytucja została uchwalona przy 600 tys. głosach).Projekt Konstytucji i referendum zostało zatwierdzone w lipcu i podpisane przez Prezydenta i jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw RP, weszła w życie po 3 miesiącach z dniem 17 października 1997r.
PROBLEM W HIERARCHII AKTÓW PRAWNYCH
Katalog aktów prawnych zawartych w Rozdziale III Konstytucji nie jest wyczerpujący, nie zawsze jest też jasno określony charakter prawny tych aktów.
HIERARCHIA AKTÓW PRAWNYCH W POLSCE
KONSTYTUCJA(ustawa zasadnicza)-------USTAWA O ZMIANIE KONSTYTUCJI(ustawa konstytucyjna)
UMOWA MIĘDZYNARODOWA ------PRAWO WTÓRNE (PE)(nie będące umowami)
(ratyfikowana za uprzednią zgodą
w ustawie-{klasyczne umowy
międzynarodowe}-to mieści się
w umowie wyżej)
USTAWA -------ROZPORZADZENIE/DEKRET Z MOCĄ USTAWY
_______ ROZPORZĄDZENIE _____
ZARZĄDZENIE
INSTYTUCJE, OKÓLNIKI, WYTYCZNE
Uchwały Rady Ministrów-są prawem wewnętrznie obowiązującym.
KONSTYTUCJA-to akt prawny o najwyższej mocy prawnej regulujący podstawy ustroju społeczno-politycznego i społeczno-gospodarczego w państwie.
USTROJE
· społeczny-społeczeństwo zróżnicowane
· polityczny-mechanizm sprawowania władzy
· gospodarczy-(pytanie-na ile państwo powinno ingerować w gospodarkę państwa?)
Idea konstytucji pisanej, jako ustawy zasadniczej w państwie pojawiła się w okresie rewolucyjnych przemian ustrojowych i walki o władzę polityczną w końcu XVIII w. Pierwszą konstytucją pisaną była Konstytucja Stanów Zjednoczonych Ameryki z 1787r.(weszła w życie w 1788r.poprzedzona najwcześniejszą Konstytucją stanową Wirginii z 1776r.)
Najstarszą konstytucją europejską jest Konstytucja polska(Ustawa Rządowa)z 3 maja 1791r.,następnie Konstytucja francuska, także z 1791r.
TREŚĆ KONSTYTUCJI
1. Konstytucja reguluje suwerenne w państwie
2. ...
magara2